Bośnia i Hercegowina: kształtowanie państwa i pozycja międzynarodowa (1992-2006)
Pierwsza grupa zmian dotyczyła nadania pełnych praw konstytucyjnym narodom – Serbom w Federacji Bośni i Hercegowiny oraz
Bośniakom i Chorwatom w Republice Serbskiej (na mocy tych ustaw narodem konstytucyjnym w Republice Serbskiej byli tylko Serbowie, zaś
w Federacji Bośni i Hercegowiny tylko Bośniacy i Chorwaci). Od 2002 r. konstytucje obu części składowych traktowały 3 narody jako
konstytucyjne, nadając im takie same prawa i zakazując wszelkiej dyskryminacji. Podobnie w obu konstytucjach wprowadzono przepis o 3
językach urzędowych: bośniackim, chorwackim i serbskim. Dodano też kategorię pozostałych obywateli (m. in. Jugosłowianie, Węgrzy,
Czarnogórcy). Zniesiono ograniczenia celne i policyjne między oboma członami Bośni i Hercegowiny, a granicę międzyetniczną
przemianowano na linię rozgraniczenia.
Dokonano również zmian mających na celu zapewnienie politycznej reprezentacji wszystkim narodowościom, dlatego po zmianach Prezydium Federacji Bośni i Hercegowiny wybierane było w 3–osobowym składzie (dotychczas było 2–osobowe – Bośniak i Chorwat). Wyboru dokonywała większością głosów Federalna Izba Narodów i Federalna Izba Przedstawicieli. Każdy z konstytucyjnych narodów poprzez delegatów do Federalnej Izby Narodów zgłaszał kandydatów na prezydenta i 2 wiceprezydentów. Prezydentem zostawał ten z kandydatów, który otrzymał największą liczbę głosów, zaś dwaj pozostali, wywodzący się z innych narodów, tworzyli z nim Prezydium Federacji. Prezydent Republiki Serbskiej był wybierany w wyborach powszechnych na 4 lata (przed poprawkami na 5). Kandydat zgłaszał też zamiast jednej, dwie osoby na stanowisko wiceprezydenta, które należały do innych narodów niż on sam, zarazem nie mogąc wywodzić się z tej samej narodowości.
Izba Reprezentantów Federacji Bośni i Hercegowiny została zmniejszona ze 140 do 98 posłów. W wyborach nie obowiązywał parytet narodowości. Izba Narodów, złożona z delegatów ciał ustawodawczych kantonów, miała 58 delegatów – po 17 wywodzących się z narodów konstytucyjnych i 7 spośród pozostałych obywateli. Kadencje obu izb i Prezydium Federacji przedłużono z 2 do 4 lat. Wybierano też Zgromadzenia Kantonalne w każdym z 10 kantonów Federacji. Zgromadzenie Narodo
we Republiki Serbskiej miało 83 posłów (tak jak w
Konstytucji z 1992 r.) – z każdego z konstytucyjnych narodów musiało wywodzić się co najmniej 4, zaś z pozostałych narodów
(Węgrzy, Czarnogórcy, Jugosłowianie) co najmniej po 1. Zapis ten miał wymusić tworzenie partii niejednolitych narodowościowo. Dodano
natomiast drugą izbę – Senat Narodów (28 delegatów), wybieranych przez kluby narodowościowe w Zgromadzeniu Narodowym. Skład
tworzyło po 8 delegatów każdego z konstytucyjnych narodów i 4 spośród innych narodowości. Mimo tego nie zlikwidowano
50–osobowego Senatu – ciała doradczego prezydenta, złożonego z osobistości życia społecznego, kulturalnego i naukowego.
Obie części składowe Republiki zobowiązały się do zapewnienia wszystkim narodowościom udziału w rządzeniu i unikania jakiejkolwiek dyskryminacji z powodu przynależności narodowej. Republika Serbska zakazała nawet w art. 34 swojej konstytucji żądania od obywateli ujawniania swojego pochodzenia. Ograniczono również kompetencje władz obu podmiotów na rzecz centralnych192. W ustroju konstytucyjnym Bośni i Hercegowiny szczególną uwagę zwracała rozbudowa aparatu państwowego, związanego z powszechnym stosowaniem parytetu narodowego w instytucjach państwa oraz związana z nim w praktyce możliwość stosowania prawa weta (np. w Prezydium). Powodowało to, że życie polityczne odbywające się w ramach ładu daytońskiego napotykało na wiele trudności – na poziomie życia zwykłych ludzi (powrót uchodźców, trudności w poruszaniu się po terenie całego państwa przez obywateli wszystkich narodowości), a także sprawności funkcjonowania instytucji państwa (olbrzymia biurokracja i koszty związanie z jej utrzymaniem, częsty pat decyzyjny na poziomie Republiki). Ciągle silne nastroje nacjonalistyczne, a co za tym idzie, mocna pozycja partii nacjonalistycznych, potęgowały niechęć do organów centralnych i skutkowały ich niewydolnością, czego efektem była częsta ingerencja Wysokiego Przedstawiciela ONZ w życie polityczne państwa193.
192. P. Timofiejuk, op. cit., s. 181-185.
193. O Wysokim Przedstawicielu zob. szerzej rozdział V.
Dokonano również zmian mających na celu zapewnienie politycznej reprezentacji wszystkim narodowościom, dlatego po zmianach Prezydium Federacji Bośni i Hercegowiny wybierane było w 3–osobowym składzie (dotychczas było 2–osobowe – Bośniak i Chorwat). Wyboru dokonywała większością głosów Federalna Izba Narodów i Federalna Izba Przedstawicieli. Każdy z konstytucyjnych narodów poprzez delegatów do Federalnej Izby Narodów zgłaszał kandydatów na prezydenta i 2 wiceprezydentów. Prezydentem zostawał ten z kandydatów, który otrzymał największą liczbę głosów, zaś dwaj pozostali, wywodzący się z innych narodów, tworzyli z nim Prezydium Federacji. Prezydent Republiki Serbskiej był wybierany w wyborach powszechnych na 4 lata (przed poprawkami na 5). Kandydat zgłaszał też zamiast jednej, dwie osoby na stanowisko wiceprezydenta, które należały do innych narodów niż on sam, zarazem nie mogąc wywodzić się z tej samej narodowości.
Izba Reprezentantów Federacji Bośni i Hercegowiny została zmniejszona ze 140 do 98 posłów. W wyborach nie obowiązywał parytet narodowości. Izba Narodów, złożona z delegatów ciał ustawodawczych kantonów, miała 58 delegatów – po 17 wywodzących się z narodów konstytucyjnych i 7 spośród pozostałych obywateli. Kadencje obu izb i Prezydium Federacji przedłużono z 2 do 4 lat. Wybierano też Zgromadzenia Kantonalne w każdym z 10 kantonów Federacji. Zgromadzenie Narodo
Obie części składowe Republiki zobowiązały się do zapewnienia wszystkim narodowościom udziału w rządzeniu i unikania jakiejkolwiek dyskryminacji z powodu przynależności narodowej. Republika Serbska zakazała nawet w art. 34 swojej konstytucji żądania od obywateli ujawniania swojego pochodzenia. Ograniczono również kompetencje władz obu podmiotów na rzecz centralnych192. W ustroju konstytucyjnym Bośni i Hercegowiny szczególną uwagę zwracała rozbudowa aparatu państwowego, związanego z powszechnym stosowaniem parytetu narodowego w instytucjach państwa oraz związana z nim w praktyce możliwość stosowania prawa weta (np. w Prezydium). Powodowało to, że życie polityczne odbywające się w ramach ładu daytońskiego napotykało na wiele trudności – na poziomie życia zwykłych ludzi (powrót uchodźców, trudności w poruszaniu się po terenie całego państwa przez obywateli wszystkich narodowości), a także sprawności funkcjonowania instytucji państwa (olbrzymia biurokracja i koszty związanie z jej utrzymaniem, częsty pat decyzyjny na poziomie Republiki). Ciągle silne nastroje nacjonalistyczne, a co za tym idzie, mocna pozycja partii nacjonalistycznych, potęgowały niechęć do organów centralnych i skutkowały ich niewydolnością, czego efektem była częsta ingerencja Wysokiego Przedstawiciela ONZ w życie polityczne państwa193.
192. P. Timofiejuk, op. cit., s. 181-185.
193. O Wysokim Przedstawicielu zob. szerzej rozdział V.
<< poprzednia | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 36 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | następna >>
