Bośnia i Hercegowina: kształtowanie państwa i pozycja międzynarodowa (1992-2006)

W 1997 r. Republikę Serbską rozdarł poważny konflikt wewnętrzny. W Pale powstał konkurencyjny, wobec urzędującego w Banja Luce prezydenta B. Plavšić, ośrodek władzy, kierowany przez M. Krajšnika – faktycznie zaś ukrywającego się, oskarżonego o zbrodnie wojenne, R. Karadžicia. Mieszkańcy zachodniej części państwa popierali B. Plavšić, która współpracowała ze wspólnotą międzynarodową i próbowała, za co wyrzucono ją z SDS, ukrócić praktyki korupcyjno–mafijne otoczenia R. Karadžicia; obywatele ze wschodniej części jednostki opowiedzieli się za M. Krajšnikiem. Pani prezydent zachowała swą władzę dzięki poparciu państw zachodnich oraz SFOR (Stabilization Force)210, które opanowały zamieszki wywołane przez zwolenników obu obozów. Kryzys doprowadził do rozpisania wyborów parlamentarnych w Republice Serbskiej (22-23 listopada 1997 r.), w których zdecydowanie wygrali nacjonaliści M. Krajšnika z SDS. Ich celem było niedopuszczenie do wprowadzania w życie kolejnych elementów porozumienia w Dayton. Impas polityczny (przez 3 miesiące nie zdołano wyłonić rządu) w Republice Serbskiej został rozwiązany dopiero przez Wysokiego Przedstawiciela ONZ Carlosa Westendorpa, który zagroził Serbom, że „jeśli nie wyłonią nowego rządu, on zrobi to za nich”. Dodatkowym obostrzeniem było rozwiązanie, że premier miał się wywodzić w obozu B. Plavšić, nie zaś z SDS lub SRS. Ostatecznie został nim Milorad Dodik z Partii Niezależnych Socjaldemokratów Republiki Serbskiej (SNSD), gotowy wprowadzać w życie porozumienie pokojowe oraz współpracować z władzami w Sarajewie211.

Także tylko dzięki działaniom Wysokiego Przedstawiciela udało się w 1998 r. na terenie państwa wprowadzić wspólny paszport (obowiązujący wszystkie grupy etniczne), jedną flagę narodową, walutę (choć Chorwaci nadal posługiwali się chorwacką kuną, a Serbowie jugosłowiańskim dinarem) oraz jednolite numery rejestracyjne. Jednak podróżowanie po całym terytorium Bośni i Hercegowiny (np. Serbów do Federacji czy Bośniaków do Republiki Serbskiej) nadal było utrudnione i niebezpieczne212. Jak niełatwe było funkcjonowanie państwa w pierwszych latach po wojnie pokazuje fakt, że dopiero w sierpniu 1997 r., dzięki mediacji R. Holbrooke’a Prezydium Bośni i Hercegowiny porozumiało się w sprawie listy ambasadorów. Republika Serbska, zgodnie z art. 3 Konstytucji, w marcu 1997 r. nawiązała „specjalne stosunki” z Republiką Jugosławii, zaś Federacja Bośni i Hercegowiny w listopadzie 1998 r. z Chorwacją, co dodatkowo podkopywało jedność państwa. Ważnym wydarzeniem dla Bośni była także odbywająca się w dniach 12-13 kwietnia 1997 r. pielgrzymka papieża Jana Pawła II, wzywającego wszystkie narody do pojednania i budowania pomyślności kraju213.

Nadzieją na stabilizację sytuacji politycznej w państwie były wybory prezydenckie i parlamentarne przewidziane na 12 i 13 września 1998 r. Bośniackim członkiem Prezydium ponownie został A. Izetbegović, który zdobył 86% głosów (drugi F. Abdić zaledwie 6%), chorwackim nacjonalista z HDZ Ante Jelavcić – 52% (dotychczasowy chorwacki członek Prezydium – K. Zubak, który jeszcze przed wyborami odszedł z HDZ i założył umiarkowaną Now
ą Inicjatywę Chorwacką – NHI, zdobył tylko 11%), zaś serbskim kandydat umiarkowanej (założonej przez B. Plavšić) koalicji „Sloga” Živko Radišić – 51% (pokonał „twardogłowego” z SDS M. Krajšnika – 44%). Wybory parlamentarne w Federacji wygrała koalicja KCDBiH214 pod przewodnictwem SDA, zaś w Republice Serbskiej „Sloga”, która dzięki głosom wyborców bośniackich pokonała SDS. Dużo głosów zdobyła też Serbska Partia Radykalna (SRS). Największym negatywnym zaskoczeniem dla sił międzynarodowych w Bośni były natomiast wyniki wyborów na prezydenta RS. Wygrał skrajny nacjonalista z SDS Nikola Poplašen (44%), który pokonał B. Plavšić (39%). Tak zaskakujące wyniki były tłumaczone tym, że Serbowie na poziomie Republiki zagłosowali pragmatycznie, na kandydata umiarkowanego (który umożliwi współpracę tam, gdzie jest ona konieczna, np. w kwestiach gospodarczych), zaś w Republice Serbskiej na kandydata skrajnie nacjonalistycznego, który będzie chronił ich interesy i niezależność215.




210. Jednostki SFOR zastąpiły w 1997 r. IFOR (na podstawie nowego mandatu zmieniono nazwę misji). Zob. szerzej roz. V.
211. M. Kuczyński, op. cit., s. 244-247. Zob. także Plavšić ma rację, „Gazeta Wyborcza”, 9 VII 1997, nr 158, s. 6; A. Uzelac, Policja kontra policja, „Gazeta Wyborcza”, 18 VIII 1997, nr 191, s. 8; Zachód woli panią Plavšić, „Gazeta Wyborcza”, 18 VIII 1997, nr 191, s. 8; R. Bilski, op. cit., 210-214.
212. Zob. szerzej R. Bilski, op. cit., s. 202-209. Jeszcze w 1998 r. można było spotkać kontrole policyjne i wojskowe na granicy jednostek „daytońskich”.
213. Zob. szerzej A. Uzelac, Ostatnia szansa Bośni, „Gazeta Wyborcza”, 11 IV 1997, nr 85, s. 12; M. Jędrysik, Symbol XX wieku, „Gazeta Wyborcza”, 14 IV 1997, nr 87, s. 10.
214. Koalicja SDA, SBiH, Partii Liberalnej i Obywatelskiej Partii Demokratycznej.
215. Strona internetowa Bosnian Institute, http://www.bosnia.org.uk, „September 1998 Election Results”, „Bosnia Report”, September - December 1998, No: 6/7, inf. z 26 VIII 2008. M. Jędrysik, Żeby trzy były w jednym, „Gazeta Wyborcza”, nr 213, 11 IX 1998, s. 12; D. Warszawski, Czetnik z urny, „Gazeta Wyborcza”, nr 230, 1 X 1998, s. 11; zob. także strona internetowa International Crisis Group, http://www.crisisgroup.org, „Doing Democracy A Disservice, 1998 Elections in Bosnia and Herzegovina”, „Balkan Report”, No 42, inf. z 9 VIII 1998.
216. Socjaldemokracja Bośni i Hercegowiny.
217. Partia Radykalna Republiki Serbskiej.
skomentuj
KOMENTARZE NA TEMAT GRY
więcej komentarzy dodaj komentarz