Bośnia i Hercegowina: kształtowanie państwa i pozycja międzynarodowa (1992-2006)
W 2002 r. o przejęcie misji w Bośni i Hercegowinie zaczęła starać się Unia Europejska. Miał to być sprawdzian skuteczności
Europejskiej Polityki Obrony i Bezpieczeństwa (ESDP). Jednak niektórzy dowódcy amerykańscy wyrażali wątpliwości co do gotowości
UE do przeprowadzenia operacji o takim zasięgu. Także początkowo władze Bośni i Hercegowiny opowiadały się za zachowaniem wiodącej
roli Paktu Północnoatlantyckiego w państwie. Wyjściem z sytuacji okazało się sfinalizowanie negocjacji w sprawie pozyskania przez UE
dostępu do zasobów planistycznych i dowódczych Sojuszu Północnoatlantyckiego, czyli mechanizmu określanego jako „Berlin
Plus”258. W czerwcu 2003 r. na szczycie Sojuszu Północnoatlantyckiego w Stambule została wyrażona
gotowość do zakończenia działalności SFOR i przekazania odpowiedzialności za sytuację w Bośni i Hercegowinie Unii Europejskiej, siłom
EUFOR259. Rada Bezpieczeństwa ONZ w rezolucji nr 1575 z 22 listopada 2004 r. przyznała Unii szeroki mandat,
uprawniający do użycia wszelkich możliwych środków niezbędnych do realizacji porozumienia z Dayton oraz obrony własnej. Operacja po
kryptonimem „Althea” odbywała się w skrajnie innych warunkach niż te, z jakimi zmierzył się po 1995 r. Sojusz
Północnoatlantycki – sytuacja w Bośni i Hercegowinie była dużo bardziej stabilna, istniały przesłanki pokojowego rozwoju kraju.
Swoimi rozmiarami „Althea” odpowiadała siłom SFOR w końcowej fazie – 7 tys. żołnierzy z 33 państw (w tym 1 tys.
żołnierzy z 11 krajów spoza Unii, głównie z Kanady, Maroka i Turcji). W trakcie trwania operacji liczba uczestników zmniejszyła się do
6200 na koniec 2006 roku260.
Głównymi celami misji była nieprzerwana realizacja, czuwanie nad przestrzeganiem zobowiązań zawartych w załącznikach 1A i 2 porozumienia z Datyon. Zadania wojskowe z nich wynikające zostały spełnione w zasadzie przez IFOR i SFOR. Celem średnioterminowym było wspieranie wysiłków Bośni i Hercegowiny na rzecz integracji z Unią Europejską poprzez pomoc w tworzeniu bezpiecznego państwa. Jako cel długoterminowy uznano uczynienie z Bośni kraju spokojnego, wiarygodnego i stabilnego, pokojowego i wielonarodowego. Plan operacji przewidywał zadania wojskowe i zadania wsparcia. Na początku EUFOR miały manifestować swoją obecność, aby odstraszyć byłych członków sił zbrojnych i zniechęcić do wznowienia działań wojennych. Obowiązkami misji były: pomoc w tworzeniu bezpiecznego środowiska życia, zarządzanie przestrzenią powietrzną, doradztwo w zakresie usuwania min oraz prowadzenie programów zbierania broni, a także wspieranie przedstawicieli Biura Wysokiego Przedstawiciela w wykonywaniu misji (jako podstawowe zadanie wsparcia). EUFOR zapewniała również osobom reprezentującym UE i wspólnotę międzynarodową ochronę i swobodę poruszania. Do innych zadań cywilnych należało zwalczanie terroryzmu i przestępczości zorganizowanej, powrót uchodźców oraz wspomaganie rządów prawa. Polityczna kontrola nad operacją należała do Wysokiego Przedstawiciela, odpowiedzialnego przed Radą Unii Europejskiej.
Działania prowadzone przez EUFOR można podzielić na kilka kategorii: operacje ramowe (Framework Operations), np. inspekcja składów amunicji i broni czy prowadzenie rutynowych patroli; operacje skoncentrowane (Focused Operations), przeprowadzane w określonych miejscach, skierowane przeciw zdefiniowanym zagrożeniom, np. poszukiwania zbrodniarzy wojennych; operacje wsparcia (Support Operations), mające wspomagać władze lokalne lub wspólnotę międzynarodową. Odpowiedzialność za misję „Althea” należała do Komitetu Wojskowego Unii Europejskiej (EUMC). Pierwszym dowódcą EUFOR był brytyjski generał David Leaky, następnie włoski generał Gian Marco Chiarini i niemiecki kontradmirał Hans – Jochen Witthauer. Dowództwo ulokowano w Sarajewie. Mimo, że prowadzone były regularne konsultacje z Paktem Północnoatlantyckim, to dowódca operacyjny przekazywał meldunki o postępach misji bezpośrednio organom Unii. Ważną rolę w operacji pełnił również specjalny przedstawiciel Unii Europejskiej, odpowiedzialny za polityczną koordynację działań podejmowanych przez wspólnotę międzynarodową, zmierzających do odbudowy władzy państwowej w Bośni i Hercegowinie.
„Althea” nie była ustanowiona jako operacja wojskowa, ale jako operacja cywilno–wojskowa. Długofalowym celem misji jest bowiem budowa stabilnego
pod względem gospodarczym, politycznym i społecznym państwa wieloetnicznego, ugruntowanie reform i
wartości demokratycznych oraz zwalczanie nielegalnych struktur politycznych i przestępczości zorganizowanej261. Jak stwierdził Javier Solana, „operacja »Althea«, wraz z pozostałymi najważniejszymi zobowiązaniami UE na
innych odcinkach, będzie tworzyć element kompleksowego podejścia UE, jakim jest pomoc udzielana Bośni i Hercegowinie w wypełnianiu
nowych i trudnych zadań procesu przejścia do stadium integracji europejskiej”262. Wojska EUFOR są
również w stanie ciągle zapobiegać wszelkim przejawom przemocy w Bośni i Hercegowinie, pozostają więc ważnym środkiem psychologicznym,
zniechęcającym do prób destabilizacji sytuacji w państwie263.
Jedną z podstawowych kwestii wymagających działania wspólnoty międzynarodowej była w Bośni i Hercegowinie reforma policji. Był to jednocześnie warunek podpisania Umowy o stabilizacji i stowarzyszeniu (SAA) między Bośnią i Hercegowiną a Unią Europejską. Podczas wojny i bezpośrednio po niej struktura sił policyjnych odzwierciedlała skład etniczny sił zbrojnych oraz sił bezpieczeństwa każdej z trzech stron konfliktu264. Zgodnie z postanowieniami porozumienia z Dayton w Bośni i Hercegowinie zdecentralizowano system policyjny. Uprawnienia w tej dziedzinie przekazano częściom składowym państwa, Federacji Bośni i Hercegowiny oraz Republice Serbskiej. Co więcej, w ramach Federacji większość spraw policyjnych została scedowana na 10 kantonów265. W Republice Serbskiej siły policyjne były całkowicie scentralizowane i podlegały Ministerstwu Spraw Wewnętrznych w Banja Luce. Odrębną policję miał także dystrykt Brčko (od 2000 r. jedyną rzeczywiście wieloetniczną). Na terenie Bośni funkcjonowało w sumie 13 autonomicznych organów porządku publicznego. Równocześnie konstytucja Bośni i Hercegowiny oraz konstytucje części składowych zabraniały poszczególnym siłom policyjnym operować poza swoim terytorium. Powodowało to szereg nadużyć i de facto paraliżowało pracę sił dbających o porządek publiczny.
258. Sekretarz generalny Paktu George Robertson oraz grecki minister spraw zagranicznych Georgios Andreas Papandreou, reprezentujący grecką prezydencję w UE podpisali 14 marca 2003 r. Porozumienie w sprawie bezpieczeństwa informacji (Agreement on Security on Information). Pakt Północnoatlantycki i Unia Europejska uzgodniły zasady postępowania z informacjami niejawnymi i tajnymi, wspólne standardy przy przyjmowaniu i przekazywaniu tych informacji oraz zasady współpracy i konsultacji w dziedzinie bezpieczeństwa.
259. Taka decyzja była korzystna dla obu organizacji. Pakt Północnoatlantycki zmagał się z kulminacja zobowiązań, szczególnie po przejęciu Międzynarodowych Sił Wspierania Bezpieczeństwa (ISAF) w Afganistanie, zaś Unia mogła sprawdzić swoją zdolność do prowadzenia średniej wielkości wojskowych operacji utrzymania pokoju.
260. Z. Křiž, J. Závěšický, „Althea”: operacja symptomatyczna dla ESDP, [w: ] Europejski protektorat? Bośnia i Hercegowina..., s. 85-98; G. Berić, Zajrzą pod każdy kamień, „Gazeta Wyborcza”, 27 V 2004, nr 123, s. 17. Zob. szerzej Strona internetowa EUFOR, http://euforbih.org, inf. z 26 IX 2008; Strona internetowa International Crisis Group, http://www.crisisgroup.org, „EUFOR-IA: Changing Bosnia’s Security Arrangements”, „Europe Briefing”, inf. z 29 VI 2004.
261. I. Pikner, Zaangażowanie sił wojskowych UE w Bośni i Hercegowinie, [w: ] Europejski protektorat? Bośnia i Hercegowina..., s. 99-108.
262. Cyt. za Z. Křiž, J. Závěšický, op. cit., s. 92-93.
263. I. Pikner, op. cit., s. 105; zob też B. Górka – Winter, Przyszłość operacji Unii Europejskiej „Althea” w Bośni i Hercegowinie, „Biuletyn PISM”, 2007, nr 12 (426), s. 32.
264. Nie istniały żadne formacje lub instytucje policyjne o charakterze centralnym.
265. Na poziomie Federacji kompetencje policji zostały ograniczone do walki z przestępczością zorganizowaną, działań antyterrorystycznych, przestępstw międzykantonalnych oraz ochrona najważniejszych osób w państwie.
Głównymi celami misji była nieprzerwana realizacja, czuwanie nad przestrzeganiem zobowiązań zawartych w załącznikach 1A i 2 porozumienia z Datyon. Zadania wojskowe z nich wynikające zostały spełnione w zasadzie przez IFOR i SFOR. Celem średnioterminowym było wspieranie wysiłków Bośni i Hercegowiny na rzecz integracji z Unią Europejską poprzez pomoc w tworzeniu bezpiecznego państwa. Jako cel długoterminowy uznano uczynienie z Bośni kraju spokojnego, wiarygodnego i stabilnego, pokojowego i wielonarodowego. Plan operacji przewidywał zadania wojskowe i zadania wsparcia. Na początku EUFOR miały manifestować swoją obecność, aby odstraszyć byłych członków sił zbrojnych i zniechęcić do wznowienia działań wojennych. Obowiązkami misji były: pomoc w tworzeniu bezpiecznego środowiska życia, zarządzanie przestrzenią powietrzną, doradztwo w zakresie usuwania min oraz prowadzenie programów zbierania broni, a także wspieranie przedstawicieli Biura Wysokiego Przedstawiciela w wykonywaniu misji (jako podstawowe zadanie wsparcia). EUFOR zapewniała również osobom reprezentującym UE i wspólnotę międzynarodową ochronę i swobodę poruszania. Do innych zadań cywilnych należało zwalczanie terroryzmu i przestępczości zorganizowanej, powrót uchodźców oraz wspomaganie rządów prawa. Polityczna kontrola nad operacją należała do Wysokiego Przedstawiciela, odpowiedzialnego przed Radą Unii Europejskiej.
Działania prowadzone przez EUFOR można podzielić na kilka kategorii: operacje ramowe (Framework Operations), np. inspekcja składów amunicji i broni czy prowadzenie rutynowych patroli; operacje skoncentrowane (Focused Operations), przeprowadzane w określonych miejscach, skierowane przeciw zdefiniowanym zagrożeniom, np. poszukiwania zbrodniarzy wojennych; operacje wsparcia (Support Operations), mające wspomagać władze lokalne lub wspólnotę międzynarodową. Odpowiedzialność za misję „Althea” należała do Komitetu Wojskowego Unii Europejskiej (EUMC). Pierwszym dowódcą EUFOR był brytyjski generał David Leaky, następnie włoski generał Gian Marco Chiarini i niemiecki kontradmirał Hans – Jochen Witthauer. Dowództwo ulokowano w Sarajewie. Mimo, że prowadzone były regularne konsultacje z Paktem Północnoatlantyckim, to dowódca operacyjny przekazywał meldunki o postępach misji bezpośrednio organom Unii. Ważną rolę w operacji pełnił również specjalny przedstawiciel Unii Europejskiej, odpowiedzialny za polityczną koordynację działań podejmowanych przez wspólnotę międzynarodową, zmierzających do odbudowy władzy państwowej w Bośni i Hercegowinie.
„Althea” nie była ustanowiona jako operacja wojskowa, ale jako operacja cywilno–wojskowa. Długofalowym celem misji jest bowiem budowa stabilnego
Jedną z podstawowych kwestii wymagających działania wspólnoty międzynarodowej była w Bośni i Hercegowinie reforma policji. Był to jednocześnie warunek podpisania Umowy o stabilizacji i stowarzyszeniu (SAA) między Bośnią i Hercegowiną a Unią Europejską. Podczas wojny i bezpośrednio po niej struktura sił policyjnych odzwierciedlała skład etniczny sił zbrojnych oraz sił bezpieczeństwa każdej z trzech stron konfliktu264. Zgodnie z postanowieniami porozumienia z Dayton w Bośni i Hercegowinie zdecentralizowano system policyjny. Uprawnienia w tej dziedzinie przekazano częściom składowym państwa, Federacji Bośni i Hercegowiny oraz Republice Serbskiej. Co więcej, w ramach Federacji większość spraw policyjnych została scedowana na 10 kantonów265. W Republice Serbskiej siły policyjne były całkowicie scentralizowane i podlegały Ministerstwu Spraw Wewnętrznych w Banja Luce. Odrębną policję miał także dystrykt Brčko (od 2000 r. jedyną rzeczywiście wieloetniczną). Na terenie Bośni funkcjonowało w sumie 13 autonomicznych organów porządku publicznego. Równocześnie konstytucja Bośni i Hercegowiny oraz konstytucje części składowych zabraniały poszczególnym siłom policyjnym operować poza swoim terytorium. Powodowało to szereg nadużyć i de facto paraliżowało pracę sił dbających o porządek publiczny.
258. Sekretarz generalny Paktu George Robertson oraz grecki minister spraw zagranicznych Georgios Andreas Papandreou, reprezentujący grecką prezydencję w UE podpisali 14 marca 2003 r. Porozumienie w sprawie bezpieczeństwa informacji (Agreement on Security on Information). Pakt Północnoatlantycki i Unia Europejska uzgodniły zasady postępowania z informacjami niejawnymi i tajnymi, wspólne standardy przy przyjmowaniu i przekazywaniu tych informacji oraz zasady współpracy i konsultacji w dziedzinie bezpieczeństwa.
259. Taka decyzja była korzystna dla obu organizacji. Pakt Północnoatlantycki zmagał się z kulminacja zobowiązań, szczególnie po przejęciu Międzynarodowych Sił Wspierania Bezpieczeństwa (ISAF) w Afganistanie, zaś Unia mogła sprawdzić swoją zdolność do prowadzenia średniej wielkości wojskowych operacji utrzymania pokoju.
260. Z. Křiž, J. Závěšický, „Althea”: operacja symptomatyczna dla ESDP, [w: ] Europejski protektorat? Bośnia i Hercegowina..., s. 85-98; G. Berić, Zajrzą pod każdy kamień, „Gazeta Wyborcza”, 27 V 2004, nr 123, s. 17. Zob. szerzej Strona internetowa EUFOR, http://euforbih.org, inf. z 26 IX 2008; Strona internetowa International Crisis Group, http://www.crisisgroup.org, „EUFOR-IA: Changing Bosnia’s Security Arrangements”, „Europe Briefing”, inf. z 29 VI 2004.
261. I. Pikner, Zaangażowanie sił wojskowych UE w Bośni i Hercegowinie, [w: ] Europejski protektorat? Bośnia i Hercegowina..., s. 99-108.
262. Cyt. za Z. Křiž, J. Závěšický, op. cit., s. 92-93.
263. I. Pikner, op. cit., s. 105; zob też B. Górka – Winter, Przyszłość operacji Unii Europejskiej „Althea” w Bośni i Hercegowinie, „Biuletyn PISM”, 2007, nr 12 (426), s. 32.
264. Nie istniały żadne formacje lub instytucje policyjne o charakterze centralnym.
265. Na poziomie Federacji kompetencje policji zostały ograniczone do walki z przestępczością zorganizowaną, działań antyterrorystycznych, przestępstw międzykantonalnych oraz ochrona najważniejszych osób w państwie.
<< poprzednia | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 36 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | następna >>
