Kraj Basków - Konflikt Bez Końca
Nikt oczywiście nie wątpił, że gdyby wyroki śmierci w Burgos na separatystach baskijskich zostały wykonane, ETA odpowiedziałaby kulami i zamachami bombowymi(więcej na temat samego przebiegu procesu, ale przede wszystkim istoty i specyfiki reżimu franksistowskiego w znakomitej książce Mirosława Ikonowicza-"Hiszpania bez kastanietów").
Podbudowana moralnie ETA, w obliczu słabnącego reżimu Franco, natężyła działania terrorystyczne w pierwszej połowie lat 70-tych. Chyba największym jej dotychczasowym sukcesem jest udany zamach bombowy na admirała Luisa Carrero Blanco(1903-1973) dokonany 20 grudnia 1973r.(Samochód, którym Blanco jechał na mszę został wysadzony w powietrze, w wyniku czego admirał poniósł śmierć; Blanco od 1967r. pełnił urząd wicepremiera, by w 1973r. objąć funkcję prezesa Rady Ministrów. Powszechnie uważano go za następcę Franco; sam Blanco uważał, iż modernizacja kraju przekroczyła punkt krytyczny wymagający nasilenia policyjnej kontroli).
ETA oczywiście przyznała się do zamachu, co spowodowało dalsze zaostrzenie działań ze strony dogorywającej dyktatury franksistowskiej(w 1975r. wprowadzono w Hiszpanii ustawę antyterrorystyczną; głośne stało się stracenie 5 bojowników antyfranksistowskich(w tym 2 członków ETA) we IX 1975r.).
Śmierć gen. Franco 20 XI 1975r. spowodowała znaczące zmiany w historii najnowszej Hiszpanii. Przywrócenie monarchii oraz zdecydowana postawa polityczna króla Juana Carlosa miało dalekosiężne skutki co do dalszych losów państwa, jak i statusu politycznego poszczególnych regionów, a tym samym Baskonii. Upadek dyktatury franksistowskiej i zastąpienie jej przez demokratyczne władze hiszpańskie przyniosło znaczącą zmianę sytuacji w sensie polityczno-społeczno-gospodarczym. Nowa konstytucja z 1978r. obiecywała hiszpańskim regionom status autonomiczny i możliwość tworzenia własnych reprezentacji parlamentarnych. Status ten stosunkowo szybko przyznano Baskonii(już od 1977r. Kraj Basków cieszył się tymczasową autonomią, by w 1979r. uzyskać status wspólnoty autonomicznej, a w 1980r. posiadać regionalny parlament i rząd. Takie specjalne potraktowanie Baskonii wynikało z jej własnej tożsamości kulturowej i długiej tradycji dążeń regionalistycznych. Baskonia mogła m.in. samodzielnie egzekwować podatki, a konstytucja z 1978r. dopuszczała możliwość nauczania w językach mniejszości narodowych).
Być może te posunięcia polityczne władz hiszpańskich miały na celu zakończenie konfliktu w Baskonii. Jeśli tak, to odniosły częściowy skutek. Nie powiodły się próby pacyfikacji ETA. W Baskonii dochodziło do aktów przemocy nawet po śmierci Franco(gdy wydawało się, że upadek dyktatury-głównego wroga separatystów-spowoduje zmianę polityki i działalności wszystkich baskijskich organizacji patriotycznych). ETA uznała autonomię za niewystarczającą i proklamowała walkę o niepodległe państwo Basków(do aktów przemocy dochodziło nawet podczas referendum konstytucyjnego w 1978r., czy podczas wprowadzania w 1980r. autonomii regionalnej w Baskonii). Jedną z głównych przeszkód w procesie transformacji Hiszpanii okazał się konflikt między ETA i armią hiszpańską. Organizacje te
były śmiertelnymi wrogami, przy czym obie stanowiły poważne zagrożenie dla demokracji w Hiszpanii. ETA świadomie starała się prowokować wojsko w przekonaniu, że wojskowy zamach stanu zapoczątkuje rewolucję. Gdy w Baskonii zaczęto wprowadzać autonomię regionalną w życie, poparcie społeczne dla ETA zmalało, choć terroryści zawsze mogli liczyć na poparcie niewielkiej grupy separatystów. Niezależnie od tego ETA na konferencji w marcu 1979r. oświadczyła, że organizacja zaprzestaje zamachów bombowych na obiekty turystyczne w Hiszpanii(Decyzję tę podjęli, gdy po zabiciu sześciu cywilów organizacja została powszechnie potępiona przez opinię publiczną).
Zaprzestanie akcji terrorystycznych nie dotyczyło oczywiście działań wobec władz hiszpańskich. O ile w okresie panowania Franco, ETA cieszyła się w Baskonii powszechnym poparciem, o tyle przedłużająca się kampania przemocy po śmierci dyktatora, w okresie transformacji demokratycznych, spowodowała stopniowy spadek poparcia dla separatystycznych dążeń ETA. Większość Basków zadowalał autonomiczny status przyznany temu regionowi(w wyborach do regionalnego parlamentu w 1980 i 1984 roku zwyciężali umiarkowani nacjonaliści z Baskijskiej Partii Nacjonalistycznej(PNV), współrządzącą jest Partia Socjalistyczna(PSE-PSOE), natomiast legalnym rzecznikiem terrorystycznej ETA jest partia Jedność Ludu(HB).
Mimo to ETA nie zaprzestała akcji terrorystycznych w latach 80-tych, szczególne ich nasilenie nastąpiło w latach 1982-83(22 listopada 1984r. zamordowanie przywódcy baskijskiego spowodowało gigantyczną manifestację poparcia dla ETA oraz strajk generalny w Kraju Basków).
Ważnym elementem franksistowskiego dziedzictwa była niekwestionowana gotowość armii do obrony terytorialnej integralności kraju. Problem regionalny został więc powiązany z wojskowymi; w tej sytuacji ostatecznie skupiono się na poszukiwaniu rozsądnego rozwiązania politycznego. Jednak nawet rządzącym w latach 80-tych socjalistom(premier Felipe Gonzales) nie udało się rozwiązać w pełni problemu Basków. Zdołali jedynie zaradzić eksplozji żądań zwolenników autonomii regionalnej, prowadząc negocjacje z umiarkowanymi partiami baskijskimi i katalońskimi. Napięcie zmniejszyło się, zwłaszcza po zawarciu umowy o ekstradycji z Francją, ale problemy regionalne nie zniknęły. W samej Baskonii, gdzie Herri Batasuna(Jedność Ludu)-polityczna reprezentacja ETA-cieszyła się zawsze sporym poparciem, jedynie 17% mieszkańców popierało w 1987r. żądanie przyznania niepodległości wysuwane przez partię. O dziwo, osiem lat później powstania niepodległego państwa baskijskiego pragnęło już 32% mieszkańców. Rząd Gonzalesa, jak i poprzednie, miał duże trudności z terrorystami z ETA. Jednak stanowcze działania władz hiszpańskich doprowadziły do znacznego ograniczenia jej aktywności. Na początku lat 90-tych, zgodne współdziałanie policji francuskiej i hiszpańskiej rozbiło ETA i jej działalność praktycznie zamarła; w ostatnich latach organizacja kieruje swoje zamachy głównie przeciwko policji i wojsku, ale szerokie poparcie dla ETA jak i jej szeroka działalność umarły śmiercią naturalną.
Być może te posunięcia polityczne władz hiszpańskich miały na celu zakończenie konfliktu w Baskonii. Jeśli tak, to odniosły częściowy skutek. Nie powiodły się próby pacyfikacji ETA. W Baskonii dochodziło do aktów przemocy nawet po śmierci Franco(gdy wydawało się, że upadek dyktatury-głównego wroga separatystów-spowoduje zmianę polityki i działalności wszystkich baskijskich organizacji patriotycznych). ETA uznała autonomię za niewystarczającą i proklamowała walkę o niepodległe państwo Basków(do aktów przemocy dochodziło nawet podczas referendum konstytucyjnego w 1978r., czy podczas wprowadzania w 1980r. autonomii regionalnej w Baskonii). Jedną z głównych przeszkód w procesie transformacji Hiszpanii okazał się konflikt między ETA i armią hiszpańską. Organizacje te
Kraj Basków - konflikt bez końca...
