Rzymski domus
Na podstawie poszczególnych znalezisk możemy przypisać konkretnym pomieszczeniom poszczególne funkcje, a co za tym idzie możemy określić czynności jakich dokonywano w domach. Tak więc do czynności typowo gospodarczych należało przechowywanie jedzenia, jego przygotowywanie i spożywanie, a także higiena osobista. Inne pomieszczenia służyły rozrywkom, a jeszcze inne czynnościom związanym z rytuałem i kultem bóstw domowych. W określonych częściach domu znajdowały się pomieszczenia, które określić możemy jako przemysłowe, służące m.in. do produkcji ubrań, wyrobu metali czy przedmiotów z drewna a także do wszelkiego rodzaju napraw.
Zajęcia domowe na podstawie artefaktów
Historycy i archeolodzy od zawsze próbowali odpowiedzieć na pytania dotyczące życia codziennego starożytnych mieszkańców Rzymu. Dane źródłowe dostarczane są nam przez samych starożytnych - przykładowo Warron opisuje wyposażenie domu rzymskiego. Jednak dokładniejsza analiza znalezisk archeologicznych zmusza nas do refleksji i ponownego zinterpretowania obyczajowości rzymskiej.
Pod koniec XIX w. Daremburg i Saglio stworzyli słownik, który oparty był na źródłach pisanych i miał odzwierciedlać materialne pozostałości zachowane w domach rzymskich. Następnie próbowano zinterpretować ich funkcję pozostałości artefaktów znajdowanych w domostwach, i na tej podstawie której możemy dowiedzieć się nieco więcej o życiu codziennym starożytnych Rzymian.
Arca – element umeblowania opisywany za Warronem jako skrzynia służąca do przechowywania ubrań, złota i innych elementów niezbędnych do życia elit. Według historyków starożytnych rzymskich były to skrzynie metalowe, najczęściej brązowe. Bliższe przyjrzenie się jednak znaleziskom z Pompejów wskazuje na to, że Rzymianie używali raczej niewielkich drewnianych szafek.
Cartibulum – opisany został jako rodzaj kamiennego, prostokątnego stołu na jednej nodze. Warron twierdzi, że kiedy był małym chłopcem takie stoły stały w atrium w blisko
compluvium a na nim stały brązowe naczynia. Jednakże stoły znajdowane w Pompejach są nie tylko zbliżone kształtem do owalnych bardziej niż do prostokątnych, lecz także mają więcej niż jedną podporę. Co więcej, znajdowane są częściej w ogrodach niż w atrium. Pojawia się tu jednak pytanie czy mówimy o tym samym rodzaju stołów.
Fritillus – naczynie gliniane opisywane przez starożytnych autorów jako służące do rzucania kości. Ze względu na swój kształt, mogło mieć jednak one różnorakie przeznaczenie, ponadto nie znaleziono żadnego takiego naczynia w kontekście wskazującym
na jego jednoznaczne połączenie z grami kościanymi. Jest to zatem daleko idący wniosek.63
Lagoena – w swoim słowniku autorzy wyjaśnili ten termin jako naczynie służące do przechowywania wina, w typie butelki lub dzbana, z którego owo wino nalewano do czar. Tego typu dzban do wina spotykany jest często w domach pompejańskich. Jest to rodzaj ceramiki kuchennej, wykonany z grubej, żółtawej gliny na podstawie w kształcie pierścienia, o krótkiej szyjce i jednej rączce połączonej z szyjką. Naczynia te znalezione zostały w jednym z domostw w narożniku pomieszczenia wraz z naczyniami służącymi do gotowania. Jest zatem możliwe, że nie przechowywano w nich wina (lub nie tylko) ale pły
ny służące do przygotowywania posiłków (oliwa, ocet). Napis Liquam na jednym z takich właśnie naczyń świadczy, że było ono używane do przechowywania sosu rybnego.64
Używanie łacińskich nazw i typologizacja oraz tekstualizacja charakterystyczna dla XIX i początków XX w. może prowadzić do błędnych wniosków. Nie zawsze właściwie brane są pod uwagę odkrycia dokonane przez archeologów, należy podkreślić również, że naczynia mogły mieć różnorakie funkcje, niekoniecznie musiały służyć tylko jednej czynności. Nie możemy również bezkrytycznie przyjmować podań przekazywanych nam przez historyków starożytnych. Istnieje olbrzymi zbiór artefaktów, do których nie da się w sposób jednoznaczny przypisać określonej funkcji, są one zatem całkowicie ignorowane w dalszych badaniach. „Szufladkowanie” artefaktów i ścisłe wiązanie formy z funkcją, a także stosowanie analogii, może prowadzić do mylnych wniosków i dawać niewłaściwy obraz funkcjonowania domu rzymskiego oraz obszaru miejskiego. Autorka proponuje skupić się na badaniu kontekstu, w którym odnajdywane są poszczególne znaleziska oraz zaleca branie pod uwagę ich multi- funkcjonalności, sugeruje też krytyczne podejście do dotychczasowych założeń i zbiorów artefaktów.65
Zakończenie
Skonstruowany wokół domowego ogniska, będącego odbiciem wiecznego ognia strzeżonego przez Westalki, dom rzymski łączył pater familias z jego przodkami poprzez kulty odbywające się pod dachem domusu66. Rzymianie czcili trzy rodzaje bóstw domowych: Lary – bóstwa domu i ogrodu, którym ofiarowywano ogień, odzwierciedlające przekonanie o związkach żywych ze zmarłymi; Geniuszy – bóstwa przodków „po mieczu”, którym dostarczano wina oraz Penaty – bóstwa „zapasów”, tj. spiżarni i jej zasobów, rządzące prywatną częścią domostwa, dla których zapalano kadzidła67. Ognisko, przy którym ofiary te były składane tworzyło więź miedzy mieszkańcami, a ich opiekuńczymi bóstwami, dlatego zawsze musiało się palić. W Rzymie panował kult ogniska domowego68. Dom był jednak także miejscem, w którym koncentrowało się życie rodzinne, społeczne i polityczne Rzymian. Szczegółowe i kompleksowe badania archeologiczne poświęcone architekturze mieszkalnej mogą więc stanowić bezcenne źródło informacji dotyczących dawnej rzeczywistości społeczno – kulturowej.
Bibliografia:
1. Alison, P. M., The Archaeology of Household Activities, London 1994
2. Alison, P. M., The Insula of the Menader at Pompei. The finds, the contextual study, Oxford
2006
3. Beard, M., Pompeje. Życie rzymskiego miasta., Poznań 2010
4. Dupont, F., Daily Life In Ancient Rome, Malden – Oxford 1994
5. Hales, S., The Roman House and Social Identity, Cambridge 2003
6. Koch, W., Style w architekturze., Warszawa 1996 [nie było przypisu do tej pracy!]
7. Makowiecka, E., Sztuka Rzymu., Warszawa 2010
8. Platner, B. S. B.A., A Topographical Dictionary of Ancient Rome, London 1929
9. Sadurska, A., Archeologia starożytnego Rzymu T. 1., Warszawa 1975
10. Shelley, H., The Roman House and Social Identity, Cambridge 2003
11. Stambaugh, J., The ancient Roman City,. Maryland 1988
12. Zerbini, L., Starożytne miasto rzymskie., Warszawa 2008
Autor: regis
Zajęcia domowe na podstawie artefaktów
Historycy i archeolodzy od zawsze próbowali odpowiedzieć na pytania dotyczące życia codziennego starożytnych mieszkańców Rzymu. Dane źródłowe dostarczane są nam przez samych starożytnych - przykładowo Warron opisuje wyposażenie domu rzymskiego. Jednak dokładniejsza analiza znalezisk archeologicznych zmusza nas do refleksji i ponownego zinterpretowania obyczajowości rzymskiej.
Pod koniec XIX w. Daremburg i Saglio stworzyli słownik, który oparty był na źródłach pisanych i miał odzwierciedlać materialne pozostałości zachowane w domach rzymskich. Następnie próbowano zinterpretować ich funkcję pozostałości artefaktów znajdowanych w domostwach, i na tej podstawie której możemy dowiedzieć się nieco więcej o życiu codziennym starożytnych Rzymian.
Arca – element umeblowania opisywany za Warronem jako skrzynia służąca do przechowywania ubrań, złota i innych elementów niezbędnych do życia elit. Według historyków starożytnych rzymskich były to skrzynie metalowe, najczęściej brązowe. Bliższe przyjrzenie się jednak znaleziskom z Pompejów wskazuje na to, że Rzymianie używali raczej niewielkich drewnianych szafek.
Cartibulum – opisany został jako rodzaj kamiennego, prostokątnego stołu na jednej nodze. Warron twierdzi, że kiedy był małym chłopcem takie stoły stały w atrium w blisko
compluvium a na nim stały brązowe naczynia. Jednakże stoły znajdowane w Pompejach są nie tylko zbliżone kształtem do owalnych bardziej niż do prostokątnych, lecz także mają więcej niż jedną podporę. Co więcej, znajdowane są częściej w ogrodach niż w atrium. Pojawia się tu jednak pytanie czy mówimy o tym samym rodzaju stołów.
Fritillus – naczynie gliniane opisywane przez starożytnych autorów jako służące do rzucania kości. Ze względu na swój kształt, mogło mieć jednak one różnorakie przeznaczenie, ponadto nie znaleziono żadnego takiego naczynia w kontekście wskazującym
na jego jednoznaczne połączenie z grami kościanymi. Jest to zatem daleko idący wniosek.63
Lagoena – w swoim słowniku autorzy wyjaśnili ten termin jako naczynie służące do przechowywania wina, w typie butelki lub dzbana, z którego owo wino nalewano do czar. Tego typu dzban do wina spotykany jest często w domach pompejańskich. Jest to rodzaj ceramiki kuchennej, wykonany z grubej, żółtawej gliny na podstawie w kształcie pierścienia, o krótkiej szyjce i jednej rączce połączonej z szyjką. Naczynia te znalezione zostały w jednym z domostw w narożniku pomieszczenia wraz z naczyniami służącymi do gotowania. Jest zatem możliwe, że nie przechowywano w nich wina (lub nie tylko) ale pły
Używanie łacińskich nazw i typologizacja oraz tekstualizacja charakterystyczna dla XIX i początków XX w. może prowadzić do błędnych wniosków. Nie zawsze właściwie brane są pod uwagę odkrycia dokonane przez archeologów, należy podkreślić również, że naczynia mogły mieć różnorakie funkcje, niekoniecznie musiały służyć tylko jednej czynności. Nie możemy również bezkrytycznie przyjmować podań przekazywanych nam przez historyków starożytnych. Istnieje olbrzymi zbiór artefaktów, do których nie da się w sposób jednoznaczny przypisać określonej funkcji, są one zatem całkowicie ignorowane w dalszych badaniach. „Szufladkowanie” artefaktów i ścisłe wiązanie formy z funkcją, a także stosowanie analogii, może prowadzić do mylnych wniosków i dawać niewłaściwy obraz funkcjonowania domu rzymskiego oraz obszaru miejskiego. Autorka proponuje skupić się na badaniu kontekstu, w którym odnajdywane są poszczególne znaleziska oraz zaleca branie pod uwagę ich multi- funkcjonalności, sugeruje też krytyczne podejście do dotychczasowych założeń i zbiorów artefaktów.65
Zakończenie
Skonstruowany wokół domowego ogniska, będącego odbiciem wiecznego ognia strzeżonego przez Westalki, dom rzymski łączył pater familias z jego przodkami poprzez kulty odbywające się pod dachem domusu66. Rzymianie czcili trzy rodzaje bóstw domowych: Lary – bóstwa domu i ogrodu, którym ofiarowywano ogień, odzwierciedlające przekonanie o związkach żywych ze zmarłymi; Geniuszy – bóstwa przodków „po mieczu”, którym dostarczano wina oraz Penaty – bóstwa „zapasów”, tj. spiżarni i jej zasobów, rządzące prywatną częścią domostwa, dla których zapalano kadzidła67. Ognisko, przy którym ofiary te były składane tworzyło więź miedzy mieszkańcami, a ich opiekuńczymi bóstwami, dlatego zawsze musiało się palić. W Rzymie panował kult ogniska domowego68. Dom był jednak także miejscem, w którym koncentrowało się życie rodzinne, społeczne i polityczne Rzymian. Szczegółowe i kompleksowe badania archeologiczne poświęcone architekturze mieszkalnej mogą więc stanowić bezcenne źródło informacji dotyczących dawnej rzeczywistości społeczno – kulturowej.
Bibliografia:
1. Alison, P. M., The Archaeology of Household Activities, London 1994
2. Alison, P. M., The Insula of the Menader at Pompei. The finds, the contextual study, Oxford
2006
3. Beard, M., Pompeje. Życie rzymskiego miasta., Poznań 2010
4. Dupont, F., Daily Life In Ancient Rome, Malden – Oxford 1994
5. Hales, S., The Roman House and Social Identity, Cambridge 2003
6. Koch, W., Style w architekturze., Warszawa 1996 [nie było przypisu do tej pracy!]
7. Makowiecka, E., Sztuka Rzymu., Warszawa 2010
8. Platner, B. S. B.A., A Topographical Dictionary of Ancient Rome, London 1929
9. Sadurska, A., Archeologia starożytnego Rzymu T. 1., Warszawa 1975
10. Shelley, H., The Roman House and Social Identity, Cambridge 2003
11. Stambaugh, J., The ancient Roman City,. Maryland 1988
12. Zerbini, L., Starożytne miasto rzymskie., Warszawa 2008
Autor: regis
