Bośnia i Hercegowina: kształtowanie państwa i pozycja międzynarodowa (1992-2006)

Obok skomplikowanej struktury etniczno–narodowej i religijno–wyznaniowej drugim zasadniczym problemem było w Bośni i Hercegowinie rozmieszczenie ludności. Na niektórych jej obszarach występowało takie przemieszanie przedstawicieli trzech głównych grup etnicznych, że trudno określić kto miał przewagę.

Rozmieszczenie narodowości w Bośni i Hercegowinie w 1991 r. - Źródło: Strona internetowa The Serbian Questions in The Balkans, http://www.rastko.org.yu, „The Ethnic Structure of Bosnia and Herzegovina”, inf. z 5 VII 2008.


Przed wybuchem wojny Muzułmanie zasiedlali głównie środkową Bośnię – na północ, południe i zachód od Sarajewa, przy granicy serbsko–bośniackiej oraz w enklawie w zachodniej Bośni – w rejonie Bihacia. Chorwaci w zwartych grupach zamieszkiwali całe pogranicze dalmatyńskie, w zachodniej Hercegowinie oraz w niektórych rejonach na północy i w centrum Bośni. Na pozostałych obszarach przeważali Serbowie. Środkowa Bośnia była najbardziej różnorodna pod względem etnicznym. W 1991 r. Bośnia i Hercegowina dzieliła się na 99 jednostek terytorialnych szczebla lokalnego – opštin. Także Sarajewo składało się z 10 wyodrębnionych dzielnic.

W 16 opštinach ludność muzułmańska przekraczała 2/3 mieszkańców, a w 13 stanowiła od 50 do 66,6%. Przeważała także w Sarajewie liczącym 526 tys. mieszkańców, gdzie mieszkało: 259,3 tys. Muzułmanów (49,3%), 157,3 tys. Serbów (29,9%), 34,7 tys. Chorwatów (6,6%) i 74,7 tys. osób innej narodowości (14,2%). Ludność serbska dominowała (ponad 2/3 mieszkańców) w 19 opštinach, zaś w 12 stanowiła większość (od 50 do 66,6%), w tym w Banja Luce. Najmniej liczni Chorwaci jedynie w 4 opštinach przekraczali połowę zaludnienia146. Sytuację dodatkowo komplikowała dominacja Muzułmanów w miastach oraz przewaga Serbów w okolicznych wsiach. Gminy homogeniczne, gdzie mniejszości stanowiły mniej niż 20% mieszkańców, zamieszkiwało tylko 10% ludności147.

W wyniku wojny domowej i przeprowadzenia tzw. czystek etnicznych rozmieszczenie ludności uległo dramatycznej zmianie. Likwidacja obszarów mieszanych etnicznie odbyła się drogą przemocy, masowych wysiedleń i mordów. Efektem tego był całkowicie nowy układ rozmieszczenia ludności we współczesnej Bośni i Hercegowinie, dopasowany do politycznego podziału państwa na Rep
ublikę Serbską oraz Federację Chorwacko–Muzułmańską.



W 1991 r. na terenach obecnej Republiki Serbskiej Bośni i Hercegowiny mieszkało 1624,1 tys. osób, a na obszarze Federacji Chorwacko–Muzułmańskiej 2740,5. Na terytorium tej pierwszej Serbowie stanowili 54,5% ludności, w drugiej tylko 17,7%. Muzułmanów w późniejszej Republice Serbskiej było 29%, zaś w Federacji Chorwacko–Muzułmańskiej 52,3%.

W momencie zakończenia działań wojennych na terenach kontrolowanych przez Armię Bośni i Hercegowiny (31% państwa) przebywało 1671 tys. osób, czyli o 500 tys. mniej niż w 1991 r. Liczba Serbów zmniejszyła się o 258 tys., Chorwatów o 145 tys. Liczebność Muzułmanów nie zmieniła się, co pozwoliło na wzrost odsetka tej grupy z 56,9% do 74,1%. Na obszarach kontrolowanych przez Chorwackie Siły Obronne (24% powierzchni kraju) odsetek ludności chorwackiej wzrósł z 50% do 95,6%. Największe zmiany demograficzne nastąpiły jednak na terenach zajętych przez Serbów. Dwie grupy etniczne – Muzułmanie (551 tys.) oraz Chorwaci (209 tys.) w zasadzie zniknęły z tych obszarów, a odsetek Serbów wzrósł z 47,5% do 89,2% ludności. Zanotowano też duży spadek ogólnej liczby ludności – z 1683 tys. do 904 tys. Po zaprzestaniu działań wojennych uchodźcy zaczęli powracać, ale w większości nie do swoich dawnych miejsc osiedlenia, ale na tereny zamieszkane przez rodaków. Dokonała się również masowa wymiana ludności148.

W rezultacie zmian spowodowanych przez wojnę nastąpiło pełne ujednolicenie etniczne obszaru Bośni i Hercegowiny, zgodne z liniami frontu, a później podziałem politycznym kraju wynegocjowanym w Dayton. Rozgraniczenia wewnętrzne państwa miały z biegiem czasu ulegać osłabieniu, pozwalając na budowę jednego społeczeństwa. Stało się jednak inaczej – podział uległ wzmocnieniu.




146. Ibid., s. 81.
147. M. Waldenberg, Rozbicie..., s. 164.
148. P. Eberhardt, op. cit., s. 92-95.
skomentuj
KOMENTARZE NA TEMAT GRY
więcej komentarzy dodaj komentarz