Pius XII i jego encykliki
„Orientalis omnes Ecclesias” - przed nią powstało parę innych tekstów traktujących o Kościele na Wschodzie. Ta jednak też mieści się w zamieszczonych przeze mnie ramach czasowych i jest warta napomknięcia. Myśl została skierowana do jednego z katolickich kościołów wschodnich na Rusi Zakarpackiej. Okazją do napisania niniejszego aktu były obchody unii kościelnej z Rzymem zawiązanej w połowie XVII wieku. Uważam, po przeczytaniu, że głos ten skierowany jest jednakże do wszystkich chrześcijan i kościołów północno-wschodnich obejmujących ówczesny ZSRR i blok z nim sprzymierzony. Tytuł sam wyjaśnia rzeczywiste intencje.
Kolejne zdania wymieniają zalety tej łączności . Następuje po tym długi opis historii i stosunków międzynarodowych, relacji między połączonymi unią wspólnotami6. Wywód zdaje się nie być bezcelowy. W zawoalowany sposób jest on odpowiedzią na tragiczną sytuację chrześcijan w ZSRR i satelitach. Zresztą identyczny wybieg papież używa w wyżej już wspomnianej, acz nie omawianej przeze mnie encyklice o świętym Andrzeju Boboli. Papież gwarantuje, że cały czas pamięta o szlachetnej unii. Deklaruje, że tradycja wschodnia nie zostanie zapomniana. Przykładem ma być Instytut Grecki założony przez Leona XIII. Pius XII dodaje do tego obietnice stworzenia nowego instytutu wyłącznie do katolików wschodnich tradycji ruskiej. Wspomina się w dokumencie kilka ewidentnych aluzji do obecnej sytuacji politycznej tego rejonu w postaci hord Kozaków najeżdżających ówczesną Polskę oraz kraje ościenne czy deportacji carskich na Sybir7. Znamienne są słowa otuchy: „Błogosławieni jesteście kiedy was nienawidzą i prześladują z Mego powodu”. List też podaje dane, które mają pokrzepić i zauważyć siłę tej części wspólnoty Kościoła. Według nich do tegoż kościoła przynależało około 40 milionów wiernych zgrupowanych w ponad 2 tys. parafii. Sygnalizuje się istotność Lwowa, który jest świadkiem niszczącej ekspansji komunizmu, dewastacji kościołów, cerkwi, zabójstw i mordów wiernych, księży, biskupów8.
„Optissima Pax” - to prośba o pokój. W wymiarze myśli i koncepcji jest podobna do „Quaemadmodum”. Papież stwierdza, że: „nagromadziło się zaiste wiele zła”9. Prosi o podobne środki zaradcze jak w apelu o pomoc dzieciom. Zaznacza jeszcze raz mocno problem powojennego bezrobocia i stagnacji. Ostrzega przed pochopnym wprowadzaniem nowinek i niekonsultowanymi ze społeczeństwem decyzjami. Sprzeciw wymierzony zdaje się być w największym stopniu przeciw pomysłom komunistycznym na gospodarkę, a przede wszystkim moralność ludzk
ą. Pisze o nienawiści i bratobójczych walkach. Powodem tychże ostatnich według przywódcy Kościoła jest kryzys gospodarczy oraz humanitarny dużej części Europy i świata. Apele mają charakter globalny i ogólny.
Znacznie bardziej konkretny w swej wymowie „Auspicia Quedam” traktuje temat konfliktu mniej szeroko i skrupulatnie, dlatego że tyczy on się wojny i sporu całą swoją mocą dotykających korzeni chrześcijaństwa. Co za tym idzie wpisuje się w kluczowy aspekt polityki Kościoła. Niniejsze pismo prezentuje stanowisko i propozycje pokojowe papiestwa względem kolebki trzech wielkich religii, Palestyny zwanej Ziemią Świętą. Tekst wydano w 1948 roku, kiedy to walki rozgorzały na dobre w tym regionie. Traktuje się te zdarzenia jako kontynuację i konsekwencję wojny ukończonej w 1945 roku. Jego Świętobliwość stwierdza dobitnie, że nie da się załagodzić konfliktu bez współpracy „klas społecznych”10. Znamienne jest, że we wszystkich tekstach jest sprzeciw tyczący się marksistowskiego ujęcia tego społecznego zjawiska. Według Piusa XII pokój jest najważniejszym celem Watykanu i całego Kościoła. Do którego mają dążyć państwa, a także narody, społeczności i wyżej wspomniane klasy, warstwy społeczne. W swojej retoryce dodaje papież wezwania harmonii i współpracy. Specyficzną formą życzenia prosi Boga i ludzi o załagodzenie sporów. Zdania te zaczynają się od słowa „niech”. Wspominam o tym na marginesie, ale jest to dość rozpoznawalny styl tegoż hierarchy kościelnego11.
Bardzo ważne dla „Ecclesiae” są miejsca w Ziemi Świętej szczególnie związane z Jezusem Chrystusem, chrześcijaństwem lub nawet judaizmem. Są one dziedzictwem, dokumentem wiarygodności Kościoła, jednym z jego duchowych filarów. Dlatego Ojciec Święty mocno i stanowczo jak na terminologię i zwyczaj encyklik akcentuje oficjalnie problematykę ich ewentualnej dewastacji lub desakralizacji. Zwraca się kilkukrotnie do biskupów miejsca, całego świata, jak i wiernych do trwałego ingerowania i działania politycznego i społecznego w celu ich obrony. Papiestwo w „Auspicia Quedam” oferuje możliwości dyplomatyczne jako pasa transmitującego, bezstronnego arbitra, mediatora pomiędzy zwaśnionymi stronami Żydów, Muzułmanów, Europejczyków.
6. Pius XII, Orientalis omnes Ecclesias, Rzym 1945.
7. Op. cit.
8. Op. cit.
9. Pius XII, Optissima Pax, Rzym 1947.
10. Pius XII, Auspicia Qaedam, Rzym 1948
11. Op. cit.
Kolejne zdania wymieniają zalety tej łączności . Następuje po tym długi opis historii i stosunków międzynarodowych, relacji między połączonymi unią wspólnotami6. Wywód zdaje się nie być bezcelowy. W zawoalowany sposób jest on odpowiedzią na tragiczną sytuację chrześcijan w ZSRR i satelitach. Zresztą identyczny wybieg papież używa w wyżej już wspomnianej, acz nie omawianej przeze mnie encyklice o świętym Andrzeju Boboli. Papież gwarantuje, że cały czas pamięta o szlachetnej unii. Deklaruje, że tradycja wschodnia nie zostanie zapomniana. Przykładem ma być Instytut Grecki założony przez Leona XIII. Pius XII dodaje do tego obietnice stworzenia nowego instytutu wyłącznie do katolików wschodnich tradycji ruskiej. Wspomina się w dokumencie kilka ewidentnych aluzji do obecnej sytuacji politycznej tego rejonu w postaci hord Kozaków najeżdżających ówczesną Polskę oraz kraje ościenne czy deportacji carskich na Sybir7. Znamienne są słowa otuchy: „Błogosławieni jesteście kiedy was nienawidzą i prześladują z Mego powodu”. List też podaje dane, które mają pokrzepić i zauważyć siłę tej części wspólnoty Kościoła. Według nich do tegoż kościoła przynależało około 40 milionów wiernych zgrupowanych w ponad 2 tys. parafii. Sygnalizuje się istotność Lwowa, który jest świadkiem niszczącej ekspansji komunizmu, dewastacji kościołów, cerkwi, zabójstw i mordów wiernych, księży, biskupów8.
„Optissima Pax” - to prośba o pokój. W wymiarze myśli i koncepcji jest podobna do „Quaemadmodum”. Papież stwierdza, że: „nagromadziło się zaiste wiele zła”9. Prosi o podobne środki zaradcze jak w apelu o pomoc dzieciom. Zaznacza jeszcze raz mocno problem powojennego bezrobocia i stagnacji. Ostrzega przed pochopnym wprowadzaniem nowinek i niekonsultowanymi ze społeczeństwem decyzjami. Sprzeciw wymierzony zdaje się być w największym stopniu przeciw pomysłom komunistycznym na gospodarkę, a przede wszystkim moralność ludzk
Znacznie bardziej konkretny w swej wymowie „Auspicia Quedam” traktuje temat konfliktu mniej szeroko i skrupulatnie, dlatego że tyczy on się wojny i sporu całą swoją mocą dotykających korzeni chrześcijaństwa. Co za tym idzie wpisuje się w kluczowy aspekt polityki Kościoła. Niniejsze pismo prezentuje stanowisko i propozycje pokojowe papiestwa względem kolebki trzech wielkich religii, Palestyny zwanej Ziemią Świętą. Tekst wydano w 1948 roku, kiedy to walki rozgorzały na dobre w tym regionie. Traktuje się te zdarzenia jako kontynuację i konsekwencję wojny ukończonej w 1945 roku. Jego Świętobliwość stwierdza dobitnie, że nie da się załagodzić konfliktu bez współpracy „klas społecznych”10. Znamienne jest, że we wszystkich tekstach jest sprzeciw tyczący się marksistowskiego ujęcia tego społecznego zjawiska. Według Piusa XII pokój jest najważniejszym celem Watykanu i całego Kościoła. Do którego mają dążyć państwa, a także narody, społeczności i wyżej wspomniane klasy, warstwy społeczne. W swojej retoryce dodaje papież wezwania harmonii i współpracy. Specyficzną formą życzenia prosi Boga i ludzi o załagodzenie sporów. Zdania te zaczynają się od słowa „niech”. Wspominam o tym na marginesie, ale jest to dość rozpoznawalny styl tegoż hierarchy kościelnego11.
Bardzo ważne dla „Ecclesiae” są miejsca w Ziemi Świętej szczególnie związane z Jezusem Chrystusem, chrześcijaństwem lub nawet judaizmem. Są one dziedzictwem, dokumentem wiarygodności Kościoła, jednym z jego duchowych filarów. Dlatego Ojciec Święty mocno i stanowczo jak na terminologię i zwyczaj encyklik akcentuje oficjalnie problematykę ich ewentualnej dewastacji lub desakralizacji. Zwraca się kilkukrotnie do biskupów miejsca, całego świata, jak i wiernych do trwałego ingerowania i działania politycznego i społecznego w celu ich obrony. Papiestwo w „Auspicia Quedam” oferuje możliwości dyplomatyczne jako pasa transmitującego, bezstronnego arbitra, mediatora pomiędzy zwaśnionymi stronami Żydów, Muzułmanów, Europejczyków.
6. Pius XII, Orientalis omnes Ecclesias, Rzym 1945.
7. Op. cit.
8. Op. cit.
9. Pius XII, Optissima Pax, Rzym 1947.
10. Pius XII, Auspicia Qaedam, Rzym 1948
11. Op. cit.
