Bośnia i Hercegowina: kształtowanie państwa i pozycja międzynarodowa (1992-2006)
Kluczową częścią porozumienia z Dayton był aneks 4 – Konstytucja Bośni i Hercegowiny184. Składała
się z preambuły, 12 artykułów (44 paragrafy) i 2 załączników. Preambuła głosiła, że Bośnia i Hercegowina stała się niepodległym,
suwerennym i integralnym terytorialnie państwem; odwoływała się do przestrzegania zasad ludzkiej godności, wolności i równości, z
poszanowaniem zasad tolerancji, pokoju i praworządności. Na jej podstawie Bośniacy, Chorwaci i Serbowie stali się narodami
konstytucyjnymi185. W załączniku 1 do Konstytucji Bośnia i Hercegowina zobowiązała się do przestrzegania
aktów prawa międzynarodowego dotyczących praw człowieka, m. in. konwencje genewskie I–IV o ochronie ofiar wojny z 1949 r. oraz
dodane do nich protokoły I–II z 1977 r., konwencja regulująca status uchodźców z 1951 r. i protokół do niej z 1966 r., konwencja
o rozwiązaniu problemu bezpaństwowców z 1961 r., międzynarodowa konwencja o eliminacji wszelkich form dyskryminacji rasowej z 1965 r.,
międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych z 1966 r., międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych z
1961 r., europejska konwencja o zapobieganiu torturom, nieludzkiemu lub degradującemu traktowaniu i karaniu z 1987 r., europejska
karta języków regionalnych i narodowych z 1992 roku186.
Na podstawie artykułu 1 Republika Bośni i Hercegowiny stała się państwem federalnym, składającym się z 2 podmiotów – Federacji Bośni i Hercegowiny (potocznie Federacji Muzułmańsko–Chorwackiej) oraz Republiki Srpskiej (czyli Republiki Serbskiej). Ustrój polityczny państwa został określony mianem parlamentarno–komitetowego (podobnie jak Konfederacji Szwajcarskiej). Stolicą państwa zostało Sarajewo (obu jednostek, mimo, że centrum administracyjne Republiki Serbskiej znajdowało się w Banja Luce). Na obszarze państwa zagwarantowano wolność przepływu osób, usług, dóbr i kapitału. Każda z jednostek federalnych zyskała prawo nadawania swojego obywatelstwa, ale będącego tylko dopełnieniem obywatelstwa Republiki187.
Artykuł 3 określił uprawnienia i relacje między Republiką, a częściami składowymi. Władza centralna stała się odpowiedzialna za: politykę zagraniczną, handel zagraniczny, politykę celną, politykę monetarną, finanse instytucji centralnych, politykę imigracyjną (kwestie dotyczące uchodźców), zwalczanie przestępczości i współpracę z Interpolem, zapewnienie międzystrefowego i międzynarodowego transportu i komunikacji, oraz kontrola ruchu powietrznego. Części składowe zyskały zaś możliwość nawiązywania relacji dyplomatycznych z sąsiednimi państwami (w praktyce chodziło o prawo do tzw. specjalnych stosunków Republiki Serbskiej z Jugosławią i Federacji z Chorwacją). Zobowiązały się także do wspierania władz centralnych i przestrzegania wszelkich zobowiązań międzynarodowych przez nie podjętych, zapewnienia bezpieczeństwa wszystkim osobom pozostającym pod ich jurysdykcją oraz przestrzegania praw człowieka.
Władzę ustawodawczą w Republice Bośni i Hercegowiny zaczęło pełnić dwuizbowe Zgromadzenie Parlamentarne (Skupsztina), składające się z Izby Narodów (Vijeće Naroda) i Izby Reprezentantów (Predstavnič
ki Dom), których skład ulegał zmianie co
2 lata, zaś od 2002 r. co cztery. Izba Narodów zaczęła liczyć 15 członków – 5 Chorwatów i 5 Bośniaków wybierała Izba Narodów
Federacji Bośni i Hercegowiny, zaś 5 Serbów Zgromadzenie Narodowe Republiki Serbskiej. Kworum stanowiło 9 członków, co najmniej po 3 z
każdego z konstytucyjnych narodów. Izba Reprezentantów (42 członków) miała być wybierana w wyborach powszechnych, zgodnie z parytetem
narodowym – 28 posłów pochodzących z Federacji Bośni i Hercegowiny, a 14 z Republiki Serbskiej. Większość członków izby
stanowiło kworum. Siedzibą Zgromadzenia Parlamentarnego zostało Sarajewo. Kompetencje obu izb stały się takie same, parlamentaryzm
bośniacki można więc określić mianem bikemeralizmu symetrycznego.
Zgodnie z Konstytucją wszystkie ustawy i akty prawne przyjmowane są przez obie izby większością głosów obecnych posłów lub delegatów, pod dodatkowym warunkiem, że za danym aktem musi zagłosować co najmniej ? posłów lub delegatów z każdej części składowej Bośni i Hercegowiny. Jeżeli ten wymóg nie zostanie spełniony, to Przewodniczący Izby i 2 zastępcy zbierają się w ciągu 3 dni, aby ustalić konsensus. W przypadku braku porozumienia decyzję podejmuje się w Izbie większością głosów, jeżeli przeciwnych jej nie jest 1/3 posłów lub delegatów którejkolwiek z części składowych państwa. Jeżeli jakaś decyzja Zgromadzenia Parlamentarnego godzi w interesy lub ma destrukcyjne znaczenie dla któregoś z narodów konstytucyjnych, to większość głosów nie wystarcza do jej podjęcia (w którejkolwiek Izbie). Musi zyskać poparcie w Izbie Narodów także większości głosów delegatów narodowości, która zgłosiła sprzeciw. Jeżeli nie dojdzie do takiej sytuacji, to przewodniczący Izby Narodów powołuje trzyosobową Połączoną Komisję (po jednej osobie z każdego konstytucyjnego narodu), mającą 5 dni na wypracowanie kompromisu. W przypadku braku takiego, decyzję ma rozpatrywać Sąd Konstytucyjny Republiki Bośni i Hercegowiny. Decyzje Zgromadzenia Parlamentarnego podlegają publikacji i dopiero po niej wchodzą w życie.
Do zadań Zgromadzenia Parlamentarnego należy: uchwalanie aktów prawnych w celu wprowadzenia w życie decyzji Prezydium Republiki oraz uregulowania funkcji Zgromadzenia Parlamentarnego, zawartych w Konstytucji; decydowanie o realizacji zadań podjętych przez instytucje Bośni i Hercegowiny oraz o wypełnianiu międzynarodowych zobowiązań; przyjmowanie budżetu instytucji Bośni i Hercegowiny; decydowanie o ratyfikacji traktatów międzynarodowych; podejmowanie wszelkich niezbędnych spraw dla funkcjonowania państwa oraz wypełnianie zadań ustalonych przez części składowe Republiki (art. 4 § 4 Konstytucji)188.
184. Strona internetowa Constitutional Court of Bosnia and Herzegovina, http://www.ccbh.ba, „Constitution of Bosnia and Herzegovina”, inf. z 19 II 2007.
185. Ibid.
186. P. Timofiejuk, op. cit., s. 171-172.
187. Ibid., s. 170-171; Strona internetowa Constitutional Court of Bosnia and Herzegovina, http://www.ccbh.ba, „Constitution of Bosnia and Herzegovina”, inf. z 19 II 2007.
188. P. Timofiejuk, op. cit., s. 173-175.
Na podstawie artykułu 1 Republika Bośni i Hercegowiny stała się państwem federalnym, składającym się z 2 podmiotów – Federacji Bośni i Hercegowiny (potocznie Federacji Muzułmańsko–Chorwackiej) oraz Republiki Srpskiej (czyli Republiki Serbskiej). Ustrój polityczny państwa został określony mianem parlamentarno–komitetowego (podobnie jak Konfederacji Szwajcarskiej). Stolicą państwa zostało Sarajewo (obu jednostek, mimo, że centrum administracyjne Republiki Serbskiej znajdowało się w Banja Luce). Na obszarze państwa zagwarantowano wolność przepływu osób, usług, dóbr i kapitału. Każda z jednostek federalnych zyskała prawo nadawania swojego obywatelstwa, ale będącego tylko dopełnieniem obywatelstwa Republiki187.
Artykuł 3 określił uprawnienia i relacje między Republiką, a częściami składowymi. Władza centralna stała się odpowiedzialna za: politykę zagraniczną, handel zagraniczny, politykę celną, politykę monetarną, finanse instytucji centralnych, politykę imigracyjną (kwestie dotyczące uchodźców), zwalczanie przestępczości i współpracę z Interpolem, zapewnienie międzystrefowego i międzynarodowego transportu i komunikacji, oraz kontrola ruchu powietrznego. Części składowe zyskały zaś możliwość nawiązywania relacji dyplomatycznych z sąsiednimi państwami (w praktyce chodziło o prawo do tzw. specjalnych stosunków Republiki Serbskiej z Jugosławią i Federacji z Chorwacją). Zobowiązały się także do wspierania władz centralnych i przestrzegania wszelkich zobowiązań międzynarodowych przez nie podjętych, zapewnienia bezpieczeństwa wszystkim osobom pozostającym pod ich jurysdykcją oraz przestrzegania praw człowieka.
Władzę ustawodawczą w Republice Bośni i Hercegowiny zaczęło pełnić dwuizbowe Zgromadzenie Parlamentarne (Skupsztina), składające się z Izby Narodów (Vijeće Naroda) i Izby Reprezentantów (Predstavnič
Zgodnie z Konstytucją wszystkie ustawy i akty prawne przyjmowane są przez obie izby większością głosów obecnych posłów lub delegatów, pod dodatkowym warunkiem, że za danym aktem musi zagłosować co najmniej ? posłów lub delegatów z każdej części składowej Bośni i Hercegowiny. Jeżeli ten wymóg nie zostanie spełniony, to Przewodniczący Izby i 2 zastępcy zbierają się w ciągu 3 dni, aby ustalić konsensus. W przypadku braku porozumienia decyzję podejmuje się w Izbie większością głosów, jeżeli przeciwnych jej nie jest 1/3 posłów lub delegatów którejkolwiek z części składowych państwa. Jeżeli jakaś decyzja Zgromadzenia Parlamentarnego godzi w interesy lub ma destrukcyjne znaczenie dla któregoś z narodów konstytucyjnych, to większość głosów nie wystarcza do jej podjęcia (w którejkolwiek Izbie). Musi zyskać poparcie w Izbie Narodów także większości głosów delegatów narodowości, która zgłosiła sprzeciw. Jeżeli nie dojdzie do takiej sytuacji, to przewodniczący Izby Narodów powołuje trzyosobową Połączoną Komisję (po jednej osobie z każdego konstytucyjnego narodu), mającą 5 dni na wypracowanie kompromisu. W przypadku braku takiego, decyzję ma rozpatrywać Sąd Konstytucyjny Republiki Bośni i Hercegowiny. Decyzje Zgromadzenia Parlamentarnego podlegają publikacji i dopiero po niej wchodzą w życie.
Do zadań Zgromadzenia Parlamentarnego należy: uchwalanie aktów prawnych w celu wprowadzenia w życie decyzji Prezydium Republiki oraz uregulowania funkcji Zgromadzenia Parlamentarnego, zawartych w Konstytucji; decydowanie o realizacji zadań podjętych przez instytucje Bośni i Hercegowiny oraz o wypełnianiu międzynarodowych zobowiązań; przyjmowanie budżetu instytucji Bośni i Hercegowiny; decydowanie o ratyfikacji traktatów międzynarodowych; podejmowanie wszelkich niezbędnych spraw dla funkcjonowania państwa oraz wypełnianie zadań ustalonych przez części składowe Republiki (art. 4 § 4 Konstytucji)188.
184. Strona internetowa Constitutional Court of Bosnia and Herzegovina, http://www.ccbh.ba, „Constitution of Bosnia and Herzegovina”, inf. z 19 II 2007.
185. Ibid.
186. P. Timofiejuk, op. cit., s. 171-172.
187. Ibid., s. 170-171; Strona internetowa Constitutional Court of Bosnia and Herzegovina, http://www.ccbh.ba, „Constitution of Bosnia and Herzegovina”, inf. z 19 II 2007.
188. P. Timofiejuk, op. cit., s. 173-175.
<< poprzednia | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 36 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | następna >>
