Archiwa i archiwalia na wybranych uniwersytetach i ogólna ich charakterystyka

Czym jest archiwum? Archiwum jest instytucją lub członem jakiejś innej instytucji, organizacji, komórki. Jego podstawowymi zadaniami jest magazynowanie, przechowywanie i opracowanie akt, dokumentów, jednostek archiwalnych. Podlegać może Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych bezpośrednio, pośrednio w różnym stopniu, oraz być z systemu wyłączone jako samodzielna i niezależna jednostka, acz najczęściej w takim przypadku współpracujące z tą instytucją lub przyporządkowana jest do innego systemu. Do takich należy przykładowo PAN i archiwa wojskowe, w tym omawiany później WAT. Posiadają one w swoim zasobie tak zwane akta powierzone. Teoretycznie należące do systemu NDAP, ale przechowywane w tychże miejscach. Powszechnie wiadomo, i tak jest umocowane prawnie, że uniwersytety i ich jednostki archiwizujące są autonomiczne względem NDAP, choć również posiadają zespoły akt powierzonych. Wspomnieć należy, iż ustawodawca związał je jednak ściśle z ogólnym systemem archiwalnym w Polsce. Ośrodki naukowe różnią się jednak nawzajem stosunkiem do instytucji państwowych takich jak Archiwa Państwowe czy IPN-u. Jedne stawiają na ścisłą współpracę, inne stawiają bardzo mocno na swoją niezależność instytucjonalną oraz kadrową.

Samo archiwum akademickie w stosunku do swojego rodzimego uniwersytetu zachowuje pewną odrębność. Wypracowało ją poprzez lata, a nawet wieki, a formy zależności konstytuowane są często prawem oraz zwyczajem. Archiwum ma prawo występować z inicjatywami i sugestiami do władz uczelni. Może organizować pracę na swój sposób w ramach zasad już ustalonych. Współpracować z innymi archiwami uniwersyteckimi lub państwowymi. Z jednostkami, grupami społecznymi, firmami, organizacjami państwowymi i pozarządowymi, jak i innymi instytucjami. Nadmienić należy o pewnych specyficznych uwarunkowaniach. Kształt archiwum jest też podporządkowany rodzajowi i statusowi uczelni. To samo też się tyczy tradycji i historii, która powodowała takie czy inne przekształcenia lub istniejący dziś stan. Struktura organu WAT-u będzie odmienna od normalnego uniwersytetu państwowego. Tak też należy patrzeć na KUL dość mocno doświadczony przez poprzedni komunistyczny system. Katolicka przynależność powoduje pewną odrębność.

Czym się zajmuje archiwum uniwersyteckie? Jest to jednostka przechowująca akta, dokumenty lub inne formy zapisu będące ważnym elementem pamięci uniwersytetu. To nie wszystko. Magazynowanie i przechowywanie wiąże się z opracowywaniem oraz udostępnianiem tegoż materiału. Tu jeszcze mocniej położono na tym aspekcie nacisk. Instytucja przecież jest powołana do tego, aby zachowywać, ale i udostępniać szerszym gremiom osób tenże zasób. Zasób zawierać powinien
nie tylko dokumenty o doniosłej wadze dla społeczności, ale i indywidualne dokumenty studenta, absolwenta czy pracownika uczelni. Spotykamy w nim filmy, nagrania, spuścizny po pracownikach, rękopisy, a nawet obrazy i makiety. Po zmianie systemu polityczno-ekonomicznego zaczęto myśleć i działać nie tylko w kierunku obsługi administracyjnej samego uniwersytetu. Zmiany prawne wymusiły pozytywną większą otwartość na ludzi i pomysły zewnętrzne. Zaczęto w szerokim zakresie wydawać zaświadczenia, potwierdzenia, uwierzytelnienia w oparciu o nagromadzony zasób archiwalny. Organizuje się wystawy. Samo archiwum publikuje prace na tematy z nim związane. Dzieje się to w formie najczęściej książkowej, ale zdarzają się płyty CD czy DVD. Część pracy udostępniana jest w Internecie lub w bibliotekach tworzonych obok składu akt. Ważną rolę pełnią przewodniki archiwalne. Czyni się działania popularyzatorskie przez zwoływanie konferencji naukowych. Szerszą dostępność realizuje się poprzez tworzenie czytelni naukowych. Wprowadzanie następuje poprzez objaśnienia i instrukcje studentów lub pracowników naukowych w ramach praktyk, szkoleń i sympozjów. Sami pracownicy są zobowiązani do bezustannego pogłębiania swojej wiedzy na temat prawa archiwalnego i zasad panujących w ośrodku.

Wspomnę jeszcze o innych przemianach, jakie dotykają każde chyba archiwum. Zmiana technologiczna: powoduje ona nie lada wyzwanie, ale i szansę dla lepszego opanowania geometrycznie narastającego materiału. Kilku autorów tekstów zauważa brak funduszy na szybkie wprowadzenie pełnej lub częściowej komputeryzacji. Innym problemem jest szybka dezaktualizacja sprzętu informatycznego ze wczesnych lat 903. Niektóre przedsiębiorstwa nadal nie mają nowoczesnych maszyn. Opierają one się nadal na wypieranym, acz zachowanym przez nawet najbardziej rozwinięte teleinformatycznie archiwa, systemem kartkowym. Co ciekawe pierwsze próby oswojenia mediów cybernetycznych lub elektronicznych pojawiły się w latach 704. Wtedy to na szerszą skalę zaczęto używać kamer i mikrofonów do zapisu w formie audio lub video. Niestety w wielu przypadkach sprzęt, choć użyteczny, już jest archaiczny.

3. Są to komputery generacji na tyle niskiej, aby nie móc obsłużyć dziś standardowego Windows czy Linux. Starsze systemy danych odstraszają raczej, niż pomagają odnaleźć interesujący nas temat. Taką być może mylną obserwację uczyniłem w Bibliotece Uniwersyteckiej w Szczecinie przed zmianą systemu wyszukiwania danych.
4. Kierzkowska B., Archiwum UMK jako wizytówka Uczelni?, Rocznik Archiwalno-Historyczny, R. XII/XIII/XIV 2007, s 17-25.
skomentuj
KOMENTARZE NA TEMAT GRY
więcej komentarzy dodaj komentarz