Klemens
Stopien: Marszałek
Gwiazdek: 209658


Dział: literatura
Michał Leśniewski - Wojna Burów z Zulusami 1837-1840
Burowie przeciętnemu polskiemu miłośnikowi historii zwykli kojarzyć się z wojnami określonym mianem odwołującym się właśnie do nazwy danej grupy ludności, lecz już praktycznie z niczym więcej. Wojnami toczonymi z Brytyjczykami, rzecz jasna. Tymczasem dużo wcześniej tworząc swoje struktury państwowe bynajmniej nie osiadali oni na ziemi niczyjej, dziewiczej jak Islandia z pierwszego tysiąclecia naszej ery. Jak wyglądały losy tego konfliktu. Data: 2024-04-12
Dział: literatura
Norman Davies - Galicja
Raz na jakiś czas buszując po polskim Internecie można natknąć się na grafikę prezentującą mapę preferencji wyborczych w takich czy innych wyborach, na której wyczulone historycznie oko błyskawicznie zauważy linie podziału pokrywające się z granicami dawnych mocarstw rozbiorowych. Dowodzić ona ma, że historia to nie tylko materia właściwa dla nudnych podręczników przesyconych datami, lecz również pozostająca nie bez wpływu na kształtowanie się znanej nam codzienności. Historia kształtuje nasze fobie i nasze perspektywy, nasze przyzwyczajenia i rzecz jasna kulturę. Nawet jeśli jej korzenie tkwią poza obecnymi granicami, tak jak habsburska (i posthabsburska) Galicja. Data: 2024-03-13
Dział: literatura
Andrew Roberts - Napoleon
Napoleon to właściwie nie jest imię, lecz określenie – teoretycznie każdy (przynajmniej mężczyzna) może nosić te imię, uchodzi ono jednak za tak charakterystyczne i ściśle związane z określoną osobą, iż opatrzenie go jakimkolwiek innym nazwiskiem jawi się jako pretensjonalne, a może nawet po prostu śmieszne. Zważywszy na fakt, iż tego rodzaju absolutnie unikalne osiągnięcie stało się efektem raptem dwudziestu lat życia wymykających się szaroburemu standardowi, trudno nie zainteresować się losami owej persony. Data: 2024-02-29
Dział: literatura
John Dougill - 300 lat milczenia. W poszukiwaniu ukrytych japońskich chrześcijan
Film „Milczenie” Martina Scorsese nie odniósł jakiegoś spektakularnego rynkowego sukcesu, pomimo gwiazdorskiej obsady, atrakcyjnych egzotycznie i historycznie pejzaży oraz satysfakcjonującego pod względem artystycznym poziomu. Zapewne niemały wpływ na to miało jego „ślamazarne” tempo, niemal zupełne wyzbycie z tego, co można by było określić mianem akcji – ale również i tematyka, dotykająca bardzo wrażliwego, osobistego – i niespecjalnie współcześnie popularnego – tematu. John Dougill wykazuje jednak, iż jej uderzająca – i mimo wszystko dość enigmatyczna – scena końcowa miała też drugie, może nawet bardziej fascynujące tło. Data: 2024-02-01
Dział: literatura
Martin J. Dougherty, Michael E. Haskew, Phyllis G. Jestice, Rob S. Rice - Wojny biblijne
Biblia to książka wywołująca bardzo skrajne reakcje. Dla jednych osób jest to Pismo Święte, i to w najbardziej literalnym i ortodoksyjnym rozumieniu, wymagającym absolutnie dosłownego traktowania jej treści. Inni z kolei postrzegają ją jako w najlepszym razie zbiór mitów o mniejszej czy większej literackiej urodzie, pozbawionych jednak jakiegokolwiek rzeczywistego związku z rzeczywistością. A co na to powiedzą historycy? Data: 2024-01-09
Dział: literatura
Joe J. Heydecker, Johannes Leeb - Proces norymberski
Biorąc pod uwagę niezwykłą wielość książek traktujących o drugiej wojnie światowej, narodowym socjalizmie czy nawet biografii poświęconych głównym aktorom Trzeciej Rzeszy, zazwyczaj zwykł mnie dziwić fakt, jak mało uwagi zwykło się poświęcać schyłkowi nazistowskich decydentów. A przecież w wielu przypadkach był to wręcz podręcznikowy – tak naprawdę rzadko kiedy spotykany na kartach historii – przejaw triumfu dobra nad złem. Tym większa więc i atrakcyjność książek takich jak ta autorstwa Joego J. Heydeckera i Johannesa Leeba. Ale czy za tym idzie ich jakość? Data: 2023-12-17
Dział: literatura
Piotr Korczyński - Dawno temu na Dzikim Zachodzie
Ryszard Riedel był nie „tylko” wokalistą i frontmanem zespołu „Dżem”, lecz zarazem wielkim miłośnikiem mitu amerykańskiego Dzikiego Zachodu, dla którego smakowania był skłonny skracać występy czy modyfikować trasy koncertowe. Opowieść o nim stanowi jeden z rozdziałów książki Piotra Korczyńskiego, nietrudno jednak o wrażenie, iż w istocie jest to pozycja traktująca o samym autorze. Data: 2023-11-06
Dział: literatura
Aneta Prymaka-Oniszk - Bieżeństwo 1915. Zapomniani uchodźcy
Nie pamiętam, kiedy po raz pierwszy zetknąłem się z pojęciem „bieżeństwa”, ale z pewnością nie były to lata edukacji szkolnej. Termin ten jednak zapadł mi w pamięć z dwóch powodów – po pierwsze odnosił się do zjawiska występującego na ziemiach mi bliskich, a po drugie z uwagi na fakt, że musiałem go poznać ze źródeł zewnętrznych a nie rodzinnych relacji. Z radością przyjąłem więc fakt pojawienia się na rynku wydawniczym publikacji wprost poruszającej przedmiotowe zagadnienie. Data: 2023-10-10
Dział: literatura
Caroline Alexander - Bunt na Bounty. Historia prawdziwa
Są wydarzenia, które zmieniały bieg dziejów, a tak naprawdę mało kto ma w ogóle świadomość ich zaistnienia bądź wagi. Są też przypadki, gdy dane zdarzenie nie miało absolutnie żadnego znaczenia z jakiejkolwiek szerszej perspektywy, a jednak na stałe weszły do mniej czy bardziej powszechnej świadomości. Niewątpliwie do drugiej z tych kategorii zalicza się tzw. bunt na „Bounty”, o czym może świadczyć już fakt pojawienia się polskiego przekładu książki autorstwa Caroline Alexander. Data: 2023-09-08
Dział: literatura
Joanna Kuciel-Frydryszak - Chłopki. Opowieść o naszych babkach
W naszych szkołach młodzieży chowanie ukierunkowane jest na nauczanie nie historii Polek i Polaków, co indoktrynowanie mitologią Polski. Dorosły Polak wie co nieco – o ile w ogóle – o husarii, polskich rodach możnowładczych i szlacheckich, aspiracjach takich czy innych monarchów oraz pochodzeniu kontuszy, żupanów czy pasów słuckich, lecz już niemal niczego o doli absolutnej większości mieszkańców tych ziem, zwanych włościanami czy chłopami, poza tym, że była ona „ciężka” – cokolwiek by to miało oznaczać. Ale nawet i zgłębiając losy jednych bądź drugich, autorzy zwykli przedstawiać tylko jedną perspektywę – męską. Owo podejście, ostatnimi laty mocno kontestowane, skutkowało powstaniem ogromnej białej plamy, która wręcz wołała o uzupełnienie. Powstanie książki Joanny Kuciel-Frydryszak nie powinno więc dziwić w najmniejszym stopniu. Data: 2023-08-17
Dział: literatura
Jared Diamond - Strzelby, zarazki i stal
Stare porzekadło głosi, że to zwycięzcy piszą historię. W konsekwencji w latach szkolnych uczeni jesteśmy o odkryciu Ameryki przez Kolumba, nie budzi dla nas wątpliwości, iż najwyższą górą świata jest Mount Everest, zaś wynalazcą ruchomej czcionki był Gutenberg. Ostatnimi laty owe niewzruszalne dogmaty zaczynają być co prawda wzruszane (vide losy najwyższego szczytu Ameryki Północnej), ale wciąż brak refleksji nad przyczynami faktu, że to mieszkańcy „tego małego półwyspu na krańcach Azji” i ich potomkowie okazali się zwycięzcami. Dlaczego tak się stało – i czy mogło stać się inaczej? Data: 2023-07-26
Dział: literatura
Konstanty Gebert - Pokój z widokiem na wojnę. Historia Izraela
Mamy problem z żydowskim ruchem narodowym. Na murach polskich ulic można odnaleźć mnóstwo antysemickich haseł, na stadionach usłyszeć wiele wyzwisk o antysemickim charakterze pod adresem rywali, a wszystko to w sytuacji, gdy Żydów (ani żydów) w naszym kraju już właściwie od dwóch pokoleń nie ma, nie więcej niż różnych innych z historycznej perspektywy absolutnie egzotycznych mniejszości. Zarazem ambiwalentne uczucia wzbudza Izrael, kojarzący się z cywilizacyjnym i materialnym zaawansowaniem, a zarazem azjatyckim niepokojem, którego owe Prusy Bliskiego Wschodu niewątpliwie stanowią jedną z fundamentalnych przyczyn. Owa niezwykłość niezależnie od naszej własnej historii (a tym bardziej – z uwagi na nią) skłaniałyby do poglądu, że dzieje tamtego zakątku świata powinny u nas wzbudzać zainteresowanie zbliżone do tego towarzyszącego takiej Japonii, tymczasem trudno mówić o ułamku takowego. Ową białą plamę postanowił wypełnić Konstanty Gebert. Data: 2023-06-30
Dział: literatura
Andrzej Janikowski - Trzysta procent socjalizmu. Przodownicy pracy w PRL
„Kto się ceni, ten się leni, co dzień byczy się za trzech, to nieprawda, że w człowieku robotnicza płynie krew” – prowokacyjnie śpiewała Golec uOrkiestra. Dlaczego prowokacyjnie? Bo to niezgodne z etosami kapitalizmu, jak i minionego ustroju socjalistycznego, dla których był to jeden z nielicznych punktów wspólnych. Nie zmienia to faktu, iż zjawisko przodownictwa pracy zostało już niemal zupełnie zapomniane – podobnie jak i samo to określenie (wraz z towarzyszącymi) – w związku z czym Andrzej Janikowski uznał, że warto je przypomnieć. Data: 2023-04-25
Dział: literatura
John Ferling - Cud nad Potomakiem. Amerykańskie zwycięstwo w wojnie o niepodległość
W polskiej historiografii zwykło się pisać o amerykańskiej „wojnie o niepodległość”, choć sami Amerykanie zwykli raczej posługiwać się terminem „amerykańskiej rewolucji”. Już ta rozbieżność dobrze odzwierciedla skalę niewiedzy o tych wydarzeniach, właściwą nie tyle dla codziennych „zjadaczy chleba”, lecz również i pasjonatów Nauczycielki Życia. Również i poziom mojej wiedzy predestynował ją raczej do rangi niewiedzy, ucieszyło mnie więc pojawienie się na polskim rynku stosownej książki autorstwa Johna Ferlinga. Data: 2023-03-27
Dział: literatura
Luba Winogradowa - Snajperki. Dziewczyny z Armii Czerwonej
Jedno z wojskowych porzekadeł głosi, iż żaden snajper nie trafił do obozu jenieckiego. Nie chodzi tu bynajmniej o żadną nadnaturalność owego rodzaju żołnierzy, iż niepodatność do popadnięcia w niewolę, nie, nic z tych rzeczy, odpowiedź jest dużo bardziej trywialna – zwykli oni wywoływać u przeciwników tak głęboką nienawiść, iż są zabijani przy pierwszej nadarzającej się okazji, nawet jeśli na pohybel normom prawa humanitarnego. Z drugiej strony chętnych do tego fachu nie brakuje, zwykł się on kojarzyć z pewną elitą, może nie arystokracją, lecz niewątpliwie szlachtą wojowania. I gdy choć chwilę się nad tym zastanowić – dlaczego by nie miały się nim parać kobiety? Data: 2023-01-04
Dział: literatura
Piotr Zychowicz - Ukraińcy. Opowieści niepoprawne politycznie VI
Ukraina w ciągu ostatnich trzech dekad właściwie ani przez moment nie była „cichym” sąsiadem Rzeczypospolitej, doniesienia z tego kraju co i rusz owocowały nagłówkami, które okupowały czy to pierwsze strony gazet, czy to były uwypuklone w telewizyjnych różnorakich paskach informacyjnych. Niestety rok 2022 tylko wzmógł ten proces, choć tak naprawdę po raz pierwszy od lat zaczęliśmy patrzeć na naszych wschodnich sąsiadów z większym zainteresowaniem – ale i życzliwością – niż dotychczas. Nic więc dziwnego w tym, że ukazująca się pod koniec rzeczonego roku szósta już odsłona cyklu „Opowieści politycznie niepoprawnych” dedykowana jest właśnie im. Data: 2022-12-19
Dział: literatura
Lyn Smith - Holokaust. Prawdziwe historie ocalonych
Historia jest czasami bestią o bardzo złośliwym, wprost ociekającym ironią rechocie. Trudno nie odczuć bowiem zażenowania wysłuchując enuncjacji takiego Kanye Westa, nawet nie kryjących w sobie tzw. kłamstwa oświęcimskiego oraz uznania dla Wodza Trzeciej Rzeszy, zwłaszcza po uświadomieniu sobie, co tenże Wielkoniemiec powiedziałby o rasie swego adoratora. Choć więc mijają lata, tym bardziej potrzebne są książki w rodzaju tych autorstwa Lyn Smith. Data: 2022-12-11
Dział: literatura
Adam Burakowski, Aleksander Gubrynowicz, Paweł Ukielski - 1989. Jesień Narodów
Demokracja ludowa nie była ani demokracją, ani ludową, i może spadkobierczynią największego beneficjenta Bloku Wschodniego, jakim był Związek Radziecki – czyli Rosją – w podręcznikach historii żadnego z państw „socjalizmu realnego” Europy nie jest wspominana pozytywnie. Tak naprawdę jednak społeczeństwa owych państw poza mitami raczej nie przyswoiły prawdziwej historii wyzwolenia się z okowów, w które zostały zakute przez stalinowskie imperium, mało tego, nieraz przyswoiły jako prawdziwe wersje nieprzystające do rzeczywistości. I właśnie uzupełnieniu owej wiedzy służy książka polskich autorów. Data: 2022-09-16
Dział: literatura
Bogusław Kwiatkowski - Poczet faraonów
Zawsze fascynację wywoływał w mej głowie fakt, że słynnej Kleopatrze (w istocie ósmej tego imienia, przy konwencjonalnie przyjmowanej notacji) uwodzącej słynnych rzymskich wodzów i polityków, bliżej na osi czasu do lotów na Księżyc i Internetu niźli okresu wznoszenia Sfinksa i słynnych piramid w Gizie. Starożytna egipska cywilizacja była bowiem w istocie długotrwałą, a w sumie tak mało wiemy o jej liderach, zwłaszcza gdy zestawimy ich choćby z rzymskimi cesarzami, elementy wiedzy o których stanowią wszak część powszechnej świadomości. Nie powinien więc dziwić zamysł książki Bogusława Kwiatkowskiego. Data: 2022-08-08
Dział: literatura
Craig Symonds - Bitwa o Midway
Midway to punkt na mapie, którego przybliżonego (np. z dokładnością do 500 km) położenia na globusie nie byłby w stanie wskazać niemal każdy Polak. Z naszej perspektywy nie posiada on żadnego istotnego czy charakterystycznego znaczenia geograficznego, obca również jest jego rola historyczna, co zresztą można powiedzieć o całej wojnie na Pacyfiku toczonej pod koniec I połowy XX wieku. Zarazem nazwa tego atolu jest wysoce wymowna zważywszy na zwrotny charakter walk, które rozgorzały w jego pobliżu na początku czerwca 1942 roku, a którym Craig Symonds poświęcił całą swoją książkę. Data: 2022-07-01
Dział: literatura
Konstanty Gebert - Ostateczne rozwiązania. Ludobójcy i ich dzieło
Ludobójstwo, zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości – wymienione terminy dla wielu osób są jednoznaczne, a przynajmniej na tyle sobie bliskie, iż potencjalne różnice pomiędzy nimi uzyskują charakter „papużego” bełkotu i niuansiarstwa. Semantyka jednak miewa bardzo duże znaczenie, czego dowodzi chociażby „specjalna operacja wojskowa”, którą Kreml z fanatycznym uporem nazywa rozpętaną przez siebie wojnę z niepodległą Ukrainą. I ją właśnie zgłębia Konstanty Gebert w swej książce. Data: 2022-06-07
Dział: literatura
Rick Atkinson - Działa o zmierzchu. Wojna w Europie Zachodniej 1944-1945
Dziś Święto Zwycięstwa (choć za Bugiem uważają inaczej), ale moment ten już w 1945 roku dla wielu osób zatarł ogrom okropieństw go poprzedzających. Również obecnie łatwo pomyśleć, że po lądowaniu na plaży Omaha alianckie armie czekała wygodna droga w dół zbocza, no może z krótkim interludium na niepowodzenie operacji Market Garden bądź próbę ofensywy w Ardenach. By pozbyć się tego mylnego wrażenia warto sięgnąć po „Działa o zmierzchu” Ricka Atkinsona, wieńczącą jego trylogię poświęconą wspólnym walkom Aliantów. Data: 2022-05-08
Dział: literatura
Rick Atkinson - Dzień bitwy. Wojna na Sycylii i we Włoszech 1943-1944
W polskiej świadomości historycznej chyba niewiele więcej teatrów wojennych uległo większej mitologizacji niźli pierwsze walki anglo-amerykańskich (i nie tylko) Aliantów w Europie. Ot, choćby taka projekcja filmu o Pattonie skłania ku tezie, że podbój Sycylii odbył się niemal bez wystrzału, zaś trudno o Polaka nieco starszego pokolenia, który nie znałby chociaż melodii pieśni o czerwonych makach na Monte Cassino. Dobrze więc, że na naszym rynku zadebiutował drugi tom trylogii autorstwa Ricka Atkinsona poświęcony rzeczonym zmaganiom. Data: 2022-03-22
Dział: literatura
Max Hastings - Wietnam. Epicka tragedia 1945-1975
Pamiętam zdziwienie i rozbawienie towarzyszące mojemu „odkryciu”, iż jedna z większych szkół położonych w mojej rodzinnej prowincjonalnej miejscowości nosiła przez wiele lat imię Ho Chi Minha. Wielu jej absolwentów, ba, nauczycieli, mając stosowny fakt wskazany w świadectwach nauki bądź pracy nie było nawet w stanie wyjaśnić kim była owa persona o tak nietypowych dla nadwiślańskich realiów danych osobowych. W istocie bowiem wojna w Wietnamie zwykła nam się kojarzyć tylko ze scenami z amerykańskich filmów. Czas zniwelować ową niewiedzę! Data: 2022-02-01
Dział: literatura
David McCullough - Pionierzy. Ludzie, którzy zbudowali Amerykę
Hasło „Go west!” nad Wisłą zwykło się kojarzyć – o ile w ogóle – z piosenką autorstwa Pet Shop Boys, również niezrozumiałą w swej istocie. Tymczasem tak naprawdę ukształtowało ono Ameryką (gringo), a jego elementy po dzień dzisiejszy stanowią składową mentalności narodu Wujka Joe. A jak to się zaczęło? Data: 2022-01-03
Dział: literatura
Chris Wallace, Mitch Weiss - Hiroszima 1945
Od ponad siedmiu dekad żyjemy w cieniu broni atomowej, czyli środka zdolnego nie tylko do zgładzenia w jednej milisekundzie całych metropolii, lecz uczynienia tego w ten sposób, że szereg ofiar nawet nie będzie świadomy faktu, iż ich życie dobiega końca. Szczęśliwie została ona dotychczas wykorzystana „tylko” dwukrotnie, i to na samym początku jej istnienia. Historię owego przerażającego „debiutu” opisała m.in. para Chris Wallace oraz Mitch Weiss. Data: 2021-12-07
Dział: literatura
Adam Leszczyński - Ludowa historia Polski
Z reguły polskie szkolne podręczniki historyczne traktując o losach rodzimych rozpoczynają się od ślubu Mieszka z Dobrawą, po czym czytelnik jest konfrontowany z całą czeredą Bolesławów, Władysławów, Kazimierzów i Zygmuntów, jak też Płowcami, Grunwaldami, Kircholmami czy innymi Beresteczkami. Tylko gdzieś na marginesach zwykło się jednak wspominać, że zdecydowana większość współczesnych bądź w ogóle była nieświadoma tych wszystkich mariaży, dynastycznych przekładańców bądź celów poszczególnych wojen, bądź też miała je zupełnie w nosie (oczywiście dopóki kur nie zawitał na strzesze własnej gospodarki). Tego rodzaju podejście jest jednak obce – i wręcz oburzające – dla Adama Leszczyńskiego. Data: 2021-09-27
Dział: literatura
Historia masakry nankińskiej
Zbrodnie wojenne w XX wieku „opatrzyły się” występując w niemal wszystkich zakątkach świata, niejako rodząc źle pojętą licytację cierpień. Czyny owe były jednak znane ludzkości wręcz od jej zarania, dopiero na przełomie XIX i XX stulecia doczekały się one kryminalizacji, a i to niechętnej oraz obwarowanej licznymi zastrzeżeniami. Miniony wiek niestety jednak „zaowocował” jednak nowymi kategoriami przestępstw państwowych, z ludobójstwem na czele. Warto jednak pamiętać, iż nim w Europie rozbrzmiały strzały armat i plutonów „jednostek specjalnych”, w Chinach tamtejsza ludność jako pierwsza musiała znosić połączenie grozy rozpasanego żołdactwa oraz zbrodniczej przemyślności dowództwa wojskowego oraz cywilnego. Data: 2021-08-20
Dział: literatura
Luba Winogradowa - Nocne wiedźmy na wojnie z lotnikami Hitlera
W powojennej memuarystyce – pochodzącej czy to od Niemców, czy to od strony przeciwnej – nieraz można natknąć się na liczne passusy poświęcone zdziwieniu żołnierzy Hitlera wobec zjawiska kobiet w mundurach, służących nie w formacjach pomocniczych zwyczajowo kojarzących się z „właściwą dla niewiast” rolą w wysiłku zbrojnym, lecz zmagających się z nimi samymi z bronią w ręku. Zaskoczenie owo zwykło zaś przeistaczać się w szok w sytuacji uświadomienia sobie, iż owo równouprawnienie nie dotyczyło tylko typowych „zupackich” formacji, lecz również znacznie bardziej wyspecjalizowanych rodzajów sił zbrojnych. Najbardziej znane są radzieckie snajperski, lecz Luba Winogradowa swą uwagę postanowiła poświęcić najpierw lotniczkom. Data: 2021-07-19
Dział: literatura
Gérard Chaliand, Arnaud Blin - Historia terroryzmu. Od starożytności do Da’isz
„Terroryzm to…” – dziesiątki razy naczytałem się już tej frazy, głównie przy okazji realizacji moich niegdysiejszych uczelnianych obowiązków. Dużo rzadziej tego rodzaju definicje zwykło się spotykać w publikacjach publicystycznych, których autorzy zwykli wychodzić z założenia, iż opisywane pierwszym wyrazem zjawisko stanowi element wiedzy powszechnej, intuicyjnie przyswajany w procesie dorastania. Wiedza o jego historii jednak już w żadnym razie tak postrzegana być nie może. Data: 2021-06-16
Dział: literatura
Simon Ings - Stalin i naukowcy. Historia geniuszu i szaleństwa
Osoby spoza środowiska naukowego żyją często w przekonaniu, iż takowe cechuje jednolitość, wręcz pewien unitaryzm – w końcu prawa naukowe w każdych warunkach i czasach winny działać tak samo? Abstrahując od faktu, że jest to fundamentalne założenie, które również czasami wzbudza pewne wątpliwości, łatwo zapomnieć o tysiącach ślepych uliczek, do których często przez stulecia czy wręcz tysiąclecia ukierunkowywała się ludzka myśl w odczytywaniu prawideł przyrody, wskazując chociażby na model geocentryczny. Żeby jednak to były tylko zwykłe pomyłki… Data: 2021-05-29
Dział: literatura
Jean Favier - Wojna stuletnia 1337-1453
Przy okazji kolejnych rocznic starcia grunwaldzkiego co i rusz raczeni jesteśmy spostrzeżeniami, iż jeśli nie była to największa bitwa średniowiecza, to przynajmniej jego późnej części, bądź też przynajmniej jedna z największych. Jak się zdaje, tylko to ostatnie stwierdzenie – nie da się ukryć, iż najmniej spektakularne – odpowiada rzeczywistości, lecz i tak w relacjach z członkami narodu Zachodu Polaka czeka niemałe zaskoczenie, ich wyobraźnia bowiem zwykła być zdominowana przez nazwy Crécy, Poiters czy Azincourt, składające się na tzw. wojnę stuletnią. Warto więc pogłębić własną wiedzę w tym zakresie. Data: 2021-04-21
Dział: literatura
Peter Hopkirk - Wielka Gra
Pamiętacie może Stanisławę Ryster? Jeśli tak, to zapewne określenie „Wielka Gra” wywołuje u Was jednoznaczne skojarzenia z pewnym bardzo wymagającym teleturniejem. Jeśli nie, pozostaje jedynie historia rywalizacja między imperium carów a imperium brytyjskim na obszarze Azji, wśród Polaków niewątpliwie bardzo mało znana. Tym bardziej dobrym pomysłem może się więc wydawać sięgnięcie po książkę Petera Hopkirka. Data: 2021-04-01
Dział: literatura
Jill Lepore - My, naród. Nowa historia Stanów Zjednoczonych
Często sobie nie uświadamiamy, w jak głębokim cieniu kraju nazywanego potocznie Ameryką żyjemy. Nie chodzi mi bynajmniej o jego dominację militarną czy gospodarczą, lecz nade wszystko styl życia i sposób myślenia. Często bowiem choć są to kategorie nam zupełnie obce, operujemy nimi tylko i wyłącznie z uwagi na fakt ich „oczywistości” przebijającej z Hollywoodu czy innych wytworów ichniejszej cywilizacji. O historii jednakże Stanów w istocie wiemy niewiele, a i to wedle pewnej sztampy – którą przełamać postanowiła Jill Lepore. Data: 2021-03-17
Dział: literatura
Rick Atkinson - Armia o świcie. Wojna w Afryce Północnej 1942-1943
Afrykański teatr II wojny światowej w polskich podręcznikach i publikacjach rodzimych autorów zwykł się ograniczać do osób Rommla i Montgomery’ego oraz nazw miejscowych Tobruku oraz El Alamejn. Owszem, wspomina się o Operacji Torch czy walkach o przełęcz Kesserine, ale niemal wyłącznie na zasadzie wręcz bibliograficznej, bez jakichkolwiek bliższych szczegółów. Dlatego też z uznaniem przyjąłem decyzję Wydawnictwa Napoleon V o oddaniu do rąk polskich czytelników cyklu poświęconego tym mimo wszystko mniej znanym scenom zmagań Aliantów i państw Osi, z Afryką na czele. Data: 2021-03-06
Dział: literatura
Daithy Ó hÓgáin - Celtowie. Dzieje
Celtowie i „celtyckość” kojarzy się współcześnie z prowincjami Wysp Brytyjskich i swego rodzaju magią i subtelnością właściwą dla muzyki Enya’i czy języku elfów (tudzież innej „uduchowionej” społeczności) z dzieł Tolkiena. Owe wyobrażenia tak naprawdę jednak nijak się mają do rzeczywistej historii i kultury owego ludu, którego bardziej prawdziwe oblicze postanowił przedstawić Daithy Ó hÓgáin (a już którego personalia uwiarygadniają całość). Data: 2021-02-02
Dział: literatura
Grzegorz Ryś - Inkwizycja
„Nikt nie spodziewa się hiszpańskiej inkwizycji” – ta fraza-mem, wszak o surrealistycznym charakterze już dawno utraciła jakikolwiek kontakt ze swym montypythonowskim źródłem, obrastając dziesiątkami odmiennych znaczeń i będąc wykorzystywaną w najdziwaczniejszych kontekstach, od dyskusji politycznych po transmisje z rozgrywek sportowych. Podobny los spotkał również inkwizycję jako instytucję, której wyobrażenie już wieki temu rozminęło się z jej praktyką. Czym właściwie ona jest? Data: 2021-01-24
Dział: literatura
Christopher I. Beckwith - Imperia Jedwabnego Szlaku. Od epoki brązu do czasów obecnych
Drogi Czytelniku, co jest Ci wiadome o Kirgistanie bądź Uzbekistanie? Co wiesz o Chorezmie i zachodnim Pakistanie? Czy wiesz kim byli Dżurdżeni i czy znasz jakiekolwiek nazwy osobowe związane z tym ludem? No właśnie… Czy więc przedmiotowe luki w wiedzy wypełnia książka Christophera Beckwitha? Data: 2021-01-15
Dział: literatura
Jacek Moskwa - Niewygodny prorok. Biografia ks. Jana Ziei
Kościół katolicki nie ma obecnie w Polsce dobrej prasy, przy czym nie można uczciwie stwierdzić, że w sposób w pełni niezasłużony (a i to siląc się na pewne eufemizmy). Ostatnimi czasy modne staje się nie tylko przypisywanie mu jako instytucji – oraz wszystkim jego przedstawicielom – jak najgorszych cech, generalizacje zwykły się zaś mnożyć bez umiaru. Odbrązowieniu zaczynają być poddawane postacie dotychczas wręcz monumentalne, uznawane za świętych za życia. Trochę na przekór temu trendowi – a może właśnie w pewnej reakcji nań – Jacek Moskwa postanowił przypomnieć rodakom osobę ks. Jana Ziei. Data: 2021-01-05
Dział: literatura
Joanna P. Rurarz - Historia Korei
Korea byłaby dla współczesnego Polaka państwem kompletnie nieznanym gdyby nie zupełna efemeryczność bytu państwowego ulokowanego na jej północy, jak też zaawansowanie technologiczne południowej siostry, swego czasu dość śmiało w ramach chociażby Daewoo poczynającej sobie również nad Wisłą. Gdyby jednak poprosić o jakiekolwiek skojarzenie z historią tego zakątka ziemi sprzed ponad wieku, prawdopodobnie jedyną odpowiedzią byłoby milczenie. Nieco ową mgłę niewiedzy rozwiewa książka Joanny P. Rurarz. Data: 2020-12-23
Dział: literatura
Bair Irincheev - Wojna zimowa. Białe piekło Sowietów
Wojna fińsko-radziecka rozgrywająca się zimą 1939-1940 roku również w Polsce obrosła licznymi legendami i mitami, skrywającymi ukrytą tęsknotę, by jej przebieg, a nade wszystko efekt końcowy – obronienie niepodległości, i to nawet za cenę bolesnych cesji terytorialnych – stało się również współudziałem Polaków toczących swe własne boje raptem kilka miesięcy wcześniej. Może więc warto poznać prawdę nieco bliżej? Data: 2020-11-29
Dział: literatura
Jacques de Saint Victor - Niewidoczna siła. Mafia w społeczeństwach demokratycznych
Podejście społeczeństw do zorganizowanej przestępczości jest nawet nie efemeryczne, co ambiwalentne – jeśli ma ona miejsce w naszym bezpośrednim sąsiedztwie bądź wpływa na nasze życie, rodzi najgłębsze oburzenie, jednakże z oddalenie zyskuje ona pozłotę egzotyki, jawiąc się jako ucieleśnienie minionych światów, zamieszkiwanych przez tzw. uroczych łotrzyków (wystarczy wskazać na atrakcyjność gangsterskich filmów, seriali czy gier). Plotki o archaiczności bądź reliktowości mafii są jednakże zakłamywaniem rzeczywistości, o czym przekonuje Jacques de Saint Victor. Data: 2020-09-06
Dział: literatura
Nick Bilton - Król darknetu
Ideologia libertariańska w Polsce plasuje się na marginesie zainteresowań społeczeństwa, myląc się często z doktrynami liberalnymi. Również wiedza Polaków i narkotykach jest dość skromna, bo i rodacy zwykli sięgać po inne używki. W końcu abstrahując od tzw. cyfrowego wykluczenia kompetencje mieszkańców nadwiślańskiego kraju w posługiwaniu się Internetem pozostawiają wiele do życzenia. Mogłoby się więc zdawać, że lektura pozycji łączącej te trzy elementy może się zdawać dość egzotycznym doznaniem. Nic bardziej mylnego! Data: 2020-06-29
Dział: literatura
Michael Jones - Wojna totalna
Wojenny trud Armii Czerwonej pomimo kolejnych i kolejnych publikacji na szeroko rozumianym Zachodzie po dzień dzisiejszy jest nie tylko nieznany, co w znacznej mierze bagatelizowany – o ile w zakresie bitew frontu zachodniego w kulturze popularnej funkcjonują dziesiątki skojarzeń, o tyle Wielka Wojna Ojczyźniana – podobnie jak chociażby chiński teatr II wojny światowej – zwykła być sprowadzana do kilku podstawowych klisz i stwierdzeń. Zarazem konflikt ten właściwie do dnia dzisiejszego jest kanwą niezwykle intensywnej polityki historycznej lansowanej z Kremla, więc nawet życzliwiej nań spoglądając nie sposób się narazić na zarzuty z takiej czy innej strony. Mimo to Michael Jones podjął stosowną próbę. Data: 2020-05-17
Dział: literatura
Anna Fifield - Wielki Następca. Niebiańskie przeznaczenie błyskotliwego towarzysza Kim Dzong Una
Korea Północna sprawia wrażenie kraju nawet nie groteskowego, tylko niejako przeniesionego z innej epoki, zdającej się właściwego dla czasów znanych z podręczników historycznych oraz literatury lagierniczej oraz łagrowej. W konsekwencji łatwo zapomnieć, że udręka właściwa dla egzystencji przeważającej części jego mieszkańców wypełnia dokładnie te same chwile, które my poświęcamy naszym codziennym zabiegom. Dlatego też nie jest trudno o zainteresowanie jego specyfiką, tym trudniej wszakże o pozycję rzetelnie o niej informującą. Czy „Wielki Następca” się do niej zalicza? Data: 2020-04-06
Dział: literatura
Philip Parker - Furia ludzi Północy. Dzieje świata wikingów
Powszechne wyobrażenie wikinga obejmuje uzbrojonego w ciężki topór brodacza w rogatym hełmie, coraz powszechniejsza jest również wiedza, że przynajmniej w zakresie tego ostatniego elementu jest to zupełne przekłamanie niczym czerwony strój świętego Mikołaja. Niemniej jednak wczesnośredniowieczni nordycy na trwale wpisali się we współczesną kulturę popularną i nie sposób ich obecności tamże traktować w kategoriach krótkotrwałej mody. Co jednak tak naprawdę wiemy o nich? Data: 2020-02-29
Dział: literatura
Stephen E. Ambrose - W poszukiwaniu granic Ameryki. Wyprawa Lewisa i Clarka
Nie tak łatwo uświadomić sobie, jak szybko „ucywilizowano” amerykański interior. Na przełomie XVIII i XIX wieku była to dla nie tak wcale licznych mieszkańców wschodniego wybrzeża terra incognita, o którego nawet bardzo podstawowej geografii wiedziano bardzo niewiele, tymczasem stulecie później na właściwie całym tym obszarze rozsiane były liczne ludzkie osiedla. Ktoś jednak musiał postawić pierwszy krok – i właśnie o nim traktuje omawiana książka. Data: 2020-01-18
Dział: literatura
Paul Kenyon - Ziemia dyktatorów. O ludziach, którzy ukradli Afrykę
Afryka w oczach „białego człowieka” utraciła wiele ze swej magii lądu wciąż skrywającego wiele niespenetrowanych – przynajmniej przez niego samego – zakątków, nieodmiennie cechujących się iście niewiarygodną egzotyką. Miejsce owych białych plam zajęły oblicza może wciąż niecodzienne, lecz odstręczające i wzbudzające zadziwienie raczej przepojone zażenowaniem niźli zachwytem – choćby z uwagi na częstotliwość i swoistą popularność dyktatorskich form rządów panujących na Czarnym Lądzie po dzień dzisiejszy. Data: 2020-01-02
Dział: literatura
Jochen Böhler, Robert Gerwarth, Jacek Młynarczyk - Waffen SS
Skrót SS w kraju nad Wisłą kojarzy się jednoznacznie negatywnie, a i to jest dość daleko posuniętym eufemizmem. Z reguły Polakom przywodzi on na myśl skrajnie rasistowską politykę niemieckich okupantów, wręcz o mitologicznym charakterze, co mogło wszak zadziwiać w epoce nagród Nobla i radykalnego rozwoju nauki. Dość zaskakujące może być więc dla nich uświadomienie sobie faktu, że (nie)sławne czarne mundury nosili przedstawiciele szeregu innych niż niemiecki – a nawet szeroko rozumianych germańskich – narodów, i to w tysiącach. Historii tych formacji poświęcona jest przedmiotowa książka. Data: 2019-12-14
Dział: literatura
Piotr Zychowicz - Wołyń zdradzony czyli jak dowództwo AK porzuciło Polaków na pastwę UPA
Piotr Zychowicz jest pisarzem – a może dziennikarzem? historykiem? – skłonnym do używania dość ostrego języka, nacechowanego emocjonalnie i nie stroniącym od kategorycznych osądów. Zarazem jednak nie stroni on od tematów trudnych czy wręcz bolesnych – np. takim jakim dla polskiej pamięci narodowej są mordy wołyńskie. Data: 2019-11-23
Dział: literatura
Eduard Salmanowicz Kulpin-Gubajdullin - Złota Orda. Problemy genezy państwa rosyjskiego
Motyw Tatarów przetrwał w polskiej kulturze, niby gdzieś w tle, rozkładając się na różne epoki i tak naprawdę dość odmienne społeczności, nie pozostając jednak jej zupełnie obcym – wystarczy wskazać na odgrywany co godzinę hejnał mariacki. Lud ten kojarzy nam się jednak zazwyczaj z koczowniczymi łupieżcami, a nie ludem o zdolnościach imperiotwórczych. Tymczasem właściwie tuż pod bokiem Rzeczypospolitej stworzył on niemałe imperium, rozmiarami znacznie przewyższające Rzeczpospolitą Obojga Narodów ze szczytowego jej okresu. Data: 2019-08-23
Dział: literatura
Chris Baker, Pasuk Phongpaichit - Dzieje Tajlandii
Bliźnięta syjamskie, kot syjamski – te określenia wydają się ze wszech miar znajome, wywołują dość oczywiste skojarzenia. Jednakże prośba o wskazanie na mapie Syjamu, do którego dane frazy nawiązują, potrafi już wywołać konsternację. Pewnym zaskoczeniem może się więc okazać fakt, że jest to dawna nazwa państwa współcześnie znanego jako Tajlandia, pociągającego za sobą szereg dalszych skojarzeń. Pytania o jego historię najprawdopodobniej zostaną jednak zbyte wzruszeniem ramion, brak w jego przypadku jakichś oczywistych asocjacji jak w przypadku bliższych i dalszych sąsiadów – Kambodży i Wietnamu. Tę mgłę niewiedzy mogą rozmyć „Dzieje Tajlandii”. Data: 2019-07-10
Dział: literatura
François-Xavier Fauvelle-Aymar - Złoty nosorożec. Dzieje średniowiecznej Afryki
Afryka jest zwana Czarnym Lądem, może jednak lepszych określeniem byłaby Biała Plama, gdyż lepiej oddawałoby stan naszej wiedzy o tym kontynencie. Mało kto z nas wie cokolwiek więcej o strukturze tamtejszych społeczeństw, aktualnych problemach i trendach trapiących narody – czy też ludy – zamieszkujące wszak tak ogromny i zróżnicowany pod każdym względem obszar, pojawiające się zaś z rzadka doniesienia medialne często mają charakter ciekawostek na zasadzie panoptikum. Tymczasem w istocie jest to kolebka ludzkości, a więc terytorium o najdłuższej historii obecności homo sapiens. Co więc wiemy o tej bytności? Data: 2019-06-14
Dział: literatura
Orlando Figes - Wojna krymska 1853-1856. Ostatnia krucjata
Przed rokiem o tej porze zagłębiałem się w opowieść o historii amerykańskiej wojny secesyjnej, konflikcie wciąż żywym w pamięci i codzienności społeczeństw Stanów Zjednoczonych Ameryki. Łatwo jednak zapomnieć, że dosłownie chwilę wcześniej znacznie bliżej nas rozgrywały się nie mniej monumentalne starcia o znacząco większym wpływie na realia pewnego narodu osiadłego nad Wisłą. Data: 2019-04-01
Dział: literatura
Edwin Sweeney - Apacze
Mało który chłopiec – a i niejedna dziewczynka – w dzieciństwie nie zamarzył choć przez chwilę, by być jak Winnetou. Wraz jednak z uzyskiwaniem stosownej wiedzy historycznej zwykł on sobie jednak uświadamiać, że perspektywy rdzennych mieszkańców Ameryki nie były zbyt atrakcyjne i może lepiej jednak poprzestać na dwudziestopierwszowiecznej codzienności. Niemniej gdzieś te marzenia mogły pozostać, warto więc jednak podbudować nieco bardziej usystematyzowaną wiedzą. Data: 2019-03-13
Dział: literatura
Tomasz P. Terlikowski - Maksymilian M. Kolbe. Biografia świętego męczennika
Wiele mówi o ludzkiej naturze poczytność biografii ludzi demonicznych – o czym może świadczyć chociażby opublikowanie na naszych łamach historii życia Goebbelsa, Mao czy Pol Pota. Można rzec, że wraz ze średniowieczem hagiografie wyszły z mody (przynajmniej o ile nie mają urzędowego charakteru). A może tak dla odmiany warto przyjrzeć się losom osób, które swoim życiem nie wywoływały u innych rozpaczy, lecz niosły uczucia skrajnie odmienne? Data: 2019-03-01
Dział: literatura
John Lazenby - Wojna Hannibala. Historia militarna drugiej wojny punickiej
„Hannibal ante portas!” – wedle przyjętej tradycji ten okrzyk miał się nieść po starożytnym Rzymie, gdy dotarła doń wieść o katastrofalnej klęsce pod Kannami i rzekomym bezpośrednim zagrożeniu dla państwowości zainicjowanej pół tysiąca lat wcześniej przez dwóch przybranych synów wilczycy. Czy w istocie jednak były ku temu przesłanki? Data: 2019-01-17
Dział: literatura
John Lazenby - Pierwsza wojna punicka
Statystyczny Polak stosunkowo niewiele wie o historii starożytnego Rzymu, zwłaszcza z okresu republikańskiego, poprzedzającego powstanie Spartakusa i jej kres za czasów Cezara i Augusta. Uderza to chociażby w porównaniu do kultury anglosaskiej, obficie „inkorporującej” kulturę starorzymską, by wskazać chociażby na dramaty Szekspira czy nazwę amerykańskiego miasta Cincinnati. Znana jest mu właściwie tylko postać Hannibala i jego wielkich tryumfów – zakończonych klęską – zaskoczeniem dlań jednak może być fakt, iż wojna toczona przez Kartagińczyka była w istocie rewanżem za wcześniejszy konflikt. Lukę w tej wiedzy częściowo wypełnia książka Johna Lazenby’ego. Data: 2019-01-12
Dział: literatura
Orlando Figes - Szepty. Życie w stalinowskiej Rosji
Jednym z najbardziej wymarzonych przeze mnie – czysto kolekcjonersko – białych kruków, w posiadanie których pragnąłbym wejść, jest album upamiętniający tzw. Zjazd Zwycięzców WKP(b), którego zdecydowana większość bohaterów w ciągu dosłownie kilku lat czekała istna golgota i ewentualna gułagowa gehenna. Ale musiałby to być album nienaruszony, bez zamazanych twarzy, sugerujących, że dany człowiek nigdy nie istniał, a jeśli już o nim mówiono prawdę, to tylko szeptem. I to właśnie takim opowieściom jest poświęcona książka autorstwa Orlanda Figesa. Data: 2019-01-05
Dział: literatura
Igor T. Miecik - Katiusza z bagnetem
Cywilizacja rosyjska chyba bardziej niż większość pozostałych została zbudowana na krwi, by przypomnieć chociażby losy budowy jej starej-nowej stolicy nad Newą. Łatwo o formułowanie pod jej adresem potępień, uproszczeń wskazujących na rabską naturę jej społeczeństwa, do czasu uświadomienia sobie, z jakimi potwornościami musiała się ona zmagać - od Mongołów aż po pierwsze na świecie państwo tzw. realnego socjalizmu. Ale to co bulwersuje i odstręcza, zarazem rodzi mniej czy bardziej zdrową fascynację, której w niewielkim stopniu czyni zadość również publikacja Igora T. Miecika. Data: 2019-01-01
Dział: literatura
Suki Kim - Pozdrowienia z Korei. Uczyłam dzieci północnokoreańskich elit
Niedawno świat obiegły zdjęcia uścisku dłoni amerykańskiego prezydenta Donalda Trumpa i jego północnokoreańskiego odpowiednika – choć lepsze byłoby określenie „wodza” czy wręcz „króla-dynasty” – Kim Dzong Una. Nie jest wielkim zaskoczeniem fakt, iż po upływie półrocza nie sposób stwierdzić zaistnienia jakiejkolwiek rzeczywistej zmiany, całość zaś należy oceniać w kategoriach niemal wyłącznie propagandowych. A czy tak w istocie powyżej 38 równoleżnika na Półwyspie Koreańskim nie jest już od dekad? Data: 2018-12-05
Dział: literatura
Nathaniel Philbrick - Mayflower. Opowieść o początkach Ameryki
Nieco ponad tydzień temu Amerykanie obchodzili Święto Dziękczynienia, czyli oryginalną dla nich uroczystość, kojarzoną w Europie głównie z powodu konsumenckiej orgii zwanej Czerwonym Piątkiem, czyli szałem (przedbożonarodzeniowych) zakupów. Z uwagi na globalizację gdzieniegdzie pojawiają się ideowe przebitki odwołujące się do źródeł tego wydarzenia, równie jednak nieznanego w Polsce, i to w porównaniu do wypraw Cortésa czy Pizarra. Tymczasem to nie dopiero w epoce Waszyngtona rodziła się Ameryka, historii tych źródeł poświęcona jest zaś książka Nathaniela Philbricka. Data: 2018-12-02
Dział: literatura
Piotr Zychowicz - Żydzi 2. Opowieści niepoprawne politycznie
„Żydzi” Piotra Zychowicza wywołali niemały odzew wśród polskich czytelników – chwytliwy temat połączony z przekrojowością, ale też stroniącą od zbyt łatwego popadania w utarte klisze i szufladkowania autora stało się przepisem na sukces. Nic więc dziwnego, że doczekaliśmy się nie tylko kolejnych odsłon cyklu – w postaci „Sowietów” oraz „Niemców” – lecz i powrotu do tematyki Narodu Wybranego. Data: 2018-11-30
Dział: literatura
Joseph Gies, Francis Gies - Życie w średniowiecznej wsi
Zaliczam się do tych szczęśliwców, którzy uświadczyli fenomenu „dziadków na wsi” i wiążących się z tym wakacji, ferii zimowych i innych wizyt, przy okazji których można była bezpośrednio odczuć wpływ cykli dobowych i rocznych na życie człowieka. Z kolei w ciągu ostatnich dwóch dekad na polskiej wsi nastąpiła swego rodzaju rewolucja, bynajmniej nie tylko w zakresie technologii produkcji. A jak to drzewniej bywało? Data: 2018-11-15
Dział: literatura
Jochen Böhler - Wojna domowa. Nowe spojrzenie na odrodzenie Polski
Niejednokrotnie w ramach mej pozycji wykładowcy oraz belfra zwykłem zadawać dość prowokacyjnie pytanie cóż takiego konkretnie świętujemy 11 listopada, tj. co konkretnie takiego istotnego z perspektywy nadwiślańskich losów wydarzyło się tego dnia. Dysponując jednak już dość znaczną próbą mogę stwierdzić, iż takowej wiedzy nie wynosimy ani z kręgów rodzinnych, ani ze szkoły. Z tym większym zaciekawieniem sięgnąłem po książkę autora wywodzącego się spoza naszego narodu, ba, sąsiada który w ostatnich stuleciach dość ciężko nas doświadczał, by może odświeżyć i własną perspektywę. Data: 2018-11-11
Dział: literatura
Jacek Moskwa - Tajemnice konklawe 1978
Liczbę książek traktujących o papieżu Janie Pawle II – właściwie od dnia jego narodzin aż do chwili śmierci – można w naszym kraju liczyć wręcz nawet nie w kilogramach, co kwintalach. Niestety felerem pokaźnej części z nich jest fakt pisania ich „na klęczkach”, a przynajmniej wskutek dość łatwego poddaniu się tendencjom ku mitologizacji. Trochę odbrązawiający charakter w tym zakresie ma publikacja Jacka Moskwy, poświęcona tylko samemu momentowi wyboru. Data: 2018-10-16
Dział: literatura
Stanisław Meyer - Historia Okinawy
Okinawa nie jest anonimową nazwą własną, przeciwnie, funkcjonuje ona dość często w świadomości społeczeństwa, choć w sposób dość zabawny, bo bez zdolności wywołania jakiegokolwiek trafniejszego skojarzenia. Najczęściej jest ona jednak wiązana z zaciętą bitwą podczas wojny na Pacyfiku bądź matecznikiem karate, nie sposób więc dziwić się, że okładka książki Stanisława Meyera również odwołuje się do wspomnianej sztuki walki. Autor przekonuje jednak, iż w żadnym razie nie jest to miejsce pozbawione swej historii. Data: 2018-09-10
Dział: literatura
Eric H. Cline - 1177 przed Chr. Rok, w którym upadła cywilizacja
Omawiając zdarzenia ze starożytności zwykło się operować daleko posuniętymi przybliżeniami dat, zwłaszcza w sytuacji dyskusji nad kulturami poprzedzającymi Greków okresu klasycznego i właściwą dla nich historiografią. Nie oznacza to jednak, że nie jesteśmy w stanie zidentyfikować również bardziej odległych zdarzeń z dużą precyzją – i akuratnością. Jedną z takich dat jest rok 1177 p.n.e., ale o dziwo prawdopodobnie większość wychowanków polskiego szkolnictwa nie byłaby w stanie udzielić odpowiedzi na pytanie, z czym im się kojarzy rzeczony rok? Tymczasem był to moment końca świata. Data: 2018-08-02
Dział: literatura
Bruce Ware Allen - Wielkie Oblężenie Malty
Prawdopodobnie większość ludzi na świecie miałaby dość zasadniczy problem ze wskazaniem na mapie miejsca położenia Malty, z dokładnością do – powiedzmy – 200 kilometrów. Żądaniem zaś niemal niemożliwym byłoby oczekiwanie wskazania jakichś bliższych faktów związanych z tą wyspą. Tymczasem jest to ląd przez historię dość dotkliwie doświadczony, jednym z zaś fundamentalnych wydarzeń w historii było tzw. Wielkie Oblężenie. Data: 2018-07-26
Dział: literatura
Bertrand Galimard Flavigny - Joannici. Historia Zakonu Maltańskiego
Przeciętny Polak poproszony o „familiadowe” skojarzenie z pojęciem zakony rycerskiego pod wpływem kultury niespecjalnie wysokiej przywoła zapewne templariuszy, ewentualnie z lekcji historii bądź telewizji (jako że taki typowy Polak czyta przeciętnie pół książki na rok, darujmy sobie nadzieje na lekturę Sienkiewiczowskiego oryginału) przywoła Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, czyli popularnych Krzyżaków. O dziwo jednak to nie ten podmiot przetrwał do dnia dzisiejszego jako liczący się byt. Data: 2018-07-22
Dział: literatura
Paweł Wieczorkiewicz - Łańcuch śmierci. Czystka w Armii Czerwonej 1937–1939
Może zadziwiać fakt, iż o ile radzieccy dowódcy przez pierwsze dwa lata wojny z Trzecią Rzeszą sprawiali wrażenie kompletnych dyletantów, o tyle pod w drugiej połowie konfliktu nawet jeśli nie stanowili równorzędnego rywala dla niemieckiej generalicji, to byli zdolni nie tylko do najprostszych manewrów, ale również i forteli czy sprawnie zorganizowanych kampanii (vide „Bagration”). Odpowiedź jest jednak dość naturalna, gdyż ów wzrost jakości kadr był po prostu efektem darwinowskiego doboru naturalnego. Jak to jednak możliwe, że punkt wyjścia był zawieszony tak nisko? Data: 2018-07-18
Dział: literatura
Anne Applebaum - Czerwony głód
Polacy są tylko nieco mniej od szeroko rozumianego Zachodu zaskoczeni faktem istnienia narodu ukraińskiego oraz państwa Ukraina – w tamtejszej literaturze codziennej wielokrotnie można nazwać tendencję do nazywania Związku Radzieckiego Rosją a ludzi sowieckich Rosjanami; tymczasem współcześnie nietrudno wyobrazić sobie irytację Szkota czy Walijczyka w sytuacji, gdyby został nazwany Anglikiem. Historia tejże Ukrainy jest zaś wciąż pełna białych plam, jedną z najboleśniejszych – Hołodomor – postanowiła więc odsłonić Anne Applebaum. Data: 2018-05-04
Dział: literatura
Sarah Helm - Kobiety z Ravensbrück. Życie i śmierć w hitlerowskim obozie koncentracyjnym dla kobiet
W polskiej mentalności fraza „obóz koncentracyjny” wywołuje skojarzenia z Oświęcimiem, Majdankiem czy Dachau, bądź błędne z Treblinką czy Sobiborem, ale stosunkowo rzadko pada odpowiedź Ravensbrück. Przyczyny tego stanu mogą być różnorakie, w tym stanowić pewien efekt wciąż patriarchalnej kultury, ale nie zmienia to jednak faktu, że polska wiedza na ten temat jest nikła. Data: 2018-04-17
Dział: literatura
Piotr Zychowicz - Skazy na pancerzach. Czarne karty epopei Żołnierzy Wyklętych
Mody nie są zastrzeżone wyłącznie dla konfekcji (damskiej) czy motoryzacji (nie tylko męskiej), lecz cechują również choćby zainteresowania historyczne, właściwe tak dla zawodowych badaczy dziejów, jak też czytelników dzieł tych ostatnich. W konsekwencji od około dekady da się dostrzec wzmożenie zainteresowania problematyką osób, które na przełomie 1944 i 1945 roku nie złożyły broni, lecz kontynuowały walkę, a które zwykło się obecnie określać mianem (czy wręcz sloganem) żołnierzy wyklętych. Barometr zainteresowań czytelniczych zwykł zaś całkiem udatnie odczytywać również Piotr Zychowicz, stąd i jego najnowsza publikacja. Data: 2018-04-09
Dział: literatura
James M. McPherson - Battle Cry of Freedom. Historia wojny secesyjnej
Raz na jakiś czas do Polski docierają wiadomości o kolejnych gorących amerykańskich sporach o obecność w miejscach publicznych flagi Konfederacji, pomników osób takich jak Nathan Bedford Forrest czy dopuszczalność publicznego odtwarzania melodii „Dixie”. Spory są te tyleż niezrozumiałe w Polsce, co fundamentalne dla zrozumienia amerykańskiej kultury, tak na Południu, jak i Północy. Szanse na to zaś daje wydanie nad Wisłą książki Jamesa M. McPhersona. Data: 2018-03-31
Dział: literatura
Norman Davies - Na krańce świata. Podróż historyka przez historię
Drogi Czytelniku, co możesz powiedzieć o historii Azerbejdżanu? Ile emiratów zjednoczonych w Zjednoczone Emiraty Arabskie potrafisz wymienić? A może coś więcej wspomnisz o historii Malezji tudzież Mauritiusa? Jeśli nie, Norman Davies spieszy z odsieczą. Data: 2018-03-15
Dział: literatura
Joseph F. O′Callaghan - Rekonkwista. Krucjaty w średniowiecznej Hiszpanii
Choć nie tak łatwo w to uwierzyć, pewna część współczesnego Półwyspu Iberyjskiego dłużej była muzułmańską niż okres dzielący jej odzyskanie dla chrześcijaństwa do czasów współczesnych. Zarazem jest coś fascynującego w tym, jak niedobitki z okresu arabskiego podboju krok po kroku przez stulecia schodziły z gór konsekwentnie piędź po piędzi ziemi pozbawiali zdobywców ich zdobyczy. Historii tej poświęcona jest zaś książka Josepha F. O’Callaghana. Data: 2018-03-03
Dział: literatura
Nowa historia Meksyku
W wiedzy powszechnej o dziejach Meksyku zieje potężna wyrwa pomiędzy czasami Azteków oraz Cortés a interwencją francuską Maksymiliana Habsburga czy okresem walk Pancho Villi i Emiliano Zapaty a współczesnością – paradoksalnie o kulturach prekolumbijskich zwykło się wiedzieć więcej niż stuleciach między konkwistą a niepodległością; Meksyk pojawia się gdzieś na uboczu głównych wydarzeń, choćby w kontekście historii Stanów Zjednoczonych. Szansę na uzupełnienie tej wiedzy daje „Nowa historia Meksyku”. Data: 2018-02-25
Dział: literatura
Evan M. Barron - Wojna o niepodległość Szkocji
„Braveheart” z Melem Gibsonem stanowi znakomity dowód na poparcie tezy o ogromnym wpływie popkultury na kształtowanie wiedzy społeczeństwa o świecie, często zmitologizowanej i mającej niewiele wspólnego z rzeczywistością. Nic nie ujmując heroiczności Williamowi Wallace’owi i jego miejscu w szkockim panteonie, już choćby odrobinę wiedzy historycznej o drodze Szkotów do niepodległości (swoją drogą odrzuconej przez nich samych w niedawnym referendum…) każe w zupełnie nowy sposób spojrzeć na tego blockbustera. Ale również w środowisku zawodowych historyków nie brak równie daleko idących rozbieżności. Data: 2018-02-10
Dział: literatura
Jim Bradbury - Kapetyngowie. Królowie Francji 987-1328
Gdy Ludwik XVI stał się podsądnym, następnie zaś wkraczał na swoje miejsce kaźni, nie był anonsowany z wykorzystaniem swego monarszego tytułu, czy choćby półoficjalnego nazwiska B(o)urbon, lecz określono go jako Kapeta. Paradoksalnie jednak, miano te nie było dlań obraźliwe, lecz przedstawiało jego niemal tysiącletnią genealogię. Jim Bradbury zabiera zaś czytelnika w podróż do czasów rządów tej (pierwotnej) dynastii. Data: 2018-02-04
Dział: literatura
Bogusław Wołoszański - Wiek krwi
Bogusław Wołoszański jest osobą może trochę kontrowersyjną, lecz o niewątpliwych zasługach dla polskiej wiedzy historycznej. Nie chodzi nawet o jej prawidłowość, ale umiejętność na tyle atrakcyjnego zaprezentowania, by „nauczycielka życia” nie kojarzyła się wyłącznie ze żmudnym wkuwaniem nudnych dat i nazw miejscowych. I jakkolwiek jest on osobą nieco zapomnianą, nie oznacza to, że bynajmniej nieaktywną. Takoż i na księgarniane półki trafiła kolejna książka jego pióra, zatytułowana „Wiek krwi”. Data: 2018-01-15
Dział: literatura
Czarna księga rewolucji francuskiej
Rewolucja francuska jest dość dziwacznie traktowana przez współczesne społeczeństwo polskie. Z jednej strony trudno doszukać się podręcznika historii, w którym nie zostałaby ona przedstawiona jako zjawisko co do zasady pozytywne, z reguły opatrywane „wielkim” epitetem, z drugiej strony trudno znaleźć we współczesnych księgarniach jakąkolwiek pozycję traktującą kompleksowo o tym zjawisku – czy raczej procesowi. Na przekór obu tych nurtów staje „Czarna księga rewolucji francuskiej”. Data: 2018-01-11
Dział: literatura
Jarosław Dobrzelewski - Wojna o Gran Chaco 1932-1935
Gran Chaco to rejon geograficzny kompletnie nieznany Polakom, pojawiający się chwilowo i marginalnie tylko podczas edukacji szkolnej, jak też co najwyżej wywołujący skojarzenia z cyklem pióra Alfreda Szklarskiego. Trudno więc uwierzyć – a cóż dopiero powiedzieć cokolwiek więcej na ten temat – że w czasie, gdy w Europie Adolf Hitler parł ku wojnie, Józef Stalin zaś pogrążał swój kraj w spirali czystek, wspomniany region południowoamerykański był przedmiotem oraz areną wojny, której losy przybliża Jarosław Dobrzelewski. Data: 2017-12-30
Dział: literatura
Jakub Polit - Wojny chińskich warlordów 1916-1928
Historia jest niejednokrotnie podniośle nazywana nauczycielką życia, w praktyce jednak zwykła się kojarzyć z nużącym i scholastycznym opanowywaniem kolejnych dat, nazwisk i innych nazw osobowych. Co gorsza, towarzyszy temu przekonanie o głupocie przodków, ich ograniczeniu umysłowemu, jak też szereg innych zupełnie ahistorycycznych założeń, niejednokrotnie o rasistowskim podłożu. Tym większa więc chwała pisarzom takim jak Jakub Polit, którzy przybliżają polskiemu czytelnikowi dzieje zupełnie nieznane – takie jak wojny chińskich warlordów z początku XX wieku. Data: 2017-12-10
Dział: literatura
Serhii Plokhy - Ostatnie imperium
Przy okazji recenzowania cyklu „Utopia u władzy” wyraziłem ubolewanie, iż pozycji tej brakuje zwieńczenia, wręcz ukoronowania w opisie schyłkowej epoki Państwa Rad, jego konfrontacji z rzeczywistością w epoce Gorbaczowa – i poniesionej w wyniku tejże klęski. Pewne nadzieje na dopełnienie tego obrazu wzbudziła więc u mnie książka Serhii’a Plokhy’ego pod wielce wymownym tytułem „Ostatnie imperium”. Data: 2017-12-02
Dział: literatura
Michał Heller, Aleksander Niekricz - Utopia u władzy. Historia Związku Sowieckiego t. 2: Od potęgi do upadku (1939-1991)
Związek Radziecki – czy też Sowiecki – był chyba najbardziej niezwykłym tworem politycznym XX wieku. Cechował go niezwykły ideologiczny radykalizm, jakkolwiek można wskazać przykłady państw, które w tym zakresie poszły, jak się zdaje, jeszcze dalej (np. Kampucza), lecz co bardziej fascynujące, uświadczył on niesamowitego w dziejach wzlotu – iście momentalnego – jak też równie niezwłocznego, zaskakującego dla właściwie każdego sowietologa na świecie upadku. Opowieść na ten frapujący temat snują osoby znające ten kraj tyleż od środka, co i wspominając go z wygnania. Data: 2017-11-26
Dział: literatura
Michał Heller, Aleksander Niekricz - Utopia u władzy. Historia Związku Sowieckiego t. 1: Od narodzin do wielkości (1914-1939)
Z niemałą satysfakcją odnotowałem fakt, iż tegoroczna niezwykle okrągła – bo setna – rocznica tzw. rewolucji październikowej niemal nie została odnotowana przez polskie i światowe media (pojawiając się, o ile w ogóle, na uboczu głównych serwisów, będąc traktowana niejako w kategoriach panopticum), a i znane mi środki masowego przekazu rodem z niektórych krajów WNP wykazywały pewną ambiwalencję. Nie da się jednak zaprzeczyć faktowi, że samo w sobie dojście bolszewików do władzy było jednym ze zwrotnych punktów w historii XX wieku – tak jak choćby objęcia stanowiska kanclerza Niemiec przez Adolfa Hitlera. Konsekwencjom tego zdarzenia poświęcone jest dzieło pióra Micha(i)ła Hellera oraz Ale(-a)ksandra Niekricza. Data: 2017-11-21
Dział: literatura
Nikołaj Iwanow - Zapomniane ludobójstwo. Polacy w państwie Stalina. Operacja polska 1937–1938
Rosyjska historiografia, w tym współczesna, nie cieszy się specjalnym uznaniem wśród Polaków. Niejednokrotnie ci ostatni przecierają oczy czytając nawet nie interpretacje faktów, lecz samo przytoczenie tych ostatnich, tak odległe od nadwiślańskich przyzwyczajeń. O tym, jak różnorodnym narodem są jednak Rosjanie, przekonać się można chociażby podczas lektury „Zapomnianego ludobójstwa” Nikołaja Iwanowa. Data: 2017-10-17
Dział: literatura
Piotr Zychowicz - Niemcy. Opowieści niepoprawne politycznie cz. III
Gdyby spytać przeciętnego Polaka o najbardziej wrogi mu (czy wobec niego) naród, z dużym prawdopodobieństwem wskazałby na Niemców. Jednak drążąc temat mogłoby się okazać, że częściej brak pól porozumienia występowałby chociażby w relacjach z naszym wschodnim (a właściwie północnym) sąsiadem. Jest to pewien fenomen, który głębiej przeanalizować postanowił Piotr Zychowicz. Data: 2017-10-11
Dział: literatura
Simon Sebag Montefiore - Romanowowie 1613-1918
Historia rosyjskich sukcesów w znacznej mierze wiąże się z losami polskich klęsk, podobnie zaś klęski Rosjan zwykły stwarzać szczególnie sprzyjające okoliczności dla Polaków. Warto pamiętać jednak, że państwo rosyjskie w jego imperialnym okresie stanowiło niemalże patriarchalną własność rodu Romanowów, w związku z czym Simon Sebag Montefiore postanowił się wnikliwie przyjrzeć tymże osobom. Data: 2017-09-20
Dział: literatura
Jonathan Dimbleby - Bitwa o Atlantyk
Polacy nie są narodem żeglarzy czy marynarzy, nasze doświadczenia historyczne w tym zakresie są bardzo skromne, a najsłynniejsi ludzie morza rodem znad Wisły służyli pod obcymi banderami. Podobnie wygląda wiedza na temat morskich starć w czasie II wojny światowej, gdzie odległy akwen pacyficzny wywołuje więcej skojarzeń niż wojna o Atlantyk. Tymczasem Jonathan Dimbleby stawia tezę, że w istocie był to decydujący teatr ostatniego konfliktu zbrojnego mocarstw. Data: 2017-09-09
Dział: literatura
Martin Winstone - Generalne Gubernatorstwo. Mroczne serce Europy Hitlera
Niedawno przechodząc koło witryny regionalnej księgarni w oczy rzucił mi się cykl poświęcony dziejom mojego rodzinnego miasta. Po bliższej analizie spore zdumienie wywołał fakt, że w okresie niespełna połowy tysiąclecia brakuje tomu poświęconego wycinkowi pięciu z nich, przypadającego na lata 1939-1944. Bo i w istocie można zauważyć, iż o ile Polacy ekscytują się niemal po dziś dzień II wojną światową jak Ignacy Rzecki wojnami napoleońskimi, to ich wiedza jest dość kliszowa i ograniczona, tracą oni z pola widzenia fakt, że w tym czasie na tych ziemiach także istniała określona organizacja państwowa, bynajmniej nie będąca Rzeszą. Prosty przykład – sądy polskie zwykły wydawać wyroki „w imieniu Rzeczypospolitej” – a w czyim imieniu takowe judykaty były orzekane (bo były) między II RP a Polską Ludową? Data: 2017-09-01
Dział: literatura
Raul Hilberg - Zagłada Żydów europejskich
Holocaust, Shoah – pojęcia te współcześnie niemal weszły do języka potocznego, z ich wykorzystaniem kreowane są różnorakie neologizmy i związki frazeologiczne, potocznie „osłuchały się”. Również wiedza w tym temacie zdaje się dość powszechna i – pomijając różnorakie „polskie obozy” –niekontrowersyjna. Jakże inaczej mogło się to zjawisko przedstawiać kilkanaście lat po tym wydarzeniu, gdy spisywana była pierwsza wersja „Zagłady Żydów europejskich” Raula Hilberga. Data: 2017-06-01
Dział: literatura
Piotr Zychowicz - Sowieci. Opowieści niepoprawne politycznie cz. II
„Żydzi” Piotra Zychowicza byli wcale fascynującą lekturą, nic więc dziwnego, że dość szybko znaleźli oni kontynuację w „Sowietach”, czyli publikacji poświęconej tematowi co najmniej równie fascynującemu. Czy książka ta dorównuje poprzedniczce? Data: 2017-05-28
Dział: literatura
Jürgen Osterhammel - Historia XIX wieku. Przeobrażenie świata
Dzieje XIX wieku są jednym z traumatyczniejszych okresów dla polskiego ucznia interesującego się historią – nic tylko ciąg porażek i innych nieszczęść. Jakże inna perspektywa rozpościera się przed oczami ucznia rodem z Anglii czy Francji! A Taja, Boliwijczyka? No właśnie… Data: 2017-04-29
Dział: literatura
Piotr Zychowicz - Żydzi. Opowieści niepoprawne politycznie
Zjawisko antysemityzmu w Polsce wzbudza ogromne emocje po dziś dzień, choć również – jakkolwiek rzadziej – prezentowane są postawy filosemickie. Zachowania te niejednokrotnie mają źródło atawistyczne, dziedziczne, lecz nie pomaga im również świadomość wielu postaw przedstawicieli Narodu Wybranego. Czasami zaś wystarczy wysłuchać drugą stronę… Data: 2017-03-20
Dział: literatura
Roger Crowley - Zdobywcy
Portugalczycy stworzyli jedno z bardziej zapomnianych imperiów kolonialnych, zasłużenie pozostając w cieniu Anglików, Francuzów czy Hiszpanów, lecz z niezrozumiałych względów dając się także przesłonić Holendrom, a nawet Belgom czy Niemcom. Tymczasem ich rola była niebagatelna, doprowadzili oni bowiem do zmiany układów nie tylko na peryferiach znanego i (zwłaszcza) nieznanego świata, lecz także zmienili pozycję wielu uczestników europejskiego teatru zdarzeń, by wskazać na Wenecjan czy osmańskich Turków. Ale jak to dokładnie było? Data: 2017-03-07
Dział: literatura
Simon Sebag Montefiore - Jerozolima. Biografia
Jerozolima to miasto właściwie nie opuszczające nagłówków gazet i pasków przewijających się u dołu ekranu różnorakich programów informacyjnych. Sprawia ona wrażenie miejscowości zawieszonej w czasie, tyleż w przestrzeni religijnej, co i politycznej. Jednocześnie trudno przywołać jakiekolwiek skojarzenie wymykające się z tych ram. Takie zaś chciał pozostawić u czytelnika Simon Sebag Montefiore w swej książce o niemal mówiącym wszystko tytule. Data: 2017-02-26
Dział: literatura
David Van Reybrouck - Kongo. Opowieść o zrujnowanym kraju
Słowo „Kongo” dla Polaka częściej kojarzy się – o ile w ogóle – z rzeką niż nazwą państwa. A właściwie państw, rozróżnienie których z reguły nie jest możliwe – choć właściwie niemal pod każdym względem się one ze sobą różnią. Ten nieodkryty kraj przed polskim czytelnikiem odsłania David Van Reybrouck w książce pod wielce wymownym tytułem „Kongo. Opowieść o zrujnowanym kraju”. Data: 2017-01-31
Dział: literatura
Philip Short - Pol Pot. Pola śmierci
Pol Pot jest enigmatyczną osobą nie tylko dla Polaków, ale niewątpliwie wiedza naszych rodaków o tej osobie jest szczątkowa. Prawdopodobnie mało kto wie, że jest to tylko pseudonim niejakiego Salotha Sara (សាឡុត ស), mało tego, z wszelkim prawdopodobieństwem większości by się zdawało, iż Pol jest imieniem. Tymczasem jest to osoba, która odcisnęła swe piętno na życiu – a właściwie śmierci – setek tysięcy osób (wedle najostrożniejszych szacunków). Kim on był? Data: 2017-01-27
Dział: literatura
Colin Woodard - Republika piratów
Wyraz „pirat” wywołuje współcześnie dość oczywiste konotacje z rozbójnikiem rodem z Karaibów, koniecznie z przepaską na oku i papugą zasiadającą na ramieniu. Rzecz jasna rzeczywistość jest po wielokroć bardziej złożona, o czym przypomnieli kilka lat temu Somalijczycy grasujący po Oceanie Indyjskim. Ale i losy tych niemal romantycznych bandytów z filmów wcale były dużo bardziej złożone, niźli mogłoby się zdawać. Data: 2017-01-24
Dział: literatura
Wiesław Adamczyk - Kiedy Bóg odwrócił wzrok
Nazwy Syberii czy Kazachstanu nie są dla Polaka obce, w tej czy inny sposób gdzieś pobrzmiewają w tle świadomości narodowej, niemal nigdy nie są to jednak pozytywne tony, choć zarazem nie są one wymierzone w mieszkańców tych krain. O ile jednak skojarzenia związane z pierwszą z nich są dość klarowne, druga jest w istocie bardziej tajemnicza. Konotacje z nią związane przybliża Wiesław Adamczyk w swych wspomnieniach. Data: 2017-01-17
Dział: literatura
Dennis E. Showalter - Pancerz i krew. Bitwa pod Kurskiem
Kursk, Łuk Kurski, Prochorowka – z takimi nazwami geograficznymi zwykła się kojarzyć bitwa zwana największym starciem sił pancernych nie tylko w okresie II wojny światowej, lecz w historii ludzkości w ogóle (cóż, państwa zdolne do wystawienia takich sił później po prostu skupiły się na arsenale nuklearnym). Jeśli jednak spytać o szczegóły, nawet większość pasjonatów dziejów minionych ograniczy się do ogólników bądź też powszechnie narosłych mitów. Ową zasłonę tajemnicy w części uchyla książka Dennisa E. Showaltera. Data: 2016-11-15
Dział: literatura
Scott M. Rusch - Wojny Sparty
Sparta jest mitem kultury popularnej, koncentrującym się wokół wąwozu termopilskiego oraz wokół kilku szczególnych zwyczajów. Te ostatnie wcale nie były tak odwieczne, jak zwykło się wydawać, zaś i armia spartańska nie tak szczególna i niezwyciężona. Dzieje tego państwa – z perspektywy batalistycznej – postanowił przedstawić Scott M. Rusch. Data: 2016-09-17
Dział: literatura
Daniel Gazda - Rzym i barbarzyńcy. Wojny, relacje, starcie cywilizacji
Cywilizacja starożytnego Rzymu wpływa na naszą współczesność nawet gdy tego nie dostrzegamy – choćby w zakresie szeregu instytucji prawnych czy poprzez język. Kultura tak wysoka, jak i popularna nawiązuje doń niezwykle często, z grubsza prezentując wizerunek dość pozytywny, którego cienie – niczym legioniści z popularnego cyklu poświęconego Galowi Asteriksowi – w istocie tylko dodają mu uroku. Tymczasem było to państwo zaborcze, wiarołomne i okrutne, kontakty z barbarzyńcami bardziej zaś wyglądały jak w Biblii niż francuskiej serii komiksowej. Data: 2016-08-23
Dział: literatura
Brian Moynahan - Leningrad. Oblężenie i symfonia
Oblężenie Leningradu jest w zachodniej historiografii zapomnianym dramatem, znacznie ustępując chociażby dziejom walk o Moskwę czy w Stalingradzie, na Łuku Kurskim czy nawet oblężeniu Sewastopola. Cóż, batalistyka zawsze była bardziej spektakularna od losu ofiar cywilnych, wszak właściwych również i dla konfliktów starożytności. Nie oznacza to bynajmniej, że wojenne dzieje miasta nad Newą były wolne od patosu, ten zaś postanowił odmalować Brian Moynahan. Data: 2016-07-26
Dział: literatura
Christopher Macht - Spowiedź Hitlera. Szczera rozmowa z Żydem
Problem nauczania historii jest uświadomienie, że prezentowane osoby często w żadnym razie nie były pomnikowymi postaciami z innego kruszczu, lecz ludźmi z krwi i kości, z typowymi dla takowych przywarami. Rzadkością są przypadki, gdy tychże „herosów” możemy poznać z prowadzonych przez nich dzienników czy wręcz wywiadów. Cóż więc takiego ciekawego mogłoby nam powiedzieć Czyste Zło w osobie Adolfa Hitlera? Data: 2016-07-02
Dział: literatura
Katarzyna Surmiak-Domańska - Ku Klux Klan. Tu mieszka miłość
Ku Klux Klan w oczach typowego Polaka jawi się jako organizacja typowa dla czasów bezpośrednio następujących po amerykańskiej wojnie secesyjnej, ewentualnie zjawisko obecne przed zniesieniem segregacji rasowej na Południu. Że jest inaczej, postanowiła wykazać Katarzyna Surmiak-Domańska. Data: 2016-06-22
Dział: publicystyka
Błogi raj ignorancji, albo rzecz o Konstytucyi
Jak co roku zawisły – o ile nie nastąpiło to już wcześniej przy okazji 1 bądź 2 maja – flagi narodowe na budynkach stanowiących prywatną własność, Polacy zaś gremialnie udadzą się na różnorakie pochody, marsze, msze czy inne formy aktywności o patriotycznym wydźwięku. Co takiego jednak w istocie świętują? Data: 2016-05-03
Dział: literatura
Jakub Polit - Gorzki triumf. Wojna chińsko-japońska 1937-1945
My, Europejczycy XXI wieku jesteśmy rasistami, cudzy ból traktując jako niewspółmierny do własnego. Właściwie każdy z nas na pytanie o początek II wojny światowej wskaże na konflikt rozpoczęty na Starym Kontynencie, przy czym nas Polaków konkretnie oburzają odwołania się do dat w rodzaju 3 września 1939 (przystąpienie Zjednoczonego Królestwa i Francji do wojny z Niemcami Hitlera), 22 czerwca 1941 (napaść III Rzeszy na Związek Radziecki) czy 7 grudnia 1941 (Pearl Harbor). Tymczasem niby dlaczego za takową datę nie uznać 7 lipca 1937 roku? Data: 2016-02-29
Dział: literatura
Edward Arthur Thompson - Hunowie
To nie Hunowie doprowadzili do upadku cesarstwa zachodniorzymskiego, w powszechnej świadomości jednak to ten „występek” im się przypisuje. Kim jednak w ogóle byli, skąd się wzięli, co się z nimi stało? Podręczniki szkolne z reguły zachowują milczenie w zakresie tych tematów, warto więc pogłębić wiedzę sięgając po książkę Edwarda Arthura Thompsona. Data: 2016-02-13
Dział: literatura
Antony Beevor - Ardeny 1944. Ostatnia szansa Hitlera
Antony Beevor stał się dla polskich czytelników niejako specjalistą od dziejów II wojny światowej, zwłaszcza w zakresie frontu wschodniego, acz nie tylko. Po sukcesach jego poprzednich książek nie może więc dziwić fakt, że wziął on na swój warsztat kolejne znaczące operacje tego konfliktu, jak też okoliczność, iż książka ta natychmiastowo trafiła na polski rynek. Data: 2016-02-12
Dział: literatura
Christopher Ailsby - Waffen-SS. Piekło na froncie wschodnim
Skrót SS zapisał się bardzo mrocznie w historii ludzkości i budzi niepokojące konotacje nawet przy zupełnie niewinnych zbitkach. Wbrew jednak powszechnym wyobrażeniom nie była to tylko – czy nawet nade wszystko – organizacja terroru państwa nazistowskiego, lecz także – czy wręcz głównie – podmiot odpowiedzialny za wyszkolenie elitarnych jednostek frontowych. Data: 2016-02-08
Dział: literatura
Tajemnice historii. Niewyjaśnione zagadki wszech czasów
Jako pasjonat historii od lat dziecinnych bez problemu byłbym w stanie przywołać z pamięci pierwsze pozycje, które pobudziły moje zaciekawienie „nauczycielką życia”, wolę zgłębienie zarysowanych tylko wątków. Współcześnie funkcję taką wedle jej twórców miałaby pełnić książka „Tajemnice historii. Niewyjaśnione zagadki wszech czasów”. Data: 2016-02-07
Dział: literatura
Czesław Piotrowski - Krwawe żniwa. Zbrodnie ukraińskie na Wołyniu 1943
Polsko-niemieckie pojednanie nie jest pojęciem czysto propagandowym, kryje się za nim wiele autentycznych czynów i postaw, polegających na uderzeniu się w piersi. Naturalnie nie jest to proces przebiegający bez przeszkód, lecz można w odniesieniu do niego w istocie mówić o postępie. Jakże inaczej prezentuje się kwestia wzajemnych rozliczeń Polaków z Ukraińcami, zwłaszcza wobec krwawiącej rany związanej z Wołyniem. Data: 2016-02-06
Dział: literatura
Norman Davies - Wyspy
Po opowieściach o dziejach Polski, w tym najnowszych, oglądanych z zewnątrz, jak też historii Europy, także skądinąd postrzeganych z perspektywy z obrzeży, wygodnej pozycji spoza, Norman Davies zabrał się za temat dlań niewątpliwie bliższy, gdyż niejako intymny – historię świata, w którym dorastał i z którym w istocie po dziś dzień pozostaje związany, historię Wysp. Data: 2016-01-30
Dział: literatura
Janusz Danecki - Arabowie
Trudno współcześnie o nację mającą gorszą na Zachodzie prasę od Arabów – i to uwzględniając Chińczyków, Rosjan czy spamujących tudzież udzielających się w organizacjach typu Boko Haram Nigeryjczyków. Ale już samo rozumienie pojęcia, jego utożsamianie z innymi nacjami muzułmańskimi, nie jest tak jasne. Częściowo te wątpliwości i narosłe nieporozumienia rozwiewa Janusz Danecki swoimi – no właśnie – „Arabami”. Data: 2016-01-11
Dział: literatura
Swietłana Aleksijewicz - Cynkowi chłopcy
Pewna duma przemawia przez niżej podpisanego, iż twórczość Swietłany Aleksijewicz odkrył jeszcze przed przyznaniem białoruskiej pisarce Literackiej Nagrody Nobla, czego jaskrawym dowodem są opublikowane na łamach niniejszego serwisu recenzje dwóch jej znanych książek pt. „Wojna nie ma w sobie nic z kobiety” oraz „Czarnobylska modlitwa”. W związku z przedmiotowym wyróżnieniem (a także przeczuwając je) na polski rynek trafiły – bądź zostały wznowione (Wydawnictwo Czarne wykazało się tu bowiem intuicją) – wydania jej mniej znanych pozycji. Jedną z takich zaś są „Cynkowi chłopcy”. Data: 2016-01-03
Dział: literatura
Maciej Kuczyński - Gorące lata Zimnej Wojny 1945-1965
W polskiej historiografii czas wojen kończy się w momencie kapitulacji III Rzeszy, tak naprawdę mało kto wie, co się zdarzyło następnie 2 września 1945. Tymczasem działania wojenne nie odeszły do lamusa, nie stały się domeną plemiennych waśni gdzieś daleko w Afryce czy na innych Bałkanach, tyle że są one właściwe dla innych. Maciej Kuczyński postanowił zaś swoje – i czytelnika – zainteresowanie skupić na wojnach toczonych po kapitulacji Japonii przez państwo, które właściwie od starć zbrojnych nie ma jak uciec, a mianowicie Stany Zjednoczone Ameryki. Data: 2015-12-09
Dział: literatura
Jarosław Molenda - Zakazana historia odkrycia Ameryki
Dość często mamy wadliwe wyobrażenie kontynentu amerykańskiego w okresie okołokolumbijskim, jako dziewiczego i niemal bezludnego lądu, czekającego na białego odkrywcę i kolonizatora, fałszywość którego to poglądu wykazywał chociażby Charles C. Mann. Z kolei Jarosław Molenda postanowił wykazać, że mitem tego samego rodzaju jest przekonanie, że odkrywcą tego lądu był Kolumb. Data: 2015-11-19
Dział: literatura
Jarosław Wojtczak - Wojna paragwajska 1864-1870
Co jest Ci, drogi Czytelniku, wiadomym o tzw. wojnie paragwajskiej z XIX stulecia? Niech zgadnę – nic a nic? Tymczasem był to konflikt, w trakcie którego stoczono największą bitwę w dziejach (przynajmniej pokolumbijskich) Ameryki Południowej, współczynnik śmiertelności po stronie przegranych plasowałby zaś ich w absolutnej czołówce całej ludzkiej historii. Zaintrygowany(-a)? Data: 2015-08-04
Dział: literatura
Alison Weir - Lancasterowie i Yorkowie. Wojna Dwóch Róż
Banałem będzie stwierdzenie, że literatura piękna ma większe oddziaływanie na wyobraźnię niż suche historyczne fakty. Niejednokrotnie całe społeczeństwa żyją w przekonaniu o historyczności określonego zdarzenia, podczas gdy w rzeczywistości jest ono zupełnym mitem, niemającym nawet przysłowiowego ziarna wspólnego z nią. Z kolei przy innej okazji znając określone zdarzenie bądź frazę nie jesteśmy w stanie wskazać źródła jego pochodzenia. „Królestwo za konia!” – to Szekspir, lecz któraż to z jego dramatis person wykrzykuje te słowa – i w jakim kontekście? Data: 2015-08-03
Dział: literatura
Eiko Ikegami - Poskromienie samurajów
Japonia na swój sposób podbiła świat Zachodu, mimo przegranej wojny światowej. Zafascynowanie Krajem Kwitnącej Wiśni dotyczy jednak czegoś więcej, niźli materialnego dorobku kultury ludu Wysp Japońskich, lecz także jego specyficznej historii, jakże podobnej i zarazem o ileż odmiennej od tego, co jest znane zwykłego Europejczykowi czy Amerykaninowi. Takie słowa jak harakiri, seppuku, kamikaze etc. weszły nawet do języka potocznego. Jedną z takich sfer wzbudzających powszechne zainteresowanie, po części dzięki twórczości Akiry Kurosawy oraz Jamesa Clavella, są osoby samurajów, na poły wręcz mityczne. Data: 2015-04-07
Dział: literatura
Swietłana Aleksijewicz - Czasy secondhand. Koniec czerwonego człowieka
Swietłana Aleksijewicz jest osobą głęboko zakorzenioną w otaczającej ją rzeczywistości – jej książki są więcej niż dokumentem, ale też określenie ich mianem beletrystyki byłoby nadużyciem i katastrofalnym pudłem. Znakomitym przejawem tego zakorzenienia są „Czasy secondhand”, stanowiące rozrachunek z sowiecką przeszłością – i jej teraźniejszymi pozostałościami. Data: 2015-03-25
Dział: literatura
Włodzimierz Kalicki - Zdarzyło się
Historia ludzkiej cywilizacji jest tak pełna wydarzeń, iż nie może budzić zdziwienia refleksja Włodzimierza Kalickiego, iż właściwie każdemu z nich postanowiłby on poświęcić przynajmniej po jednej mniej czy bardziej krótkiej notce. Tak powstał cykl przez lata towarzyszący czytelnikom „Dużego Formatu”, w końcu zaś doczekał się on zgromadzenia w jednym miejscu. Data: 2015-02-10
Dział: literatura
Swietłana Aleksijewicz - Czarnobylska modlitwa. Kronika przyszłości
Czarnobyl w polskiej kulturze jest zdarzeniem zasadniczo zapomnianym, a z pewnością przebrzmiałym, mogłoby się zdawać, że po roku 86 i aplikowaniu jodyny problem przestał istnieć. Zupełnie inaczej jednak rzecz się przedstawia z perspektywy Białorusi, kraju faktycznie najbardziej poszkodowanego przez daną katastrofę – i właśnie przedstawieniu tej perspektywy poświęcona jest książka Swietłany Aleksijewicz. Data: 2015-01-17
Dział: literatura
Nikołaj Nikulin - Sołdat
Niedawne zamieszanie wokół gry Company of Heroes 2, związane z jej nieagitacyjny przedstawieniem wydarzeń rozgrywających się na froncie wschodnim II wojny światowej (choć wielu Rosjan stwierdziłoby, że był to właśnie wytwór zachodniej, wrogiej wschodnim sukcesom Armii Czerwonej propagandy) dowiodło w sposób zaskakujący, jak w epoce Internetu i związanej z tym wolności słowa i przepływu informacji żywe są mity ukształtowane wiele dekad temu. Szczególnie bolesne były one jednak dla bezpośrednich obserwatorów – i zarazem ofiar – wojennej zawieruchy, a jednym z takowych był Nikołaj Nikulin. Data: 2015-01-13
Dział: literatura
Gabriel Mérétik - Noc generała
Stan wojenny jest wydarzeniem nieodmiennie budzącym w polskim społeczeństwie duże emocje i podziały w jego ocenie, choć z pewną przykrością należy także odnotować prosty fakt, iż coraz większa grupa osób – z natury rzeczy młodych – nie ma jakiegokolwiek pojęcia o tych wydarzeniach. Tym cenniejsze może się wydawać spojrzenie nań „zewnątrz”, oczami francuskiego dziennikarza, aczkolwiek doskonale znającego polskie realia. Data: 2014-12-17
Dział: literatura
Laurence Bergreen - Poza krawędź świata
Czy nie marzyliście kiedyś o podróży dookoła świata? Trudno by mi było uwierzyć, by chociażby palcem po globusie czy innej mapie którykolwiek z czytelników takowej nie odbył. Takim człowiek był też Ferdynand Magellan (wedle tradycyjnej notacji), który jednak jako pierwsza znana osoba podjął taką próbę, z częściowym zresztą powodzeniem. Data: 2014-09-28
Dział: literatura
Judith Herrin - Bizancjum
Bizancjum zniknęło z map politycznych świata nieco ponad pół tysiąca lat temu, ale powszechna wiedza o tym państwie – imperium! – w kręgu kultury zachodniej (czyli także w Polsce) jest paradoksalnie mniejsza, niż choćby o antycznych wojnach persko-rzymskich czy podbojach Aleksandra Macedończyka, o ileż starszych. Luki w tej wiedzy postanowiła uzupełnić Judith Herrin. Data: 2014-09-17
Dział: literatura
Bogdan Musiał - Sowieccy partyzanci 1941-1944. Mity i rzeczywistość
Często na polskich lekcjach historii – i w publicystyce zahaczającej o tematy historyczne – wskazuje się, że Polska była jedynym, może obok Jugosławii, państwem, w którym w czasie II wojny światowej działała partyzantka na dużą skalę, tworząca wręcz własne państwo podziemne. Tym większy szok poznawczy przeżywa Polak za granicą, gdy odkrywa, że tamtejsze środowiska wysuwają tutaj na pierwszy plan stosowne oddziały nie tyle nawet (czy też nie tylko) francuskie, lecz nade wszystko sowieckie. A może tak naprawdę było? Data: 2014-06-18
Dział: literatura
Charles C. Mann - 1491. Ameryka przed Kolumbem
W powszechnej świadomości kontynent(y) amerykański(e) to wielkie równiny wręcz nieskalane ludzką stopą, penetrowane przez idące w tysiące stada bizonów. To równie nieprzebyte dżungle, zamieszkane przez doskonałych astronomów, ale „zacofanych” w innych sferach o tysiąclecia. Nie jest to bynajmniej obraz wyłaniający się tylko z popkultury, przeciwnie, właściwy także dla podręczników licealnych. Że jest to obraz nieprawdziwy, dowodzi Charles C. Mann w książce zatytułowanej wymownie „1491. Ameryka przed Kolumbem”. Data: 2014-05-03
Dział: literatura
Andrzej Chwalba - Samobójstwo Europy
Dziecięciem będąc niejednokrotnie wybierałem się z rodzicami na działkę, w celu tyleż eksploatowania jej z wszelakiej maści truskawek czy innych samosiewnych czereśni, co sprzątania z przybytku zostawianego przez rodaków. Jakież było moje zdziwienie, gdy krzątając się po okolicach natknąłem się na co prawda kompletnie zmurszałe i zarośnięte, lecz niewątpliwie krzyże nagrobne. Krótki wywiad uświadomił mi, że mam do czynienia z pozostałościami po cmentarzu żołnierzy austriackich i niemieckich, acz z okresu I wojny światowej. Skąd oni się tu wzięli – tego bynajmniej nie dowiedziałem się na lekcjach historii, gdyż Wielka Wojna z perspektywy Polaków jest konfliktem zapomnianym, pojawiającym się przy zakończeniu „Nocy i dni” czy początku „Przedwiośnia”. Lukę tę wypełnia książka Andrzeja Chwalby. Data: 2014-04-24
Dział: literatura
Douglas Ford - Pacyfik. Starcie mocarstw
Zmagania wojenne na Pacyfiku z naszej nadwiślańskiej perspektywy mogą zdawać się pozbawioną znaczenia egzotyką. Wbrew pozorom jednak angażowały one uczestników walk toczących się w Europie na tyle, iż w niemałym stopniu miały one wpływ na decyzje militarne dotyczące Starego Kontynentu, a pośrednio również i naszego kraju. W związku z tym warto dowiedzieć się nieco więcej o zdarzeniach, które rozgrywały się po przeciwnej stronie globu, by zrozumieć chociażby motywacje kierujące włodarzami Wielkiej Brytanii czy Stanów Zjednoczonych. Data: 2014-04-22
Dział: literatura
Rupert Butler - Wojska NKWD na froncie wschodnim
NKWD to jeden z okrytych najbardziej ponurą sławą akronimów w historii świata. Działania tej organizacji były tyleż okrutne, co i tajemnicze. Podobnie wątpliwą famą cieszy się front wschodni II wojny światowej, nieporównywalny chyba z absolutnie żadnym innym teatrem zmagań tego konfliktu, tak ze względu na jego skalę, jak i bezwzględność. Połączenie ze sobą tych dwóch pespektyw mogło stworzyć mieszankę piorunującą, i z tej zapewne przyczyny podjął ją Rupert Butler w swojej książce wydanej pod właściwie wszystko tłumaczącym tytułem. Data: 2013-10-06
Dział: literatura
Bill Sloan - Ostateczna bitwa. Okinawa 1945
Walki na Pacyfiku podczas II wojny światowej są w Polsce mało znane. Wymowne jest, że świętujemy (choć z umiarkowaną radością) 8 maja jako dzień końca właśnie tej wojny, zapominając, że po drugiej stronie globu wciąż trwały krwawe walki, które w ogóle zaangażowały w pełni Stany Zjednoczone – ten kluczowy „języczek u wagi” w konflikt rozgrywający się także w Europie. Z kolei jedną z najbardziej krwawych bitew tego starcia były walki mające miejsce na Okinawie, wyspie, którą mało który Polak czy Europejczyk byłby w ogóle w stanie wskazać na mapie. I właśnie temu starciu poświęcona jest książka autorstwa Billa Sloana. Data: 2013-09-02
Dział: literatura
Anna Reid - Leningrad. Tragedia oblężonego miasta 1941-1944
Front wschodni II wojny światowej zwykł się kojarzyć z bitwami o Moskwę, Stalingrad czy Kurskiem. Jak się zdaje, gdyby zadać ludziom pytanie, czy ofensywa niemiecka w stronę Leningradu powiodła się, odpowiedź prawidłowa może paść właściwie tylko niejako przez pomyłkę, utożsamienie dawnej stolicy Rosji z nadwołżańską areną walk 6. Armii. Tymczasem Leningrad przetrwał może nie tyle w oblężeniu, co w blokadzie przez około dwóch i pół roku, doświadczając jednej z największych klęsk humanitarnych w historii. I właśnie nade wszystko tej ostatniej sferze poświęcona jest książka Anny Reid. Data: 2013-05-03
Dział: literatura
Sławomir Koper - Piastowie. Wędrówki po Polsce pierwszej dynastii
Sławomir Koper jest niejako gwiazdą polskiego rynku książek historycznych ostatnich lat. Niewątpliwie w uzyskaniu tego statusu nie zaszkodziła mu szerokość zainteresowań, a mianowicie niezamykanie się w jednej węższej bądź szerszej epoce, lecz niejako przeskakiwanie od jednej do drugiej. Po okresie międzywojnia więc ukazuje on czytelnikowi perspektywę czasów piastowskich, czyli prapoczątków naszej państwowości. Data: 2013-04-13
Dział: literatura
Iwan Czistiakow - Strażnik Gułagu. Dziennik
Związek Radziecki czasów stalinowskich czystek był krajem wręcz paranoidalnej podejrzliwości, atmosfery strachu przenikającej wszystkie grupy społeczne zamieszkujące nawet najbardziej odległe jego zakątki, a Archipelag Gułag był niejako centralnym piekielnym kręgiem tego systemu. Takie przynajmniej jego wyobrażenie zostało ukształtowane na podstawie licznych pozycji reprezentujących literaturę łagierniczą. Co jednak nie bez znaczenia, dzieła te były tworzone bez wyjątku przez ofiary systemu, co może rodzić podejrzenia co do ich rzetelności. Tym większa wartość niedawno wydanego nakładem Bellony „Strażnika Gułagu. Dziennika” Iwana Czistiakowa. Data: 2012-10-08
Dział: literatura
Francisco Goldman - Sztuka politycznego morderstwa, czyli kto zabił biskupa
Czy słyszeliście kiedyś o problemach trapiących Gwatemalę? O tamtejszych zamachach stanu i podziałami wewnątrz Kościoła katolickiego z tym się wiążącymi? O biskupie Gerardim? No właśnie, ja też nie, w odróżnieniu chociażby od takiego sąsiedniego Salwadoru i biskupa Oscara Romero. Jest jednak książka, która na około czterystu stronach potrafi w intrygujący sposób uzupełnić te braki. Data: 2012-05-24
Dział: literatura
Swietłana Aleksijewicz - Wojna nie ma w sobie nic z kobiety
Nie aż tak stary seksistowski dowcip mówi o oburzeniu jednego mężczyzny nad ideą tzw. gender studies – dlaczego zajmować się tylko kobiecą perspektywą losów człowieka, jego kultury, niejako dyskryminując męski punkt widzenia. Wzburzenie ustało dopiero z chwilą, gdy podmiot liryczny uświadomił sobie fakt, iż taki przedmiot istnieje – a zwykło się go określać mianem historii. Podejrzewam, iż żart ten nie był znany Swietłanie Aleksijewicz w chwili, gdy zaczęła ona gromadzić materiały do swej najbardziej znanej książki – a był to przełom lat 70. i 80. XX wieku – lecz znakomicie współbrzmi on z konceptem przyświecającym tej białoruskiej pisarce. Data: 2012-04-24
Dział: literatura
Mike Kim - Z piekła do wolności
Korea Północna jest jednym z najbardziej niezwykłych i tajemniczych państw współczesnego świata. Gros informacji o niej sprawia wrażenie wręcz anegdotycznych, tak niewiarygodnych, że aż pcha to niektórych to stawiania tezy o ich propagandowym charakterze. Trudno wszakże zaprzeczyć faktom częstego zwracania się przez notabli tego państwa do społeczności międzynarodowej o pomoc humanitarną, a jednocześnie prowadzenia przezeń zbrojeń właściwych dla mocarstw o nieporównywalnie większym potencjale. Dlatego też z wielkimi nadziejami sięgnąłem po książkę Mike’a Kima, pragnąc choć trochę poszerzyć swą wiedzę o tym komunistycznym dziedzicznym królestwie. Data: 2012-04-13
Dział: literatura
Michael Burleigh - Trzecia Rzesza. Nowa historia.
Nazistowska dyktatura w liczbach ogólnych nie była najbardziej krwawą dwudziestowieczną tyranią, czy to na świecie, czy też i w samej Europie. Niemniej jednak specyficzna „mechanizacja śmierci” tego ustroju, a także bezkompromisowość jego władz i funkcjonariuszy w sytuacji, gdy wyznawana przezeń ideologia nie przystawała do wymogów rzeczywistości, sprawiły, iż nazwa „Trzecia Rzesza” stała się synonimem zła, bestialstwa, do którego może się posunąć człowiek i całe narody w jak najbardziej współczesnym świecie. Z natury rzeczy tak „sensacyjny” przedmiot stał się przedmiotem wielu broszurowych i wyświechtanych publikacji, skupiających się na epatowaniu drastycznymi obrazami, niźli ukazaniem istoty i źródeł tego wielkiego nieszczęścia. W żadnym jednak razie taką pozycją nie jest „Trzecia Rzesza. Nowa historia” Michaela Burleigha. Data: 2011-08-09
Dział: literatura
Stephen Bungay - Bitwa o Anglię
Bitwa o Anglię, która to fraza zresztą nie w pełni odpowiada oryginalnemu Battle of Britain, wpisała się na trwałe w schemat wyobrażeń o II wojnie światowej nie tylko społeczeństwa Albionu, ale również i narodu żyjącego nad Wisłą. Wiemy, iż nasi piloci w ramach Dywizjonu 303 wręcz uratowali Brytyjczyków od morderczych zakusów niemieckich agresorów, tak tych zasiadających za sterami potężnej Luftwaffe, jak również i w konsekwencji wdziewających na co dzień mundury Wehrmachtu, szykujących się do wielkiej inwazji. Ale czy tak w istocie było? Data: 2011-08-08
Dział: literatura
Conrad Totman - Historia Japonii
Większości z nas Japonia kojarzy się z rzeszami niewysokich turystów obowiązkowo zaopatrzonych w najnowocześniejszy sprzęt fotograficzny i wideo – oczywiście również obowiązkowo krajowej marki Sony – a także niesłychanie nowoczesną komunikacją publiczną, cechującą się wręcz niewyobrażalną dla przeciętnego Polaka punktualnością. Skojarzeń wszakże może być więcej – Hiroszima, tsunami, trzęsienia ziemi, zaawansowanie technologiczne, motoryzacja, anime i manga… Data: 2011-05-20
Dział: literatura
Haing Ngor - Pola śmierci. Kambodżańska odyseja
Im dalej na wschód, tym bardziej poddańczo i okrutnie? Można dostrzec taką dość zadziwiającą inklinację pomiędzy położeniem społeczeństwa – orientowanego względem południka Greenwich – a zwyczajami tak w stosunku wobec władzy, jak również wobec pozostałych ludzi (czy też tejże władzy wobec jednostek). To nie przypadkiem Bizancjum było w Europie Zachodniej synonimem ceremonializmu i swoistego upadlania poddanego wobec władzy, jak również symbolem wymyślnych i przerażających tortur. Z kolei te same społeczeństwo średniowiecznych Greków jako antypersonalistycznych postrzegało Arabów i Turków, ci zaś Tatarów… Data: 2011-05-06
Dział: literatura
Norman Davies - Zaginione królestwa
Norman Davies jest nie tylko historykiem z Oksfordu, nie tylko osobą o dość lekkim i wdzięcznym piórze, ale także niewątpliwie jest człowiekiem, który wszedł w diabelskie konszachty, patrząc na to, jak oczarował pewien nadwiślański naród, doskonale orientując się w strunach jego duszy, oczekiwaniach i marzeniach. Każda z jego książek – dość pokaźnych zresztą rozmiarów – w niezwykle krótkim czasie od pojawienia się na księgarnianych półkach momentalnie z nich znika, podczas gdy kasy pęcznieją od gromadzonej mamony. W konsekwencji naprawdę niewiele czasu trzeba, by jego dzieła niedługo po opublikowaniu nad Tamizą zawitały również między Bugiem a Odrą. Data: 2011-02-20
Dział: literatura
Philip Bialowitz, Joseph Bialowitz - Bunt w Sobiborze. Opowieść o przetrwaniu w Polsce okupowanej przez Niemców
Holokaust zdaje się nam coraz odleglejszym wydarzeniem, a to ze względu na odchodzące pokolenie nielicznych ofiar, którym udało się przetrwać, a które stanowiły żywy wyrzut sumienia nie tylko dla oprawców, ale dla całego świata, który w tym mrocznym okresie historii ludzkiej cywilizacji zachowali bierność lub niedostateczną aktywność. Co jednak szczególnie groźne, dla wielu zaczyna jego doświadczenie przekształcać się w anegdotę historyczną, tyleż niezwykłą, co niewiarygodną – no bo „przecież takie komory gazowe nie mogły istnieć”… Data: 2010-11-20
Dział: literatura
Antony Beevor - Berlin 1945. Upadek
Wiele książek powstało poświęconych losom tak Wschodniego, jak i Zachodniego Frontu w czasie drugowojennych zmagań, szereg z nich poświęconych był tragicznemu dla ZSRR rokowi 1941 roku, niejedna koncentrowała swoją oraz czytelniczą uwagę na monumentalnych zmaganiach w ruinach Stalingradu tudzież nieopodal Kurska, jeszcze inne przedstawiały dramatyzm lądowania w Normandii czy ostatniej niemieckiej ofensywy w Ardenach. Co jednak dość zaskakujące, tylko niewiele z nich wspomina o ostatnich dniach nie tyle Trzeciej Rzeszy – choć także – lecz Wehrmachtu i innych niemieckich sił zbrojnych, potężnych i przez wiele lat zwycięskich, a jednak ostatecznie rozbitych w puch. Data: 2010-10-24
Dział: literatura
Ira Berlin - Pokolenia w niewoli
Wyobrażenie niewolnictwa amerykańskiego w oczach przeciętnego Polaka zostało ukształtowane w dużej mierze przez książkowe „Chatę wuja Toma” i ewentualnie „Korzenie”, a także filmy w rodzaju „Przeminęło z wiatrem”. I tak typowy niewolnik spędzał całe dnie, a z nimi całe życie na plantacjach bawełny w dotkliwym słońcu i pod nieustannym zagrożeniem bata wykonując bardzo niewdzięczną i męczącą pracę, za którą nie otrzymywał żadnego wynagrodzenia, a wyłącznie porcje żywności pozwalające mu przetrwać do następnego dnia tej udręki. Nietrudno więc odgadnąć, że obraz ten jest uproszczony, jak bardzo jednak przekonać się można dopiero po sięgnięciu po książkę autorstwa Ira Berlina zatytułowaną wymownie „Pokolenia w niewoli”. Data: 2010-07-17
Dział: literatura
Krzysztof Kąkolewski - Co u pana słychać?
Temat nazizmu powoli odchodzi w przeszłość wraz z pokoleniami sięgającymi własną pamięcią do czasów, które bardziej przypominały koszmar niźli mary nawiedzające nas czasami po nocach. Mimo to zainteresowanie nim nie słabnie, Zło wyraźnie fascynuje, wzbudza zainteresowanie nad swoimi źródłami. Data: 2010-06-06
Dział: literatura
Jonathan Fenby - Chiny. Upadek i narodziny wielkiej potęgi
Chiny to kraj z niesamowitą, wręcz niewyobrażalną dla każdego Europejczyka historią, sięgającą wstecz do czasów sprzed pięciu tysięcy lat, czyli okresu faraonów i mezopotamskich miast, po których cywilizacji zostały już tylko właściwie wyłącznie kamienie. Tymczasem mieszkańcy Państwa Środka po dziś dzień żyją w kulturze, której wcale liczne elementy zostały ukształtowane przed milleniami. Chiny jednak to nie tylko kraj wielkiej przeszłości, ich nowożytność także była bogata w wydarzenia doprawdy monumentalne. I właśnie ich przybliżeniu służyć ma książka autorstwa Jonathana Fenby’ego. Data: 2010-01-03
Dział: literatura
Nicholas Thomas - Odkrycia. Podróże kapitana Cooka
Osoba Jamesa Cooka i jego wypraw na Pacyfik jest stosunkowo mało znana mieszkańcom kraju nad Wisłą, właściwie bowiem nie jest obecna w szkolnych podręcznikach historii, nie jest też obecna w społecznej świadomości i właściwie może naszym rodakom kojarzyć się równie dobrze z brytyjskimi czy amerykańskimi sportowcami tudzież przedstawicielom nauk ścisłych. Tymczasem dla ludzi z kultury Commonwealthu jest to wielki bohater, odkrywca porównywalny jeśli nie z Kolumbem, to z pewnością z takim choćby Marco Polo. Dobrze więc się stało, iż dość skromne polskojęzyczne piśmiennictwo wzbogaciło się o książkę autorstwa Nicholasa Thomasa poświęconą temu podróżnikowi. Data: 2009-09-14
Dział: literatura
Laurence Bergreen - Marco Polo: od Wenecji do Xanadu
Space, the last frontie... a właściwie może nie kosmos i może jeszcze trochę tych granic pozostało, niemniej podróże i odkrycia od zawsze zajmowały ludzką wyobraźnię, popychając co bardziej ambitnych, śmiałych tudzież zdesperowanych tam, gdzie nikt inny przed nimi się nie udał. Nawet jeśli pojęcie „wszystkich” ograniczyć tylko do przedstawicieli własnego kręgu kulturowego. Data: 2009-08-08
Dział: literatura
Kim MacQuarrie - Ostatnie dni Inków
Inkowie może nie zawładnęli tak powszechną wyobraźnią jak makabryczni Aztekowi i ich władca Montezuma, a także ich niezwykłe wierzenia oraz osiągnięcia, niemniej gdzieś są w niej obecni, choć niejednokrotnie w mocno zniekształconej postaci, której bliżej do peruwiańskich muzykantów niźli wielkiej cywilizacji, która budowała mosty nad andyjskimi wąwozami i zakładała miasta tam, gdzie wielu innych uznałoby to po prostu za niemożliwe. Nieprawdopodobne szczególnie się wydaje dostojne miasto nazwane Machu Picchu, a także fakt, iż to wielomilionowe imperium padło pod ciosami zaledwie dwustu żądnych bogactw i władzy Hiszpanów. Data: 2009-07-18
Dział: literatura
Antony Beevor - Walka o Hiszpanię 1936-1939. Pierwsze starcie totalitaryzmów
Czego może nas nauczyć historia? Wielu powiedziałoby, iż wszystkiego, właściwie wciąż wszystko powtarzamy, tak jak proces dorastania, starzenia się i umierania. Ale aby na pewno? Powtarzalność błędów sugerowałaby raczej, iż historia może nas co najwyżej uczyć, ale nie nauczyć... Data: 2009-03-28
Dział: literatura
Izaak Babel - Konarmia
Godną jeśli nie powieści, to chociaż noweli jest już sama biografia Izaaka Babla, pisarza wyklętego właściwie przez wszystkich. Dla jednych jest on przedstawicielem zjawiska zwanego „żydokomuną”, przedstawiciela Narodu Wybranego, który poszedł robić bezbożną rewolucję, pozostawiając za sobą morze krwi i trupów. Inni z kolei dojrzą w nim inteligencika, która porwał się na czasy znacznie go przerastające, w konsekwencji czego poniósł on największe fiasko, mianowicie został pożarty przez rewolucję, której służył. Data: 2009-03-09
Dział: literatura
Jung Chang, Jon Halliday - Mao
My, Europejczycy, przywykliśmy do tego, iż świat się kręci wokół nas – to nasz kontynent określamy mianem Starego, określenie Nowego rezerwując dla krewniaków zza oceanu, resztę zaś ludzkości zwykliśmy wrzucać do worka Trzeciego Świata. W istocie jednak to nie między Skandynawią a Maltą biją serca największej grupy ludzi i nie między Hiperboreą a Uralem narodziła się cywilizacja. Europa to tylko „mały półwysep na zachodzie”, jak stwierdził chiński przywódca Mao Tse-Tung, któremu warto przyjrzeć się uważniej, jako że był on panem życia i śmierci czwartej części ludzkości. Data: 2009-01-11
Dział: literatura
Rodric Braithwaite - Moskwa 1941. Największa bitwa II wojny światowej
Bitwa pod Moskwą (a właściwie to o Moskwę), która rozegrała się na przełomie 1941 i 1942 roku nie odcisnęła się w powszechnej – wyłączając kraje byłego Związku Radzieckiego, a zwłaszcza Rosji – świadomości tak mocnym piętnem, jak chociaż walki w Stalingradzie czy pod Kurskiem. Tymczasem w żadnej innej batalii – nie wyłączając wspomnianych powyżej – nie uczestniczyło tak wielu żołnierzy (oraz cywilów), jak właśnie pod stolicą ZSRR. Może nie była ona tak spektakularna, może toczyła się zbyt długo, a może powody tego są jeszcze inne. Data: 2009-01-03
Dział: literatura
Antony Beevor - Stalingrad
Bitwa o Stalingrad była jedną z najbardziej krwawych i zażartych stoczonych w trakcie II wojny światowej. I choć wedle słynnego zdania ówczesnego przywódcy Związku Radzieckiego śmierć miliona osób jest już nie tragedią, a zwykłą statystyką, nazwa owego nieszczęsnego miasta położonego nad Wołgą po dziś dzień wielu ludziom kojarzy się z piekłem na ziemi. Bo w istocie walki, które miały tam miejsce od sierpnia 1942 roku do końca stycznia roku następnego tym w istocie były – najgłębszym kręgiem dantejskiego inferno. Data: 2008-10-09
Dział: literatura
Nicolas Grimal - Dzieje starożytnego Egiptu
Czy ktoś nie słyszał w ciągu swego życia – dłuższego czy krótszego – o piramidach? A o zigguratach? Zadziwiające jest, jak bardzo budowle faraonów rozbudzają wyobraźnię milionów ludzi z całego świata, podczas gdy podobne dokonania innych ludów stanowią pasję garstki fascynatów. Ale może to nie stopień technicznego skomplikowania jest przyczyną owego fenomenu, lecz świadomość tego, jakże wiekowe są to konstrukcje… Data: 2008-07-02
Dział: literatura
Aleksander Śpiewakowski - Samuraje
Stary witz z czasów realnego socjalizmu głosił, iż prawo wyporu cieczy odkrył Archimedes, a jeszcze wcześniej tylko uczeni radzieccy. Porzekadło to było refleksją na propagandę sukcesu rodem zza Buga, niejednokrotnie ośmieszaną przez takie indywidua, jak Trofim Łysenko i jego teorie. Nie znaczy to jednak, iż za naszą wschodnią granicą ne dokonywano prawdziwych odkryć, a pracownicy nauki byli tyle samo (mało) warci, co wspomniany szarlatan, nic z tych rzeczy. Po dziś dzień możemy zazdrościć „ludziom radzieckim” listy noblistów, jak i szacunku żywionego wobec naukowców, znajdującego przełożenie na jak najbardziej namacalne granty na badania. Data: 2008-06-13
Dział: literatura
Jurij Felsztinski - Wysadzić Rosję
Co bardziej spostrzegawczy czytelnicy z pewnością dostrzegli, iż w tytule niniejszego tekstu umieściłem tylko jedno nazwisko spośród dwóch widniejących na okładce, a mianowicie zabrakło weń personaliów Aleksandra Litwinienki, zresztą wydrukowanych większą czcionką. Krok ten jest jak najbardziej wyrachowany i przemyślany, jest bowiem przejawem mego stosunku wobec tanich chwytów marketingowych, gdyż niewątpliwie takim jest tak silne wyeksponowanie na okładce nazwiska rosyjskiego agenta, mimo że jego rola przy powstawaniu książki była służebna, w żadnym zaś razie nie jest on jej autorem, co potwierdza adnotacja poświęcona prawom autorskim ze strony czwartej. Czy pozycja ta naprawdę wymaga aż takiej reklamy, by się tak dobrze sprzedać, jak to się stało jej udziałem, czy też broni się sama? Data: 2007-12-28
Dział: literatura
Paweł Jasienica - Pamiętnik
Paweł Jasienica jest osobą raczej już zupełnie nieznaną obecnej młodzieży, pokoleniu Neostrady. Sam ten fakt nie jest jakoś szczególnie zaskakujący, zważywszy na jej nikłe zainteresowanie historią – wszak domeną znanego pisarza – jak i upływ czasu od śmierci nieodżałowanego publicysty. A i starsi czytelnicy wobec bogactwa kolejnych i kolejnych pozycji dostępnych na wolnym już rynku stali się bardziej wymagający – czy więc właśnie co wznowiony przez wydawnictwo Prószyński i S-ka „Pamiętnik” naprawdę może wydać się interesujący dla osoby sięgającej obecnie po tą książkę? Data: 2007-12-20
Dział: publicystyka
Wielki Szatan USA?
Data: 0000-00-00
Dział: czasy nowozytne
Rosja Imperium Kolonialnym
Data: 0000-00-00