Bośnia i Hercegowina: kształtowanie państwa i pozycja międzynarodowa (1992-2006)
Władzę wykonawczą w Republice Bośni i Hercegowiny sprawuje Prezydium Republiki Bośni i Hercegowiny. Jego skład tworzą 3 członkowie
– Bośniak i Chorwat, wybierani w wyborach powszechnych w Federacji Bośni i Hercegowiny oraz Serb w Republice Serbskiej. Kadencja
pierwszego Prezydium trwała 2 lata, zaś następnych jest czteroletnia. Dopuszczalna jest jedna reelekcja poszczególnych członków.
Funkcję Przewodniczącego Prezydium (ośmiomiesięczną, pełnioną rotacyjnie) pierwszy obejmował ten z jego członków, który uzyskał
największą liczbę głosów w wyborach. Decyzje Prezydium podejmuje wyłącznie poprzez konsensus. Gdy jeden z jego członków wyrazi
sprzeciw wobec decyzji (uważając, że narusza ona żywotne interesy społeczności, którą reprezentuje) i w ciągu 3 dni Prezydium jej nie
przyjmie, ma być referowana przed Zgromadzeniem Narodowym Republiki Serbskiej lub Izbą Narodów Federacji Bośni i Hercegowiny
(członkami bośniackimi lub chorwackimi). Jeżeli 2/3 głosujących opowie się przeciw danej decyzji, to przepada w głosowaniu.
Zadaniem Prezydium stało się: kierowanie polityką zagraniczną państwa; wyznaczanie ambasadorów i innych przedstawicieli Bośni i Hercegowiny za granicą (korpus dyplomatyczny może składać się maksymalnie w 2/3 z mieszkańców Federacji Bośni i Hercegowiny); reprezentowanie państwa na zewnątrz; negocjacja traktatów międzynarodowych; wykonywanie decyzji Zgromadzenia Parlamentarnego, proponowanie budżetu, po wcześniejszej rekomendacji przez rząd; składanie przed Zgromadzeniem Parlamentarnym raportu odnośnie funkcjonowania władzy wykonawczej; koordynacja współpracy z organizacjami międzynarodowymi i pozarządowymi; wykonywanie wszelkich innych zadań powierzonych przez Zgromadzenie Parlamentarne lub części składowe Republiki (art. 5 § 3 Konstytucji). Prezydium nominuje także premiera189, który tworzy rząd za zgodą większości członków Izby Reprezentantów (ministra spraw zagranicznych i ministra handlu zagranicznego wyznacza Prezydium, nie zaś premier). Rząd może być przez nią także odwołany. Każdy z ministrów ma 2 zastępców (minister i zastępcy muszą być różnej narodowości). Rząd zazwyczaj składa się z niewielu resortów, ze względu na ograniczone kompetencje na poziomie centralnym. Z terenów Federacji może pochodzić maksymalnie 2/3 ministrów (art. 5 § 4). Art. 5 § 5 Konstytucji tworzy Stały Komitet ds. Wojskowych, zarządzający aktywnością wojskową na terenie Bośni i Hercegowiny. Członkowie Prezydium pełnią zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi swojej narodowości, współtworzącymi Siły Zbrojne Bośni i Hercegowiny. Zawarto też przepis, mówiący, iż żadna z części składowych nie może użyć siły lub grozić użyciem siły przeciw drugiej, ani jej siły nie mogą wejść na terytorium drugiej części składowej, bez zgody jej rządu oraz Prezydium Bośni i Hercegowiny190.
Ważną rolę w systemie konstytucyjnym Bośni i Hercegowiny uzyskał Sąd Konstytucyjny. Tworzy go 9 sędziów – 4 wybieranych przez Izbę Reprezentantów Federacji Bośni i Hercegowiny, 2 przez Zgromadzenie Narodowe Republiki Serbskiej, zaś 3 mianuje prezydent Europejskiego Trybunału Praw Człowieka po konsultacji z Prezydium Republiki
(ci ostatni nie mogą być obywatelami Bośni i Hercegowiny
oraz państw ościennych). Orzeka w sprawach związanych z przestrzeganiem i wprowadzaniem w życie konstytucji; rozstrzyga też spory
kompetencyjne między Republiką a częściami składowymi, pomiędzy częściami składowymi oraz między instytucjami państwa; sprawdza
zgodność stanowionego prawa i konstytucji części składowych z Konstytucją Bośni i Hercegowiny i postanowieniami porozumienia z Dayton;
wypowiada się na temat specjalnych stosunków części składowych z państwami sąsiednimi. Sąd Konstytucyjny jest również najwyższym sądem
apelacyjnym w Bośni i Hercegowinie. Sprawy mogą do niego kierować: członkowie Prezydium Republiki, Premier, Przewodniczący Izby
Reprezentantów i Izby Narodów oraz ich zastępcy, 1/4 członków obu izb parlamentu Republiki i parlamentów części składowych. Jego
decyzje są ostateczne.
Ostatnim organem konstytucyjnym został Bank Centralny Bośni i Hercegowiny, zajmujący się polityką monetarną i kursów walutowych. Jego zadaniami stały się: emisja waluty (marka transferowa – konvertibilna marka, KM) i utrzymywanie jej stałego kursu do euro; tworzenie rezerw federalnych; kontrola obrotu pieniędzmi w kraju oraz kontrola działalności banków i instytucji finansowych w kraju. W przypadku tej instytucji też występuje parytet narodowościowy: Zarząd składa się z dyrektora wyznaczanego przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy (spoza obywateli Bośni i Hercegowiny i obywateli państw ościennych) oraz 3 członków – 2 z terenu Federacji (Bośniak i Chorwat z jednym głosem) oraz Serb z Republiki Serbskiej. Od stycznia 2005 r. skład Zarządu jest 5–osobowy. Budżet Republiki również związany został parytetem narodowościowym: 2/3 jego wpływów pochodzi z Federacji, zaś 1/3 z Republiki Serbskiej (dystrykt Brčko dysponuje odrębnym budżet).
Istotny jest art. 9 § 3 Konstytucji mówiący o zasadzie reprezentacji przez władze centralne wszystkich narodów Bośni i Hercegowiny. Jest to nakaz działania w imieniu wszystkich obywateli państwa (zapis mocno fikcyjny)191. Ustrój polityczny państwa, jego prawo konstytucyjne tworzyły również konstytucje części składowych Republiki. Po podpisaniu układu z Dayton konieczne były zmiany w Konstytucji Republiki Serbskiej z 28 lutego 1992 r. oraz w Konstytucji Federacji Bośni i Hercegowiny z 30 marca 1994 r.
189. Od 1997 r. do 2000 r. premierów było dwóch (tzw. współpremierzy) – Bośniak i Chorwat, pełniący tę funkcję rotacyjnie, zmieniający się co tydzień (istniał też oddzielny premier Republiki Serbskiej). Od 2000 r. na stanowisku premiera znajdowały się 3 osoby (Bośniak, Chorwat i Serb), piastujący funkcję w półrocznych zmianach.
190. Ibid., s. 176-177; Strona internetowa Constitutional Court of Bosnia and Herzegovina, http://www.ccbh.ba, „Constitution of Bosnia and Herzegovina”, inf. z 19 II 2007.
191. P. Timofiejuk, op. cit., s. 177-180; Strona internetowa Constitutional Court of Bosnia and Herzegovina, http://www.ccbh.ba, „Constitution of Bosnia and Herzegovina”, inf. z 19 II 2007.
Zadaniem Prezydium stało się: kierowanie polityką zagraniczną państwa; wyznaczanie ambasadorów i innych przedstawicieli Bośni i Hercegowiny za granicą (korpus dyplomatyczny może składać się maksymalnie w 2/3 z mieszkańców Federacji Bośni i Hercegowiny); reprezentowanie państwa na zewnątrz; negocjacja traktatów międzynarodowych; wykonywanie decyzji Zgromadzenia Parlamentarnego, proponowanie budżetu, po wcześniejszej rekomendacji przez rząd; składanie przed Zgromadzeniem Parlamentarnym raportu odnośnie funkcjonowania władzy wykonawczej; koordynacja współpracy z organizacjami międzynarodowymi i pozarządowymi; wykonywanie wszelkich innych zadań powierzonych przez Zgromadzenie Parlamentarne lub części składowe Republiki (art. 5 § 3 Konstytucji). Prezydium nominuje także premiera189, który tworzy rząd za zgodą większości członków Izby Reprezentantów (ministra spraw zagranicznych i ministra handlu zagranicznego wyznacza Prezydium, nie zaś premier). Rząd może być przez nią także odwołany. Każdy z ministrów ma 2 zastępców (minister i zastępcy muszą być różnej narodowości). Rząd zazwyczaj składa się z niewielu resortów, ze względu na ograniczone kompetencje na poziomie centralnym. Z terenów Federacji może pochodzić maksymalnie 2/3 ministrów (art. 5 § 4). Art. 5 § 5 Konstytucji tworzy Stały Komitet ds. Wojskowych, zarządzający aktywnością wojskową na terenie Bośni i Hercegowiny. Członkowie Prezydium pełnią zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi swojej narodowości, współtworzącymi Siły Zbrojne Bośni i Hercegowiny. Zawarto też przepis, mówiący, iż żadna z części składowych nie może użyć siły lub grozić użyciem siły przeciw drugiej, ani jej siły nie mogą wejść na terytorium drugiej części składowej, bez zgody jej rządu oraz Prezydium Bośni i Hercegowiny190.
Ważną rolę w systemie konstytucyjnym Bośni i Hercegowiny uzyskał Sąd Konstytucyjny. Tworzy go 9 sędziów – 4 wybieranych przez Izbę Reprezentantów Federacji Bośni i Hercegowiny, 2 przez Zgromadzenie Narodowe Republiki Serbskiej, zaś 3 mianuje prezydent Europejskiego Trybunału Praw Człowieka po konsultacji z Prezydium Republiki
Ostatnim organem konstytucyjnym został Bank Centralny Bośni i Hercegowiny, zajmujący się polityką monetarną i kursów walutowych. Jego zadaniami stały się: emisja waluty (marka transferowa – konvertibilna marka, KM) i utrzymywanie jej stałego kursu do euro; tworzenie rezerw federalnych; kontrola obrotu pieniędzmi w kraju oraz kontrola działalności banków i instytucji finansowych w kraju. W przypadku tej instytucji też występuje parytet narodowościowy: Zarząd składa się z dyrektora wyznaczanego przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy (spoza obywateli Bośni i Hercegowiny i obywateli państw ościennych) oraz 3 członków – 2 z terenu Federacji (Bośniak i Chorwat z jednym głosem) oraz Serb z Republiki Serbskiej. Od stycznia 2005 r. skład Zarządu jest 5–osobowy. Budżet Republiki również związany został parytetem narodowościowym: 2/3 jego wpływów pochodzi z Federacji, zaś 1/3 z Republiki Serbskiej (dystrykt Brčko dysponuje odrębnym budżet).
Istotny jest art. 9 § 3 Konstytucji mówiący o zasadzie reprezentacji przez władze centralne wszystkich narodów Bośni i Hercegowiny. Jest to nakaz działania w imieniu wszystkich obywateli państwa (zapis mocno fikcyjny)191. Ustrój polityczny państwa, jego prawo konstytucyjne tworzyły również konstytucje części składowych Republiki. Po podpisaniu układu z Dayton konieczne były zmiany w Konstytucji Republiki Serbskiej z 28 lutego 1992 r. oraz w Konstytucji Federacji Bośni i Hercegowiny z 30 marca 1994 r.
189. Od 1997 r. do 2000 r. premierów było dwóch (tzw. współpremierzy) – Bośniak i Chorwat, pełniący tę funkcję rotacyjnie, zmieniający się co tydzień (istniał też oddzielny premier Republiki Serbskiej). Od 2000 r. na stanowisku premiera znajdowały się 3 osoby (Bośniak, Chorwat i Serb), piastujący funkcję w półrocznych zmianach.
190. Ibid., s. 176-177; Strona internetowa Constitutional Court of Bosnia and Herzegovina, http://www.ccbh.ba, „Constitution of Bosnia and Herzegovina”, inf. z 19 II 2007.
191. P. Timofiejuk, op. cit., s. 177-180; Strona internetowa Constitutional Court of Bosnia and Herzegovina, http://www.ccbh.ba, „Constitution of Bosnia and Herzegovina”, inf. z 19 II 2007.
<< poprzednia | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 36 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | następna >>
