Okres orientalizujący w Grecji właściwej
Elementy sztuki wschodniej miały również znaczący wpływ na grecką rzeźbę. Wyrażały się one w miękkości linii, która spowodowała zacieranie się granic w zaznaczaniu elementów ciała w przypadku przedstawień figuralnych (Bernhard 1989:329). Doskonałym przykładem figurki, w której zachodzi ten proces, jest przedstawienie Apollina Mantiklosa. Figurka ta jest jednym z ciekawszych zachowanych przedstawień okresu archaicznego. Uformowana jest z pozornie rozdzielonych brył, które w całości jednak tworzą zwartą kompozycję. Na jego biodrach widnieje inskrypcja spisana alfabetem beockim, w której zakończeniu widać inspirację poezją Homera: „Mantiklos mnie ofiarował jako bogowi o srebrnym łuku niosącym w dal. Ale ty, Febusie daj w zamian coś co go zadowoli…” (Bernhard 1989:329). Przedstawiona figurka ukazuje etap przejściowy od okresu geometrycznego do stylu określanego, jako dedalicki. Jego nazwa wywodzi się od mitycznego Dedala, co nie oznacza, iż był on jego twórcą (Papuci-Władyka 2001:76). Niemniej jego tendencje na tereny Grecji właściwej dotarły za pośrednictwem Krety, gdzie przypuszczalnie żył rzeźbiarz o takim imieniu, który dokonał owego przełomu. Cechą stylistyki dedalickiej jest poprawniejsza budowa ciała oparta na osiach pionowych i poziomych, co odpowiada postaci naturalnej (Papuci-Władyka 2001:77). W rzeźbach dedalickich możemy zauważyć udoskonalenie proporcji poszczególnych części ciała.
Styl dedalicki wcześniej niż w rzeźbie, zaistniał w drobnej plastyce terakotowej. Jest to wynik wprowadzenia wynalazku matrycy do odciskania form terakotowych, znanego od dawna na terenach cywilizacji mezopotamskiej. Do Grecji matryce trafiły za pośrednictwem Syrii i Cypru (Papuci-Władyka 2001:78).
Okres orientalizujący jest również czasem odrodzenia się greckiej gliptyki. Produkcja gemm była popularna w kulturze egejskiej, niestety wraz z jej upadkiem kompletnie zanikła (Ziomecki 1978:178). Jej odrodzenie przypada na VII w. p.n.e. duży wpływ miał na to rozwój handlu, dzięki któremu rozpowszechniły się bliskowschodnie znaki własnościowe w postaci pieczęci. Grecy bardzo szybko przyswoili sobie ten poniekąd przełomowy wynalazek. Najwcześniejsze pieczątki typu greckiego wykonywano ze steatytu i wapienia, czyli miękkich minerałów, pozwalających na obróbkę z wolnej ręki. Za pomocą prostych narzędzi ryto linearne motywy geometryczne, rzadko zdarzały się silnie zgeometryzowane postacie ludzi i zwierząt (Ziomecki 1978:179). Na rozwój gliptyki miało wpływ zastosowanie w późnym VI w. p.n.e. techniki rytowania gemm za pomocą kółka grawerskiego (Ziomecki 1978:179). Pozwoliło to na zastosowanie twardych kamieni, ze szczególnym wyróżnieniem kolorowych odmian kwarców.
W gliptyce w
yraźnie zaznaczyły się wpływy egipskie, czego dowodem jest rozpowszechnienie gemm w kształcie egipskich skarabeuszy (Ziomecki 1978:180). Spodem takiej „figurki” był znak pieczętny. Warto zaznaczyć, iż skarabeusze wytwarzane w Grecji utraciły swoją egipską symbolikę religijną, stając się wytworem czysto dekoracyjnym (Ziomecki 1978:180). Wpływy egipskie dotarły również pośrednio poprzez Syrię i Fenicję w postaci tzw. skarabeoidów (Ziomecki 1978:180). Były to formy uproszczonego skarabeusza, przyjmowały kształt elipsoidalny, z jednej strony dekorowane płaskorzeźbą, z drugiej gładko oszlifowane.
Jak już wcześniej wspomniałem, w literaturze i języku greckim widać ogromne zapożyczenia wschodnie. Widać to już na poziomie „pożyczek” słownych, sam sposób ich zapisu, czyli alfabet, został przejęty przez Greków od Fenicjan (Whitley 2001:128). Greka posiada mnóstwo słów o rodowodzie semickim (akadyjskim bądź hetyckim), zaś niektóre z nich mają pochodzenie anatolijskie (West 2008:44). Większość z nich oznacza towary nabywane drogą handlu z ludami wschodnimi. Są to przykładowo słowa takie jak: „wino” (gr. woino- od ak. wainu), „lazuryt” (gr. kuanos od ak. uqnu, późnobab. qunu) (West 2008:45). Hetyckiego pochodzenia są miedzy innymi: „kuropatwa” (gr. kakkabe od het. kakkaban-) oraz „hełm” (gr. kumbakhos od het. kubahi-) (West 2008:45). Słowa zapożyczone obejmują nazwy fauny, flory, minerałów, produktów roślinnych i zwierzęcych, garderoby, dań, określeń handlowych i religijnych, a także nazwy liter alfabetu (Burkert 1992:28).
Greckie piśmiennictwo zainspirowane bogactwem, jakie oferowały pisma akadyjskie, hetyckie, egipskie, również fenickie, z których niewiele nam pozostało (West 2008: 154) i hebrajskie, posłużyło się stworzonymi przez nie gatunkami literackimi i formami stylistycznymi, aby opracować własne, niepowtarzalne dzieła, na których oparta jest cała współczesna kultura europejska. Ze względu na niewielka objętość referatu i mizernej wiedzy własnej na ten temat nie będę w stanie omówić ich tutaj wszystkich, posłużę się, zatem tylko pojedynczymi przykładami. Jednym z nich niechaj będzie motyw modlitewny, często pojawiający się w greckiej poezji i posiadający swoje bliskowschodnie paralele (West 2008:365). Zarówno Grecy jak i Akadyjczycy byli społecznością politeistyczną, modlący, zatem musiał określić adresata swojej modlitwy. Zwrot do niego najczęściej przyjmuje formę inwokacji, zawierającej nie tylko imię określonego boga, ale również liczne sławiące go tytuły i epitety. Nieraz towarzyszy temu formuła „usłysz mnie”, jak ma to miejsce w pierwszej modlitwie Iliady: (cytat za: West 2008:365)
Styl dedalicki wcześniej niż w rzeźbie, zaistniał w drobnej plastyce terakotowej. Jest to wynik wprowadzenia wynalazku matrycy do odciskania form terakotowych, znanego od dawna na terenach cywilizacji mezopotamskiej. Do Grecji matryce trafiły za pośrednictwem Syrii i Cypru (Papuci-Władyka 2001:78).
Okres orientalizujący jest również czasem odrodzenia się greckiej gliptyki. Produkcja gemm była popularna w kulturze egejskiej, niestety wraz z jej upadkiem kompletnie zanikła (Ziomecki 1978:178). Jej odrodzenie przypada na VII w. p.n.e. duży wpływ miał na to rozwój handlu, dzięki któremu rozpowszechniły się bliskowschodnie znaki własnościowe w postaci pieczęci. Grecy bardzo szybko przyswoili sobie ten poniekąd przełomowy wynalazek. Najwcześniejsze pieczątki typu greckiego wykonywano ze steatytu i wapienia, czyli miękkich minerałów, pozwalających na obróbkę z wolnej ręki. Za pomocą prostych narzędzi ryto linearne motywy geometryczne, rzadko zdarzały się silnie zgeometryzowane postacie ludzi i zwierząt (Ziomecki 1978:179). Na rozwój gliptyki miało wpływ zastosowanie w późnym VI w. p.n.e. techniki rytowania gemm za pomocą kółka grawerskiego (Ziomecki 1978:179). Pozwoliło to na zastosowanie twardych kamieni, ze szczególnym wyróżnieniem kolorowych odmian kwarców.
W gliptyce w
Jak już wcześniej wspomniałem, w literaturze i języku greckim widać ogromne zapożyczenia wschodnie. Widać to już na poziomie „pożyczek” słownych, sam sposób ich zapisu, czyli alfabet, został przejęty przez Greków od Fenicjan (Whitley 2001:128). Greka posiada mnóstwo słów o rodowodzie semickim (akadyjskim bądź hetyckim), zaś niektóre z nich mają pochodzenie anatolijskie (West 2008:44). Większość z nich oznacza towary nabywane drogą handlu z ludami wschodnimi. Są to przykładowo słowa takie jak: „wino” (gr. woino- od ak. wainu), „lazuryt” (gr. kuanos od ak. uqnu, późnobab. qunu) (West 2008:45). Hetyckiego pochodzenia są miedzy innymi: „kuropatwa” (gr. kakkabe od het. kakkaban-) oraz „hełm” (gr. kumbakhos od het. kubahi-) (West 2008:45). Słowa zapożyczone obejmują nazwy fauny, flory, minerałów, produktów roślinnych i zwierzęcych, garderoby, dań, określeń handlowych i religijnych, a także nazwy liter alfabetu (Burkert 1992:28).
Greckie piśmiennictwo zainspirowane bogactwem, jakie oferowały pisma akadyjskie, hetyckie, egipskie, również fenickie, z których niewiele nam pozostało (West 2008: 154) i hebrajskie, posłużyło się stworzonymi przez nie gatunkami literackimi i formami stylistycznymi, aby opracować własne, niepowtarzalne dzieła, na których oparta jest cała współczesna kultura europejska. Ze względu na niewielka objętość referatu i mizernej wiedzy własnej na ten temat nie będę w stanie omówić ich tutaj wszystkich, posłużę się, zatem tylko pojedynczymi przykładami. Jednym z nich niechaj będzie motyw modlitewny, często pojawiający się w greckiej poezji i posiadający swoje bliskowschodnie paralele (West 2008:365). Zarówno Grecy jak i Akadyjczycy byli społecznością politeistyczną, modlący, zatem musiał określić adresata swojej modlitwy. Zwrot do niego najczęściej przyjmuje formę inwokacji, zawierającej nie tylko imię określonego boga, ale również liczne sławiące go tytuły i epitety. Nieraz towarzyszy temu formuła „usłysz mnie”, jak ma to miejsce w pierwszej modlitwie Iliady: (cytat za: West 2008:365)
