Freski minojskie
Pierwsze próby tworzenia malowideł na Krecie pochodzą z drugiej połowy III tysiąclecia. Dzięki wykopaliskom w Wasiliki i Furnu Korifi, wiemy, że ściany, a czasem podłogi domostw pokrywano czerwona, lub brązową farbą. Szczyt rozwoju malarstwa ściennego nastąpił dopiero w latach 1700 – 1450 p.n.e.
Zjawisko to jest związane z rozwojem budownictwa pałacowego. Antyczni artyści nie ozdabiali jednak swoimi dziełami wyłącznie ścian pałaców, odnajdywane są zarówno w willach jak i w bogatszych domach mieszkalnych. Najważniejsze freski pochodzą głównie z Knossos, Aja Triada, a ponadto z Amnissos oraz Prasa. Wielkim problemem przy badaniu fresków jest stan ich zachowania. Malowidła w znoszonych ruinach odpadały ze ścian na ziemie, a w całość, często łączyła je pomysłowość odkrywcy i talent konserwatora.
Przykładem śmiałych rekonstrukcji malowideł z Knossos jest niewątpliwie Arthur Evans, którego działalność doprowadziła do wielu sporów, a nawet do dyskryminacji samego Evansa w środowisku archeologicznym. Odwiedzając dziś pałac w Knossos, nie tylko wchodzimy do komnat, wspartych na minojskich kolumnach, zwężających się ku dołowi, wstępujemy na klatki schodowe, ale mamy także możliwość podziwiania malowideł, co do których autentyczności możemy mieć zastrzeżenia. Warto jednak wspomnieć o tym, ze kiedy Evans przystąpił do swoich pierwszych, śmiałych poczynań w zakresie rekonstrukcji pałacu, a było to jeszcze przed I wojna światową, w nauce funkcjonowała ścisła zasada, wypracowana w szkole wiedeńskiej. Owa zasada - sformułowana przez taki autorytet, jakim był wówczas Aloes Riegel –brzmiała krótko, konserwować, nie rekonstruować. Archeologowie kopiący na Krecie nie mieli tak wielkiego szczęścia, które spotkało naukowców pracujących na wyspie Santoryn, gdzie odkopano freski w stanie praktycznie nienaruszonym.
Techniki wykonania malowideł minojskich były bardzo zróżnicowane. W nomenklaturze często posługujemy się terminem „fresk”, ale czy dzieła Minojczyków, faktycznie wykonywano techniką freskową? Duża część dzieł była niewątpliwie wykonywana farbami na mokrym tynku. Czasami bywało jednak tak, iż artysta
malował farbami na suchym podkładzie, a gdy ściana wyschła, innymi arbami uzupełniał detale i nanosił ewentualne kosmetyczne poprawki. Miejsca w których należało dokonać korekty zaznaczano pomocniczą, rytą linia. Znana była też technika pośrednia pomiędzy reliefem, a freskiem, której istotą było pokrywanie farbami wymodelowanego płaskiego reliefu. Inną, wymagającą wielkiego kunsztu formą malarską praktykowaną na Krecie. Fragmenty malowidła wymagającego staranniejszego i bardziej dokładnego wykończenia
wycinano, by następnie uzupełnić je stiukiem lepszej jakości. Zakres barw w malarstwie minojskim był ograniczony. Farby uzyskiwano z surowców roślinnych i mineralnych, jedynie farbę niebieską wykonywano z drogiego i pożądanego lazurytu, który był sprowadzany aż z Afganistanu.
Doskonałość najwcześniejszych znanych zabytków oraz brak fazy eksperymentalnej we wcześniejszym okresie wskazuje na wpływy obce (egipskie i/lub bliskowschodnie); potwierdzają to również niektóre elementy samych przedstawień. Warto jednak podkreślić, że już w fazie pierwszych pałaców (ok. 2000-1700) istniał zwyczaj pokrywania ścian kolorowym, najczęściej czerwonym tynkiem, na którym niekiedy odciskano ślady gąbki umoczonej w innym barwniku. Niemniej ze względu na dojrzałość obrazów pojawiających się w kolejnej fazie, podejrzewa się istnienie wpływów zewnętrznych, z Syrii i przede wszystkim Egiptu. Śladem tych ostatnich może być chociażby stosowanie czerwonej (lub brązowo-czerwonej) farby dla oddania barwy skóry postaci męskich, podczas gdy kobiety przedstawiano z białą skórą. Ta konwencja spotykana jest w malarstwie i rzeźbie egipskie, później zaś była również stosowana w greckim malarstwie wazowym. Jedną z najbardziej rzucających się w oczy cech malarstwa minojskiego jest mistrzostwo, z jakim na freskach przedstawiano naturę: zwierzęta, rośliny i krajobrazy. Sztuka ta poszła w zapomnienie na dość długo – podobne mistrzostwo zostało ponownie osiągnięte dopiero w epoce klasycznej w V w., czyli w okresie wielkiego rozwoju monumentalnego malarstwa greckiego. Mimo, że tematyka malowideł nie jest tak bogata jak w Egipcie, to malarstwo na Krecie posiada warta podkreślenia odrębność. Tematyka malowideł minojskich jest bardzo różnorodna, a skłonność ludzi do obserwacji fauny i flory spowodowało powstanie ogromu malowideł przedstawiających ptaki, czy czworonożne zwierzęta.
Tematycznie malowidła z wyspy króla Minosa można podzielić na dwie zasadnicze grupy: w jednej dominującą role odgrywają rośliny- krzewy, kwiaty, wyobrażenia ogrodów i gajów- niekiedy zaś zwierzęta, np. koty, pawie, małpy. W drugiej grupie mamy do czynienia z postaciami ludzkimi. Chodzi tu głównie o przedstawienia widowisk, które mogły rozgrywać się na dziedzińcu pałacu. Ukazywano tłumy przyglądające się popisom w rodzaju hiszpańskiej corridy, lecz nie były to sceny krwawe. Generalnie, ciekawym zjawiskiem jest brak przedstawień drastycznych, scen walki, scen militarnych. Jest to może duże uproszczenie, ale tendencja ta w sztuce minojskiej jest doskonale widoczna. Motyw starć wojennych jest bardzo popularny w sztuce egipskiej, lecz nie znalazł on uznania na terenie wysp Morza Egejskiego.
Zjawisko to jest związane z rozwojem budownictwa pałacowego. Antyczni artyści nie ozdabiali jednak swoimi dziełami wyłącznie ścian pałaców, odnajdywane są zarówno w willach jak i w bogatszych domach mieszkalnych. Najważniejsze freski pochodzą głównie z Knossos, Aja Triada, a ponadto z Amnissos oraz Prasa. Wielkim problemem przy badaniu fresków jest stan ich zachowania. Malowidła w znoszonych ruinach odpadały ze ścian na ziemie, a w całość, często łączyła je pomysłowość odkrywcy i talent konserwatora.
Przykładem śmiałych rekonstrukcji malowideł z Knossos jest niewątpliwie Arthur Evans, którego działalność doprowadziła do wielu sporów, a nawet do dyskryminacji samego Evansa w środowisku archeologicznym. Odwiedzając dziś pałac w Knossos, nie tylko wchodzimy do komnat, wspartych na minojskich kolumnach, zwężających się ku dołowi, wstępujemy na klatki schodowe, ale mamy także możliwość podziwiania malowideł, co do których autentyczności możemy mieć zastrzeżenia. Warto jednak wspomnieć o tym, ze kiedy Evans przystąpił do swoich pierwszych, śmiałych poczynań w zakresie rekonstrukcji pałacu, a było to jeszcze przed I wojna światową, w nauce funkcjonowała ścisła zasada, wypracowana w szkole wiedeńskiej. Owa zasada - sformułowana przez taki autorytet, jakim był wówczas Aloes Riegel –brzmiała krótko, konserwować, nie rekonstruować. Archeologowie kopiący na Krecie nie mieli tak wielkiego szczęścia, które spotkało naukowców pracujących na wyspie Santoryn, gdzie odkopano freski w stanie praktycznie nienaruszonym.
Techniki wykonania malowideł minojskich były bardzo zróżnicowane. W nomenklaturze często posługujemy się terminem „fresk”, ale czy dzieła Minojczyków, faktycznie wykonywano techniką freskową? Duża część dzieł była niewątpliwie wykonywana farbami na mokrym tynku. Czasami bywało jednak tak, iż artysta
malował farbami na suchym podkładzie, a gdy ściana wyschła, innymi arbami uzupełniał detale i nanosił ewentualne kosmetyczne poprawki. Miejsca w których należało dokonać korekty zaznaczano pomocniczą, rytą linia. Znana była też technika pośrednia pomiędzy reliefem, a freskiem, której istotą było pokrywanie farbami wymodelowanego płaskiego reliefu. Inną, wymagającą wielkiego kunsztu formą malarską praktykowaną na Krecie. Fragmenty malowidła wymagającego staranniejszego i bardziej dokładnego wykończenia
Doskonałość najwcześniejszych znanych zabytków oraz brak fazy eksperymentalnej we wcześniejszym okresie wskazuje na wpływy obce (egipskie i/lub bliskowschodnie); potwierdzają to również niektóre elementy samych przedstawień. Warto jednak podkreślić, że już w fazie pierwszych pałaców (ok. 2000-1700) istniał zwyczaj pokrywania ścian kolorowym, najczęściej czerwonym tynkiem, na którym niekiedy odciskano ślady gąbki umoczonej w innym barwniku. Niemniej ze względu na dojrzałość obrazów pojawiających się w kolejnej fazie, podejrzewa się istnienie wpływów zewnętrznych, z Syrii i przede wszystkim Egiptu. Śladem tych ostatnich może być chociażby stosowanie czerwonej (lub brązowo-czerwonej) farby dla oddania barwy skóry postaci męskich, podczas gdy kobiety przedstawiano z białą skórą. Ta konwencja spotykana jest w malarstwie i rzeźbie egipskie, później zaś była również stosowana w greckim malarstwie wazowym. Jedną z najbardziej rzucających się w oczy cech malarstwa minojskiego jest mistrzostwo, z jakim na freskach przedstawiano naturę: zwierzęta, rośliny i krajobrazy. Sztuka ta poszła w zapomnienie na dość długo – podobne mistrzostwo zostało ponownie osiągnięte dopiero w epoce klasycznej w V w., czyli w okresie wielkiego rozwoju monumentalnego malarstwa greckiego. Mimo, że tematyka malowideł nie jest tak bogata jak w Egipcie, to malarstwo na Krecie posiada warta podkreślenia odrębność. Tematyka malowideł minojskich jest bardzo różnorodna, a skłonność ludzi do obserwacji fauny i flory spowodowało powstanie ogromu malowideł przedstawiających ptaki, czy czworonożne zwierzęta.
Tematycznie malowidła z wyspy króla Minosa można podzielić na dwie zasadnicze grupy: w jednej dominującą role odgrywają rośliny- krzewy, kwiaty, wyobrażenia ogrodów i gajów- niekiedy zaś zwierzęta, np. koty, pawie, małpy. W drugiej grupie mamy do czynienia z postaciami ludzkimi. Chodzi tu głównie o przedstawienia widowisk, które mogły rozgrywać się na dziedzińcu pałacu. Ukazywano tłumy przyglądające się popisom w rodzaju hiszpańskiej corridy, lecz nie były to sceny krwawe. Generalnie, ciekawym zjawiskiem jest brak przedstawień drastycznych, scen walki, scen militarnych. Jest to może duże uproszczenie, ale tendencja ta w sztuce minojskiej jest doskonale widoczna. Motyw starć wojennych jest bardzo popularny w sztuce egipskiej, lecz nie znalazł on uznania na terenie wysp Morza Egejskiego.
| 1 | 2 | następna >>
