Katana - tradycyjny japoński miecz o długości głównie powyżej 60 cm, jednosiecznej, o kształcie lekko wygiętym do góry i zaokrąglonym lub ściętym sztychu. Jelec tej broni ma kształt bogato zdobionej tarczki. Rękojeść wykonana jest z wydrążonego drewna lub miedzi, z oplotem jedwabnym i elementami dekoracyjnymi.

HISTORIA

Pierwsze miecze tego typu pojawiają się pod nazwą Kara-tachi już około 646 r. n.e. jako wersje rozwojowe importowanych chińskich mieczy ze stali. Zbliżone były kształtem, lecz nie posiadały jeszcze charakterystycznego zdobnictwa i jelca tarczkowego. Dopiero w okresie Muromachi (1392-1573) pojawia się miecz podobny do tradycyjnego katana, zwany uchigatana (w wolnym tłumaczeniu "miecz uderzeniowy"). Pod koniec tego okresu staje się on ulubioną bronią bojową samurajów. Istnieje jeszcze wiele innych wersji mieczy z tego okresu, ale różnice pomiędzy nimi są zazwyczaj kosmetyczne.

PROCES WYTWARZANIA

Ostrze miecza wytwarzane było przez płatnerza wiele lat a nawet większość życia w skomplikowanym procesie, którego szczegółów mistrzowie płatnerscy okresu Edo strzegli jak oka w głowie. Obecnie proces ten jest poznany i wykorzystywany w tworzeniu nowych mieczy zarówno w Japonii jak i poza jej granicami. W najprostszym wypadku ze zwykłej gąski stali formowano długi pręt, który następnie przecinano, nakładano na siebie dwie połówki i sklepywano na powrót w pręt. Był on następnie wielokrotnie podgrzewany w palenisku lub piecu solnym a potem umieszczany w olejach o recepturze będącej tajemnicą kowala i stopniowo schładzany. Taki wielokrotny proces przecinania i sklepywania powodował, że ostrze miało konstrukcję laminatu (wielu warstw) stalowego co przyczyniało się do zwiększenia wytrzymałości bez utraty elastyczności. Charakterystyczny wygięty kształt ostrza spowodowany jest obróbką temperaturową w ostatniej fazie formowania głowni. Polega ona na zmianie czasu studzenia krawędzi ostrza w stosunku do reszty, przez co uzyskuje się różne twardości.

Teraz surową klingę przejmował szlifierz który ręcznie za pomocą zestawu kamieni wodnych modelował, ostrzył i w końcu polerował powierzchnię. W nowoczesnym lustrzanym stylu polerowania stosuje się jeszcze igły stalowe.

Ukończoną głownię umieszczano w tymczasowej rękojeści i wykonywano próbę cięcia. Wynik, wraz z potwierdzeniem miejscowego shoguna zapisywano na cienkiej kartce papieru ryżowego i umieszczano w rękojeści docelowej. Jelec tarczowy był wytwarzany przez odrębnych rzemieślników i można go było wymieniać.

Ponieważ za właściwy miecz – duszę samuraja – uważano tylko klingę, mogła ona posiadać różne stroje (koshirae): domowy, podróżny, ceremonialny – zawsze składające się z pasujących stylem rękojeści, jelca, i pochwy. Bardzo często stosowano też specjalny strój do przechowywania zwany shirasaya wykonywany z czystego drewna bez żadnych elementów ozdobnych lub z innego materiału.

Rękojeść użytkową wytwarzano z różnych rodzajów drewna. Dwa wyżłobione elementy boczne były owijane na mokro skórą najczęściej z rekina, płaszczki lub raji. Po wyschnięciu taka konstrukcja stawała się nie do przełamania. Od strony wystającego ostrza zakładano metalowy lub rogowy pierścień wzmacniający z drugiej strony zakańczano takim samym kapturkiem. Powierzchnię pomiędzy pierścieniem a kapturkiem najczęściej pokrywano oplotami materiałowymi z bawełny lub jedwabiu. Pod oplot wkładano zwykle dwa menuki, ozdoby które mogły albo zasłaniać otwory kołków mocujących klingę, albo przez podniesienie oplotu wypełniać wnętrze trzymającej rękojeść dłoni. Miecz umieszczany był w drewnianej pochwie lakierowanej lub rzadziej oblekanej skórą.



Ken – prosty, obosieczny miecz japoński pochodzenia chińskiego wykonany z brązu. Głownia o takiej samej szerokości na całej długości.

Kogai - to drobny dodatek do mieczy japońskich, tanto, wakizashi bądź katany. Jest to tzw. igła mieczowa przechodząca przez dodatkowe wycięcie w gardzie i chowająca się w specjalnym łożu pochwy. Przede wszystkim kogai służyła do upinania włosów pod hełmem oraz do ich porządkowania po jego zdjęciu. Służyła także jako narzędzie pomocne w rozwiązywaniu namokniętych rzemieni. Koniec rekojeści kogai miał zwykle łagodnie wyprofilowany "haczyk" służący do czyszczenia uszu(!). Wiele z kogai było podzielonych wzdłuż na dwie części co umożliwiało wykorzystanie ich jako pałeczek do jedzenia.

Kogai obrosła także krwawą legendą. Służyła bowiem także do znakowania zwłok przeciwników (przez wbicie) co umożliwiało po bitwie odzyskanie zdobytej zbroi itp. Jeszcze krwawsza historia opowiada o przenoszeniu uciętych głów wrogów przez nabicie na kogai.

Kogatana - to drobny dodatek do katany - tradycyjnego japońskiego miecza. Jest to tzw. nóż pomocniczy przechodzący przez dodatkowe wycięcie w gardzie. Kogatana służył jako nóż kieszonkowy, można nim było również rzucać z dużą skutecznością.

Kozuka - to japoński nóż niewielkich rozmiarów, bardzo podobny do kogai w swoim wykonaniu oraz funkcjonowaniu.

Kwaiken – mały sztylet (puginał) japoński z głownią obosieczną (długości ok. 14 cm).

Nagamaki - to japońska broń drzewcowa, bardzo podobna do naginaty, uważana nieraz za jej odmianę. Nagamaki od naginaty różni się m.in. długością głowni oraz jej stosunkowo niewielką krzywizną w porównaniu z naginatą. Nagamaki niekiedy przypominało japoński miecz z rękojeścią tej samej długości co długość ostrza.

Broń japońska