Bośnia i Hercegowina: kształtowanie państwa i pozycja międzynarodowa (1992-2006)
W 2005 r. Komisja Europejska przedstawiła tzw. mapę drogową (road map) dla Bałkanów Zachodnich, określającą etapy ich integracji z
UE. Są to:
1. ewentualny pobyt Specjalnego Przedstawiciela (np. Bośnia) oraz Misji Wojskowej UE (np. EUFOR) lub Policyjnej (np. EUPM) w celu stabilizacji regionu; 2. przedstawienie raportu dopuszczalności rozpoczęcia negocjacji nad SAA, przygotowanego przez Komisję Europejską dla Rady Europejskiej na podstawie oceny stabilności; 3. negocjacje i zawarcie Układu o Stabilizacji i Stowarzyszeniu, dającego dostęp do programów wspólnotowych, m.in. w obszarze edukacji, nauki i badań oraz preferencje celne; 4. ratyfikacja SAA i jego implementacja; początek regularnego raportowania przez Komisję o postępach kraju; 5. złożenie przez państwo aspirujące do Unii Europejskiej wniosku o członkostwo; 6. przyznanie statusu kandydata w oparciu o opinię KE, wiążące się z szerszym dostępem do pomocy ze strony UE i wzmocnieniem dialogu politycznego; 7. osiągnięcie odpowiedniego poziomu zgodności z kryteriami akcesyjnymi potwierdzone w opinii KE, otwierające drogę, po zatwierdzeniu przez Radę Europejską, do podjęcia negocjacji; na konferencji międzyrządowej przedstawiane są ramy negocjacyjne, a po rozpoczęciu negocjacji implementacja postanowień SAA musi być kontynuowana; jej zakres wpływać może na tempo negocjacji; 8. zamknięcie negocjacji, przeniesienie ich wyników do Traktatu Akcesyjnego, zatwierdzenie Traktatu przez Parlament Europejski i ratyfikacja przez wszystkie państwa członkowskie UE oraz kraj przystępujący272.
Bośnia i Hercegowina uczestniczy we wszystkich programach zbliżenia z Unią Europejską. W 1999 r. państwo przystąpiło do SAP. W listopadzie 2003 r. Komisja Europejska przedstawiła listę 16 dziedzin, w których państwo powinno osiągnąć zasadniczy postęp, zanim przystąpi do negocjacji SAA. Za główne przeszkody uznano: zły stan gospodarki, korupcję, częściowy postęp w powrocie uchodźców oraz dominacja partii nacjonalistycznych. W 2004 r. postanowiono o zawarciu Układu Partnerskiego z Bośnią i Hercegowiną, zaś w 2005 r. Komisja Europejska zarekomendowała rozpoczęcie negocjacji w sprawie Układu o Stabilizacji i Stowarzyszeniu. Rozmowy rozpoczęto 25 listopada. Największym utrudnieniem w ich sfinalizowaniu pozostawał problem współpracy władz państwowych z ICTY oraz dokończenie reformy policji. Stały się to warunki podpisania umowy i wejścia Bośni na drogę integracji z Unią Europejską273.
Bośnia i Hercegowina korzystała także z międzynarodowej pomocy finansowej, w tym z programów pomocowych Unii Europejskiej. Od 1991 r. kraje Wspólnoty udzieliły pomocy wartości 2,5 mld €274. Głównym jej źródłem został program CARDS, działający w latach 2001–2006, a wcześniej Phare (Poland and Hungary: Assistance for Restructuring their Economies), OBNOVA i ECHO (The European Community Humanitarian Office).
W CARDS znalazły się następujące sektory: konsolidacja demokracji; dobre rządzenie i budowa instytucji; rozwój ekonomiczny i społeczny; europejskie standardy. W 2007 r. planowane było zastąpienie go Instrumentem Pomocy Przedakcesyjnej (IPA); głównym jej celem miało być wspieranie w pokonywaniu wyzwań na drodze do integracji z Unią. Programy były przeznaczane na stabilizację demokracji, wspieranie reform politycznych, instytucjonalnych, rozwój gospodarki rynkowej i społeczeństwa obywatelskiego. Unia Europejska zamierzała finansować również misję policyjną, wojskową oraz Biuro Wysokiego Przedstawiciela. Zaraz po wojnie
duża część
pomocy przeznaczana była na odbudowę infrastruktury – dróg, mostów, szpitali, szkół, elektrowni, źródeł wody pitnej, domów,
itp.275
Głównymi dawcami pieniędzy, oprócz Unii Europejskiej, były także Stany Zjednoczone, Bank Światowy oraz państwa arabskie. Do roku 1998 r. pomoc wyniosła aż 5 mld $, z czego 1,2 mld ofiarowała Unia Europejska, 760 mln Stany Zjednoczone, 400 mln kraje arabskie. Wielokrotnie krytykowana była formuła udzielania pomocy, która uzależniała przyznanie jej od wypełniania porozumienia z Dayton. Dla przykładu, tylko te partie, które dążyły do osiągania celów politycznych porozumienia, otrzymywały wsparcie. Miało to sens polityczny, ale nie ekonomiczny. Efektem tego było np. rozwój dynamiczny terenów w Bośni zamieszkanych przez Chorwatów, uzyskujących również pomoc z Chorwacji, przy dyskryminacji ziem w Republice Serbskiej276.
Do kosztów międzynarodowej interwencji w Bośni i Hercegowinie trzeba dodać wartość wszystkich operacji wojskowych. Misja UNPROFOR z lat 1992–1996 kosztowała 4,8 mld $, zaś amerykańskie zaangażowanie podczas konfliktu 10 mld. Unia Europejska sfinansowała zaś 70% wydatków na cywilną odbudowę kraju i misję budowania pokoju. UNHCR wydawało rocznie 1 mld $, głównie na powrót uchodźców. Niewątpliwie problemem były także długi po byłej Jugosławii, podzielone między poszczególne republiki, co powodowało, że młode państwowości od początku swojego istnienia narażone były na uzależnienie od zagranicznych kredytodawców. Do kosztów pomocy dla Bośni trzeba dodać liczne misje humanitarne, działalność organizacji pozarządowych, dostarczające żywność, odzież oraz leki277.
Drugim wielkim wyzwaniem dla Bośni i Hercegowiny stał się proces integracji z Paktem Północnoatlantyckim. Pierwszym krokiem na tej drodze było przystąpienie do programu Partnerstwo dla Pokoju (Partnership for Peace). Warunkami była reforma wojska – unifikacja sił zbrojnych, co się dokonało w styczniu 2006 r. oraz odpowiedni poziom współpracy z ICTY. Bośnia i Hercegowina przystąpiła do PdP 14 grudnia 2006 r., co było uznaniem wysiłków państwa na drodze do stabilizacji i „poważnego traktowania” jako znaczącego partnera na arenie międzynarodowej.
272. S. Tekieli, Europejska perspektywa Bałkanów Zachodnich, „Prace OSW”, Warszawa 2004, s. 5-15; Strona internetowa Portal Europejski, http://www.pe24.pl, W. Manteuffel, „Bałkany Zachodnie na drodze do UE”, inf. z 16 I 2007; K. Niklewicz, Obietnice bez dat, „Gazeta Wyborcza”, 23 VI 2003, nr 144, s. 11; Ł. Bartkowiak, Unia Europejska wobec Bałkanów Zachodnich i Turcji, „Przegląd Zachodni”, 2006, nr 4, s. 119-131; D. Chandler, From Dayton to Europe, „International Peacekeeping”, October 2005, Vol. 12, Issue 3, s. 336-349.
273. Strona internetowa European Commission, http://www.ec.europa.en/enlargement, „Bosnia and Herzegovina – Relations with EU”, inf. z 28 IV 2006; „Bosnia and Herzegovina – Key Events”, inf. z 28 IV 2006.; zob. też J. Pawlicki, Bośnia i Hercegowina pukają do Unii Europejskiej, „Gazeta Wyborcza”, 22 X 2006–23 X 2006, nr 247, s. 8.
274. Wartość całego programu CARDS wyniosła 4,6 mld €.
275. O pomocy Unii Europejskiej kierowanej do Bośni i Hercegowiny zob. szerzej Bosnia and Herzegovina. A future with Europe, „European Union in Bosnia and Herzegovina”, Brussels 2000, s. 2-22.
276. Przez pierwsze 2 lata po wojnie RS otrzymała tylko 2% pomocy przeznaczonej dla Bośni, w związku z brakiem implementacji porozumienia pokojowego.
277. F. Friedman, op. cit., s. 104-109; Strona internetowa European Commission, http://www.eu.europa.en/enlargement, „Bosnia and Herzegovina – Financial Assistance”, inf. z 28 IV 2006; zob. też M. Alterman, Skąpi Amerykanie, „Gazeta Wyborcza”, 13 IV 1996–14 IV 1996, nr 88, s. 4.
1. ewentualny pobyt Specjalnego Przedstawiciela (np. Bośnia) oraz Misji Wojskowej UE (np. EUFOR) lub Policyjnej (np. EUPM) w celu stabilizacji regionu; 2. przedstawienie raportu dopuszczalności rozpoczęcia negocjacji nad SAA, przygotowanego przez Komisję Europejską dla Rady Europejskiej na podstawie oceny stabilności; 3. negocjacje i zawarcie Układu o Stabilizacji i Stowarzyszeniu, dającego dostęp do programów wspólnotowych, m.in. w obszarze edukacji, nauki i badań oraz preferencje celne; 4. ratyfikacja SAA i jego implementacja; początek regularnego raportowania przez Komisję o postępach kraju; 5. złożenie przez państwo aspirujące do Unii Europejskiej wniosku o członkostwo; 6. przyznanie statusu kandydata w oparciu o opinię KE, wiążące się z szerszym dostępem do pomocy ze strony UE i wzmocnieniem dialogu politycznego; 7. osiągnięcie odpowiedniego poziomu zgodności z kryteriami akcesyjnymi potwierdzone w opinii KE, otwierające drogę, po zatwierdzeniu przez Radę Europejską, do podjęcia negocjacji; na konferencji międzyrządowej przedstawiane są ramy negocjacyjne, a po rozpoczęciu negocjacji implementacja postanowień SAA musi być kontynuowana; jej zakres wpływać może na tempo negocjacji; 8. zamknięcie negocjacji, przeniesienie ich wyników do Traktatu Akcesyjnego, zatwierdzenie Traktatu przez Parlament Europejski i ratyfikacja przez wszystkie państwa członkowskie UE oraz kraj przystępujący272.
Bośnia i Hercegowina uczestniczy we wszystkich programach zbliżenia z Unią Europejską. W 1999 r. państwo przystąpiło do SAP. W listopadzie 2003 r. Komisja Europejska przedstawiła listę 16 dziedzin, w których państwo powinno osiągnąć zasadniczy postęp, zanim przystąpi do negocjacji SAA. Za główne przeszkody uznano: zły stan gospodarki, korupcję, częściowy postęp w powrocie uchodźców oraz dominacja partii nacjonalistycznych. W 2004 r. postanowiono o zawarciu Układu Partnerskiego z Bośnią i Hercegowiną, zaś w 2005 r. Komisja Europejska zarekomendowała rozpoczęcie negocjacji w sprawie Układu o Stabilizacji i Stowarzyszeniu. Rozmowy rozpoczęto 25 listopada. Największym utrudnieniem w ich sfinalizowaniu pozostawał problem współpracy władz państwowych z ICTY oraz dokończenie reformy policji. Stały się to warunki podpisania umowy i wejścia Bośni na drogę integracji z Unią Europejską273.
Bośnia i Hercegowina korzystała także z międzynarodowej pomocy finansowej, w tym z programów pomocowych Unii Europejskiej. Od 1991 r. kraje Wspólnoty udzieliły pomocy wartości 2,5 mld €274. Głównym jej źródłem został program CARDS, działający w latach 2001–2006, a wcześniej Phare (Poland and Hungary: Assistance for Restructuring their Economies), OBNOVA i ECHO (The European Community Humanitarian Office).
 |
Programy pomocowe Unii Europejskiej dla Bośni i
Hercegowiny w latach 1991–2006 - Źródło: Strona internetowa European Union in Bosnia and Herzegovina,
http://www.eubih.org, „EU assistance for BiH”, inf. z 14 XII 2006. |
W CARDS znalazły się następujące sektory: konsolidacja demokracji; dobre rządzenie i budowa instytucji; rozwój ekonomiczny i społeczny; europejskie standardy. W 2007 r. planowane było zastąpienie go Instrumentem Pomocy Przedakcesyjnej (IPA); głównym jej celem miało być wspieranie w pokonywaniu wyzwań na drodze do integracji z Unią. Programy były przeznaczane na stabilizację demokracji, wspieranie reform politycznych, instytucjonalnych, rozwój gospodarki rynkowej i społeczeństwa obywatelskiego. Unia Europejska zamierzała finansować również misję policyjną, wojskową oraz Biuro Wysokiego Przedstawiciela. Zaraz po wojnie
Głównymi dawcami pieniędzy, oprócz Unii Europejskiej, były także Stany Zjednoczone, Bank Światowy oraz państwa arabskie. Do roku 1998 r. pomoc wyniosła aż 5 mld $, z czego 1,2 mld ofiarowała Unia Europejska, 760 mln Stany Zjednoczone, 400 mln kraje arabskie. Wielokrotnie krytykowana była formuła udzielania pomocy, która uzależniała przyznanie jej od wypełniania porozumienia z Dayton. Dla przykładu, tylko te partie, które dążyły do osiągania celów politycznych porozumienia, otrzymywały wsparcie. Miało to sens polityczny, ale nie ekonomiczny. Efektem tego było np. rozwój dynamiczny terenów w Bośni zamieszkanych przez Chorwatów, uzyskujących również pomoc z Chorwacji, przy dyskryminacji ziem w Republice Serbskiej276.
Do kosztów międzynarodowej interwencji w Bośni i Hercegowinie trzeba dodać wartość wszystkich operacji wojskowych. Misja UNPROFOR z lat 1992–1996 kosztowała 4,8 mld $, zaś amerykańskie zaangażowanie podczas konfliktu 10 mld. Unia Europejska sfinansowała zaś 70% wydatków na cywilną odbudowę kraju i misję budowania pokoju. UNHCR wydawało rocznie 1 mld $, głównie na powrót uchodźców. Niewątpliwie problemem były także długi po byłej Jugosławii, podzielone między poszczególne republiki, co powodowało, że młode państwowości od początku swojego istnienia narażone były na uzależnienie od zagranicznych kredytodawców. Do kosztów pomocy dla Bośni trzeba dodać liczne misje humanitarne, działalność organizacji pozarządowych, dostarczające żywność, odzież oraz leki277.
Drugim wielkim wyzwaniem dla Bośni i Hercegowiny stał się proces integracji z Paktem Północnoatlantyckim. Pierwszym krokiem na tej drodze było przystąpienie do programu Partnerstwo dla Pokoju (Partnership for Peace). Warunkami była reforma wojska – unifikacja sił zbrojnych, co się dokonało w styczniu 2006 r. oraz odpowiedni poziom współpracy z ICTY. Bośnia i Hercegowina przystąpiła do PdP 14 grudnia 2006 r., co było uznaniem wysiłków państwa na drodze do stabilizacji i „poważnego traktowania” jako znaczącego partnera na arenie międzynarodowej.
272. S. Tekieli, Europejska perspektywa Bałkanów Zachodnich, „Prace OSW”, Warszawa 2004, s. 5-15; Strona internetowa Portal Europejski, http://www.pe24.pl, W. Manteuffel, „Bałkany Zachodnie na drodze do UE”, inf. z 16 I 2007; K. Niklewicz, Obietnice bez dat, „Gazeta Wyborcza”, 23 VI 2003, nr 144, s. 11; Ł. Bartkowiak, Unia Europejska wobec Bałkanów Zachodnich i Turcji, „Przegląd Zachodni”, 2006, nr 4, s. 119-131; D. Chandler, From Dayton to Europe, „International Peacekeeping”, October 2005, Vol. 12, Issue 3, s. 336-349.
273. Strona internetowa European Commission, http://www.ec.europa.en/enlargement, „Bosnia and Herzegovina – Relations with EU”, inf. z 28 IV 2006; „Bosnia and Herzegovina – Key Events”, inf. z 28 IV 2006.; zob. też J. Pawlicki, Bośnia i Hercegowina pukają do Unii Europejskiej, „Gazeta Wyborcza”, 22 X 2006–23 X 2006, nr 247, s. 8.
274. Wartość całego programu CARDS wyniosła 4,6 mld €.
275. O pomocy Unii Europejskiej kierowanej do Bośni i Hercegowiny zob. szerzej Bosnia and Herzegovina. A future with Europe, „European Union in Bosnia and Herzegovina”, Brussels 2000, s. 2-22.
276. Przez pierwsze 2 lata po wojnie RS otrzymała tylko 2% pomocy przeznaczonej dla Bośni, w związku z brakiem implementacji porozumienia pokojowego.
277. F. Friedman, op. cit., s. 104-109; Strona internetowa European Commission, http://www.eu.europa.en/enlargement, „Bosnia and Herzegovina – Financial Assistance”, inf. z 28 IV 2006; zob. też M. Alterman, Skąpi Amerykanie, „Gazeta Wyborcza”, 13 IV 1996–14 IV 1996, nr 88, s. 4.
<< poprzednia | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 36 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | następna >>
