Bośnia i Hercegowina: kształtowanie państwa i pozycja międzynarodowa (1992-2006)
2.2. Kształt terytorialny na mocy porozumienia z Dayton
Ostateczne negocjacje w sprawie porozumienia pokojowego, kończącego wojnę w Bośni i Hercegowinie odbywały się w amerykańskiej bazie lotniczej Wright–Patterson w Dayton w stanie Ohio od 1 listopada 1995 r. Najważniejszym ich postanowieniem było utrzymanie w granicach sprzed wojny jedności Bośni i Hercegowiny, będącej federacją dwóch jednostek: Federacji Chorwacko–Muzułmańskiej (51% powierzchni państwa, 26 076 km2) oraz Republiki Serbskiej (49% powierzchni państwa, 25 053 km2). Stolicą pozostawało Sarajewo, które miało zostać zjednoczone i wejść w skład części chorwacko–muzułmańskiej. Podział ziem winien nastąpić wzdłuż linii frontu z pewnymi poprawkami: serbskie dzielnice Sarajewa (Ilidza, Grbavica, Vogosca) przechodziły pod kontrolę Muzułmanów, Gorażde zostało połączone korytarzem z Federacją Chorwacko–Muzułmańską, także serbska enklawa Odjak w północnej Bośni miała zostać ewakuowana. W zamian Serbowie otrzymali tereny w Bośni Zachodniej – Mrkonjić Grad, Sipovo i okoliczne wioski. Wyznaczono nowy korytarz posawiński, mający 5 km szerokości. Status leżącego w nim miasta Brčko, miał być przedmiotem dalszych rokowań. Według nowego podziału administracyjnego Republika Serbska objęła 7 regionów (podzielonych na 63 gminy – opštiny): Banja Luka, Doboj, Bijeljina, Vlasenica, Sarajewo–Romanija lub Sokolac, Srbinje i Trebinje, zaś Federacja Chorwacko–Muzułmańska dzieliła się na 10 autonomicznych kantonów – 5 bośniackich, 3 chorwackie i 2 mieszane narodowościowo (podzielonych łącznie na 74 gminy, także opštiny): Sarajewo, Vna–Sana, Zenica–Doboj, Tuzla, Bośnia–Podrinje (bośniackie), Posavina, Zachodnia Hercegowina, Zachodnia Bośnia (chorwackie), Hercegowina–Neretva i Centralna Bośnia (mieszane ludnościowo)124.
Zadecydowano też, że Bośnia i Hercegowina będzie miała kolegialną prezydencję, dwuizbowy parlament, jeden bank centralny i trybunał konstytucyjny. Ustalono, że każda z dwóch części składowych otrzyma własną konstytucję, rząd, policję i siły zbrojne. Na terenie całego państwa obowiązywać będzie prawo swobodnego poruszania się, zaś uchodźcy będą mogli bezpiecznie powrócić do domów125.
Podkreślono, że osoby uznane przez Trybunał w Hadze za zbrodniarzy wojennych, nie będą pełn
ić żadnych funkcji publicznych. Na
podstawie porozumienia strony mogły nawiązywać „specjalne stosunki” z Chorwacją i Jugosławią. Pokoju miały pilnować siły
IFOR (Implementation Force) w liczbie 60 tys. żołnierzy Paktu Północnoatlantyckiego, pod dowództwem amerykańskiego oficera. Ich misja
obliczana była na 12 miesięcy.
Traktat pokojowy, zgodny z porozumieniami z Dayton, został ostatecznie podpisany 14 grudnia 1995 r. (mimo zastrzeżeń R. Karadžicia co do władzy Muzułmanów w Sarajewie) przez prezydentów Bośni i Hercegowiny, Chorwacji i Serbii w Paryżu. Gwarantami układu zostali prezydenci Francji i Stanów Zjednoczonych oraz szefowie rządów Rosji, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Hiszpanii126.
W wyniku wojny z lat 1992–1995 powstała głęboko podzielona, zamieszkana przez wrogie sobie narodowości, Bośnia i Hercegowina. Serbowie, Chorwaci i Muzułmanie stali się po doświadczeniach wojennych nieporównywalnie bardziej zantagonizowani niż w roku 1992. Kształt polityczny państwa został wymuszony przez społeczność międzynarodową i był w zasadzie negowany przez dużą część społeczeństwa. Wojna nie rozwiązała więc żadnych problemów, raczej je wygenerowała – utworzenie sprawnie funkcjonującego państwa wydaje się być zadaniem dużo trudniejszym niż w 1992 r. Każde rozwiązanie proponowane przed eskalacją przemocy byłoby lepsze niż porozumienie z Dayton. Krótkowzroczna i nieodpowiedzialna polityka doprowadziła do wybuchu konfliktu, później zaś zabrakło dobrej woli stron do jak najszybszego zakończenia sporu, co było możliwe w 1993 r. Od tamtego momentu nie nastąpiły bowiem żadne rewolucyjne propozycje, a jedynym efektem odrzucania kolejnych planów pokojowych były ofiary i coraz bardziej skomplikowana sytuacja polityczna i humanitarna. Plany pokojowe upadały, rozbijając się o szczegóły, a zaakceptowane porozumienia były wrzucane zrywane pod wpływem doraźnych sukcesów na froncie. Z wielu celów politycznych, o które tak zaciekle walczono i tak ostatecznie zrezygnowano, nie zyskując nic. Żadna ze stron wojny nie zrealizowała swoich zamysłów – nie powstała jednolita Bośnia, nie dokonano również jej podziału. Na niepotrzebnym przedłużaniu konfliktu straciły zaś wszystkie jego strony. Perspektywy funkcjonowania Bośni i Hercegowiny po zawarciu porozumienia w Dayton nie są optymistyczne. Serbowie, Chorwaci i Muzułmanie nie wyobrażają sobie bowiem, jak nigdy wcześniej, życia w jednym państwie.
124. P. Eberhardt, Przemiany demograficzno – etniczne na obszarze Jugosławii w XX wieku, Lublin 2005, s. 95.
125. Zob. szerzej rozdział IV.
126. M. Kuczyński, op. cit., s. 232; I. Rycerska, op. cit., s. 111-112.
Ostateczne negocjacje w sprawie porozumienia pokojowego, kończącego wojnę w Bośni i Hercegowinie odbywały się w amerykańskiej bazie lotniczej Wright–Patterson w Dayton w stanie Ohio od 1 listopada 1995 r. Najważniejszym ich postanowieniem było utrzymanie w granicach sprzed wojny jedności Bośni i Hercegowiny, będącej federacją dwóch jednostek: Federacji Chorwacko–Muzułmańskiej (51% powierzchni państwa, 26 076 km2) oraz Republiki Serbskiej (49% powierzchni państwa, 25 053 km2). Stolicą pozostawało Sarajewo, które miało zostać zjednoczone i wejść w skład części chorwacko–muzułmańskiej. Podział ziem winien nastąpić wzdłuż linii frontu z pewnymi poprawkami: serbskie dzielnice Sarajewa (Ilidza, Grbavica, Vogosca) przechodziły pod kontrolę Muzułmanów, Gorażde zostało połączone korytarzem z Federacją Chorwacko–Muzułmańską, także serbska enklawa Odjak w północnej Bośni miała zostać ewakuowana. W zamian Serbowie otrzymali tereny w Bośni Zachodniej – Mrkonjić Grad, Sipovo i okoliczne wioski. Wyznaczono nowy korytarz posawiński, mający 5 km szerokości. Status leżącego w nim miasta Brčko, miał być przedmiotem dalszych rokowań. Według nowego podziału administracyjnego Republika Serbska objęła 7 regionów (podzielonych na 63 gminy – opštiny): Banja Luka, Doboj, Bijeljina, Vlasenica, Sarajewo–Romanija lub Sokolac, Srbinje i Trebinje, zaś Federacja Chorwacko–Muzułmańska dzieliła się na 10 autonomicznych kantonów – 5 bośniackich, 3 chorwackie i 2 mieszane narodowościowo (podzielonych łącznie na 74 gminy, także opštiny): Sarajewo, Vna–Sana, Zenica–Doboj, Tuzla, Bośnia–Podrinje (bośniackie), Posavina, Zachodnia Hercegowina, Zachodnia Bośnia (chorwackie), Hercegowina–Neretva i Centralna Bośnia (mieszane ludnościowo)124.
 |
Regiony
Republiki Serbskiej: 1. region Banja Luca 2. region Doboj 3. region Bijeljina 4. region Vlasenica 5. region Sarajewo – Romanija
6. region Srbinje 7. region Trebinje - Źródło: Strona internetowa Instytutu Filologii Słowiańskiej UJ,
http://www.postjugo.filg.uj.edu.pl, „W poszukiwaniu nowego kanonu”, inf. z 12 VII 2008. |
 |
Kantony
Federacji Muzułmańsko – Chorwackiej: 1. Uva Sana 2. Posavina 3. Tuzla 4. Zenica – Doboj 5. Bośnia – Podrinje 6.
Centralna Bośnia 7. Hercegowina – Neretva 8. Zachodnia Hercegowina 9. Sarajewo 10. Zachodnia Bośnia - Źródło: Strona
internetowa Instytutu Filologii Słowiańskiej UJ, http://www.postjugo.filg.uj.edu.pl, „W poszukiwaniu nowego kanonu”, inf.
z 12 VII 2008. |
Zadecydowano też, że Bośnia i Hercegowina będzie miała kolegialną prezydencję, dwuizbowy parlament, jeden bank centralny i trybunał konstytucyjny. Ustalono, że każda z dwóch części składowych otrzyma własną konstytucję, rząd, policję i siły zbrojne. Na terenie całego państwa obowiązywać będzie prawo swobodnego poruszania się, zaś uchodźcy będą mogli bezpiecznie powrócić do domów125.
Podkreślono, że osoby uznane przez Trybunał w Hadze za zbrodniarzy wojennych, nie będą pełn
Traktat pokojowy, zgodny z porozumieniami z Dayton, został ostatecznie podpisany 14 grudnia 1995 r. (mimo zastrzeżeń R. Karadžicia co do władzy Muzułmanów w Sarajewie) przez prezydentów Bośni i Hercegowiny, Chorwacji i Serbii w Paryżu. Gwarantami układu zostali prezydenci Francji i Stanów Zjednoczonych oraz szefowie rządów Rosji, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Hiszpanii126.
 |
Ceremonia podpisania traktatu pokojowego w Paryżu
- Źródło: Strona internetowa History Commons, http://www.historycommons.org, inf. z 20 IX 2008. |
 |
Bośnia
i Hercegowina po porozumieniu w Dayton - Źródło: Strona internetowa Central Intelligence Agency, http://www.cia.gov, „The
Word Factbook”, inf. z 15 VII 2008. |
W wyniku wojny z lat 1992–1995 powstała głęboko podzielona, zamieszkana przez wrogie sobie narodowości, Bośnia i Hercegowina. Serbowie, Chorwaci i Muzułmanie stali się po doświadczeniach wojennych nieporównywalnie bardziej zantagonizowani niż w roku 1992. Kształt polityczny państwa został wymuszony przez społeczność międzynarodową i był w zasadzie negowany przez dużą część społeczeństwa. Wojna nie rozwiązała więc żadnych problemów, raczej je wygenerowała – utworzenie sprawnie funkcjonującego państwa wydaje się być zadaniem dużo trudniejszym niż w 1992 r. Każde rozwiązanie proponowane przed eskalacją przemocy byłoby lepsze niż porozumienie z Dayton. Krótkowzroczna i nieodpowiedzialna polityka doprowadziła do wybuchu konfliktu, później zaś zabrakło dobrej woli stron do jak najszybszego zakończenia sporu, co było możliwe w 1993 r. Od tamtego momentu nie nastąpiły bowiem żadne rewolucyjne propozycje, a jedynym efektem odrzucania kolejnych planów pokojowych były ofiary i coraz bardziej skomplikowana sytuacja polityczna i humanitarna. Plany pokojowe upadały, rozbijając się o szczegóły, a zaakceptowane porozumienia były wrzucane zrywane pod wpływem doraźnych sukcesów na froncie. Z wielu celów politycznych, o które tak zaciekle walczono i tak ostatecznie zrezygnowano, nie zyskując nic. Żadna ze stron wojny nie zrealizowała swoich zamysłów – nie powstała jednolita Bośnia, nie dokonano również jej podziału. Na niepotrzebnym przedłużaniu konfliktu straciły zaś wszystkie jego strony. Perspektywy funkcjonowania Bośni i Hercegowiny po zawarciu porozumienia w Dayton nie są optymistyczne. Serbowie, Chorwaci i Muzułmanie nie wyobrażają sobie bowiem, jak nigdy wcześniej, życia w jednym państwie.
124. P. Eberhardt, Przemiany demograficzno – etniczne na obszarze Jugosławii w XX wieku, Lublin 2005, s. 95.
125. Zob. szerzej rozdział IV.
126. M. Kuczyński, op. cit., s. 232; I. Rycerska, op. cit., s. 111-112.
<< poprzednia | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 36 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | następna >>
