Kraj Basków - Konflikt Bez Końca
Sukcesy na polu ekonomicznym nie zdołały jednak zapobiec podziałowi Baskonii. W 1792r. północna część kraju została włączona do Francji, a w latach 1839-1876 południowe prowincje Kraju Basków ostatecznie opanowali Hiszpanie, dłąwiąc wolność społeczno-gospodarczą. Nie zdołało to jednak złamać ducha narodowego Baskończyków(Baskonia popierała Karlistów wyrażając w ten sposób swoje aspiracje autonomiczne-świadczą o tym bitwy pod Bilbao w 1835r i w 1874r. Karlizm był przede wszystkim ruchem protestu i stanowił kontynuację długiej tradycji powstań chłopskich skierowanych przeciwko nadużyciom rządu w Madrycie. Żądania Basków dotyczące przywrócenia dawnych regionalnych swobód, słynnych fueros-lokalne przywileje, ulgi, przyznawane różnym regionom Hiszpanii w okresie rekonkwisty(wzmacniały patriotyzm lokalny i opór wobec rządów centralnych, ale w XVII i XVIII w. stopniowo je eliminowano)-znalazły wyraz w zawołaniu Karlistów-"Bóg i dawne prawa").
W końcu XIX w. walka narodowowyzwoleńcza w Baskonii przybrała bardziej polityczną twarz. Hiszpańscy Baskowie otwarcie rozpoczęli walkę o oderwanie od Hiszpanii trzech spośród czterech prowincji baskijskich: Guipuzcoa, Alava i Vizcaya i utworzenie niepodległego państwa. Od początku tej walki niepodległościowej występują w niej dwa nurty: jeden dąży do całkowitej niepodległości Kraju Basków, drugi, bardziej zachowawczy, do uzyskania szerokiej autonomii bez odrywania się od Hiszpanii. Te właśnie tendencje reprezentowała powstała pod koniec XIX w. pierwsza baskijska organizacja patriotyczna-Nacjonalistyczna Partia Baskijska. Niebawem osiągnęła swój cel. Po upadku monarchii hiszpańskiej w 1931r. rząd republikański przyznał Baskom w roku 1936 szeroką autonomię, prawo do odrębności kulturalnej i językowej. Być może był to zabieg taktyczny władz w Madrycie, niemniej konserwatywni Baskowie poparli Front Ludowy szanujący baskijską autonomię w przeciwieństwie do wojskowych buntowników gen. Franco(Podczas wojny domowej Baskowie z bohaterstwem i uporem, z jakiego słynęli od wieków, bronili Republiki, która uszanowała ich odrębność. Kraj Basków przez długi czas stanowił zaciekle bronioną enklawę republikańską otoczoną przez gen. Franco-26 kwietnia 1937r. historyczna stolica Kraju Basków-Guernica została zbombardowana przez lotnictwo niemieckie w służbie gen. Franco-bilans-1500 zabitych, 1000 rannych. Atakujące od 31 marca Kraj Basków oddziały gen. Moli wkroczyły w końcu do umęcz
onego miasta. Warto dodać, iż to w Guernice parę wieków temu królowie Hiszpanii-Ferdynand i Izabela kastylijscy przysięgali przestrzegać baskijskich praw i wolności).
Po zwycięstwie Franco rozprawił się z Baskami ze szczególną bezwzględnością-plutony egzekucyjne rozstrzelały w krótkim czasie w całej Hiszpanii ok.60 tys. ludzi, a autonomia Basków została zlikwidowana w 1939r. Był to zarazem początek dyskryminacji kulturalnej i gospodarczej Kraju Basków, która spłodziła nowe dążenia polityczne wymierzone ostrzem w dyktaturę franksistowską. Krwawo spacyfikowana ludność prowincji baskijskich zaczęła podnosić głowę na początku lat pięćdziesiątych. W roku 1956 powstaje organizacja pod nazwą Euskadi Ta Askatasuna(ETA)-"Kraj Basków i Wolność"(początki zorganizowanej działalności antyfranksistowskiej sięgają lat 30-tych; niektóre źródła podają również rok 1959, kiedy to odwołujący się do praw człowieka młodzi Baskowie-w większości katolicy-oderwali się od Partido Nacionalista Vasco(PNV:Baskijska Partia Narodowa) i stworzyli Euskadi Ta Askatasuna(ETA:Baskijska Ojczyzna i Wolność). Ta separatystyczna organizacja terrorystyczna stała się najbarwniejszą i bez wątpienia najbardziej skuteczną grupą antyfranksistowską. Od początku gros członków organizacji stanowili młodzi patrioci baskijscy o lewicowych przekonaniach, którzy ostro występowali przeciw kunktatorstwu "starych mumii partyjnych" z ugrupowań burżuazyjno-nacjonalistycznych(m.in. Nacjonalistycznej Partii Baskijskiej, grupy "Solidarność", czy nielegalnego chadeckiego związku zawodowego "Baskijski Lud Pracujący"). ETA nie jest również reprezentowana w "autonomicznym rządzie baskijskim na wygnaniu", który-jej zdaniem-nie ma większych wpływów w Hiszpanii. Podczas, gdy konserwatywne skrzydło ruchu baskijskiego reprezentujące patriotyczną burżuazję pragnie autonomii wewnętrznej bez oderwania od Hiszpanii, ETA żąda więcej. Przywódcy jej oświadczają "Zebraliśmy swe siły, aby ze skolonizowanych i ciemiężonych Basków utworzyć narodowy front wolnościowy i nie zatrzymamy się w tej walce tak długo, aż doprowadzimy do utworzenia prawdziwie demokratycznego socjalistycznego państwa". Pozornie paradoksalne hasło ETA "cztery plus trzy równa się jeden" oznacza po prostu, że celem organizacji jest utworzenie niezależnego państwa Basków z czterech hiszpańskich i trzech francuskich prowincji baskijskich.
Po zwycięstwie Franco rozprawił się z Baskami ze szczególną bezwzględnością-plutony egzekucyjne rozstrzelały w krótkim czasie w całej Hiszpanii ok.60 tys. ludzi, a autonomia Basków została zlikwidowana w 1939r. Był to zarazem początek dyskryminacji kulturalnej i gospodarczej Kraju Basków, która spłodziła nowe dążenia polityczne wymierzone ostrzem w dyktaturę franksistowską. Krwawo spacyfikowana ludność prowincji baskijskich zaczęła podnosić głowę na początku lat pięćdziesiątych. W roku 1956 powstaje organizacja pod nazwą Euskadi Ta Askatasuna(ETA)-"Kraj Basków i Wolność"(początki zorganizowanej działalności antyfranksistowskiej sięgają lat 30-tych; niektóre źródła podają również rok 1959, kiedy to odwołujący się do praw człowieka młodzi Baskowie-w większości katolicy-oderwali się od Partido Nacionalista Vasco(PNV:Baskijska Partia Narodowa) i stworzyli Euskadi Ta Askatasuna(ETA:Baskijska Ojczyzna i Wolność). Ta separatystyczna organizacja terrorystyczna stała się najbarwniejszą i bez wątpienia najbardziej skuteczną grupą antyfranksistowską. Od początku gros członków organizacji stanowili młodzi patrioci baskijscy o lewicowych przekonaniach, którzy ostro występowali przeciw kunktatorstwu "starych mumii partyjnych" z ugrupowań burżuazyjno-nacjonalistycznych(m.in. Nacjonalistycznej Partii Baskijskiej, grupy "Solidarność", czy nielegalnego chadeckiego związku zawodowego "Baskijski Lud Pracujący"). ETA nie jest również reprezentowana w "autonomicznym rządzie baskijskim na wygnaniu", który-jej zdaniem-nie ma większych wpływów w Hiszpanii. Podczas, gdy konserwatywne skrzydło ruchu baskijskiego reprezentujące patriotyczną burżuazję pragnie autonomii wewnętrznej bez oderwania od Hiszpanii, ETA żąda więcej. Przywódcy jej oświadczają "Zebraliśmy swe siły, aby ze skolonizowanych i ciemiężonych Basków utworzyć narodowy front wolnościowy i nie zatrzymamy się w tej walce tak długo, aż doprowadzimy do utworzenia prawdziwie demokratycznego socjalistycznego państwa". Pozornie paradoksalne hasło ETA "cztery plus trzy równa się jeden" oznacza po prostu, że celem organizacji jest utworzenie niezależnego państwa Basków z czterech hiszpańskich i trzech francuskich prowincji baskijskich.
Kraj Basków - konflikt bez końca...
