Była to bitwa Aleksandra Macedońskiego z Persami, druga co do wielkości po bitwie pod Granikiem. Tu w listopadzie 333r. p.n.e. król perski Dariusz zamierzał zagrodzić Aleksandrowi drogę do serca Persji. Bitwa rozegrała się nad brzegiem Morza Śródziemnego przy ujściu Pinaros. Te szczególne warunki spowodowały, że obie armie musiały walczyć odwróconym frontem. Siły Aleksandra liczyły ok. 40 tys. piechoty i 5 tys. jazdy. Siły Persów były dwukrotnie większe. Persowie przybyli wcześniej nad rzekę Pinaros. Tu Dariusz znalazł obóz chorych Macedończyków, pozostawionych wcześniej przez Aleksandra, których nakazał okaleczyć a potem zabić. Swój obóz założył między morzem a skalnymi odnogami gór Amanos. Persowie ustawili się wzdłuż rzeki Pinaros. Wojska ich były uszykowane w dwie linie. W centrum stała piechota złożona z najemników greckich w liczbie ok. 30 tys. Na prawym skrzydle stały główne siły konnicy, na lewym reszta jazdy i łucznicy. Oddziały łuczników rozmieszczone były też wzdłuż całej linii frontu, a szczególnie przy brodach, aby ostrzeliwać nieprzyjaciela, pragnącego przekroczyć rzekę. Koryto rzeki wzmocniono częstokołem. Dariusz znajdował się w centrum i był doskonale widoczny.



Armia macedońska składała się z trzech części. Na prawym skrzydle stała ciężka jazda samego Aleksandra, w centrum ciężkozbrojna falanga, na lewym konnica peloponeska i oddziały sprzymierzone pod dowództwem Parameniona.

Aleksander zorientował się, że Dariusz zamierza przerwać front macedoński w pobliżu brzegu i chce zepchnąć go ku wzgórzom. Dlatego tuż przed bitwą polecił konnicy tesalskiej niepostrzeżenie przemieścić się z prawego skrzydła na lewe, gdyż tam stała zbyt silna konnica perska. Polecił też wycofanie się 300 hetajrom z szyku jazdy i zastąpił nimi straż boczną Agrian, łucznikom i konnicy zaś, których przerzucił błyskawicznie naprzód, aby wydłużyć swoje prawe skrzydło. Dariusz nie zorientował się w charakterze zmian w armii macedońskiej.

Król macedoński przesuwał się powoli do czasu aż jego żołnierze znaleźli się w zasięgu łuczników. Wtedy konnica runęła na przeciwnika. Prawe skrzydło odniosło większy sukces, bo Aleksander rozbił łuczników perskich oraz zmusił do ucieczki słabszą na tym skrzydle konnicę. W tym samym czasie falanga macedońska, która usiłowała przekroczyć rzekę, została zatrzymana przez najemników greckich i odrzucona z powrotem na drugi brzeg.



Na drugim skrzydle konnica perska odparła uderzenie jazdy macedońskiej i po przejściu rzeki zadała poważne straty konnicy tesalskiej.

Aleksander przerzucił część falangi na prawe skrzydło razem z jazdą, na której czele stanął osobiście. Uderzył ponownie z prawego skrzydła przez wyłom, który powstał w czasie pierwszego uderzenia. Uderzenie było skierowane na centrum gdzie walczyli greccy najemnicy. To oskrzydlające uderzenie było tak skuteczne, że wojska perskie zaczęły uciekać z pola walki tratując się wzajemnie. Król perski widząc co się dzieje uznał bitwę za przegraną i sam uszedł z pola walki pozostawiając resztki walczących wojsk perskich, broń, wóz bojowy oraz swoją rodzinę w obozie.

Źródło: Wielka Encyklopedia Starożytnych Kultur