Rzymski domus
Archeologia
Materiały i techniki
Domy mogły być kilkupiętrowe ale nie miały piwnicy. Początkowo wznoszono ściany z gliny zmieszanej ze żwirem, później jednak w całości konstruowano je z cegieł. Beton, który stał się popularny w ostatnim wieku republiki, stosowany był raczej w budowlach publicznych. Jeśli przyjąć hipotezę o istnieniu dwóch zasadniczych części domu, jego podział na część prywatną i publiczną, to argumentem za owym podziałem jest istnienie
rzędu pokoi w tylnej części domu, które pozbawione były okien. Miało to symbolizować odcięcie się od świata zewnętrznego, zamknięcie w przestrzeni domowej.53 Atrium z kolei miało świadczyć o statusie społecznym właściciela domu, było to pomieszczenia otwarte, dobrze oświetlone, bardzo dekoracyjne. Wielkość atrium zależała również od tego, czy właściciel domu był politykiem (wówczas potrzebował dużego pomieszczenia recepcyjnego), kupcem (w tym wypadku atrium łączyło się ze sklepami w przedniej fasadzie) czy też zwykłym mieszczaninem (posiadającym zazwyczaj małe atrium). Małe pokoje rozmieszczone wokół hortusu zajmowane były przez kobiety, dzieci i niewolników. Mężczyźni rzadko tam przebywali. Częściej spotykali się ze swoimi przyjaciółmi lub gośćmi w ogrodzie, w portykach. Portyki skonstruowane były w taki sposób, że zapewniały cień w ciągu lata oraz pozwalały na ogrzewanie wnętrza przez wpadające do środka promienie słoneczne w trakcie zimy.55 W domach bardzo bogatych Rzymian podział na część publiczną i prywatną była jedynie pozornay, przykładowo za perystylem, który otwarty był dla wszystkich odwiedzających dom znajdował się drugi, mniejszy, o bardziej prywatnym charakterze.56 Zazwyczaj przejście między częścią prywatną a publiczną było dla odwiedzających bardzo wyraźne, były to drzwi w tablinum prowadzące do tylnej części domu, przeznaczonej tylko dla jego mieszkańców.57
Odtwarzanie funkcji pomieszczeń i zajęć domowych na podstawie artefaktów
Znajdowane w domach rzymskich materialne pozostałości mogą nam bardzo wiele powiedzieć o czynnościach wykonywanych w poszczególnych częściach domu. Ich kontekst pomaga nam w zrozumieniu życia rodzinnego, czasami jednak rzuca cień wątpliwości na naszą dotychczasową wiedzę. Należy pamiętać jednak, że tego typu obserwacje właściwe są jedynie domom z Pompejów, nie należy ich odnosić do obszaru całego Imperium Rzymskiego.
Abbeveratoio – naczynie w typie poidła, w Casa del Menandro, naczynie to znalezione z
ostało razem z innymi naczyniami, których przeznaczenie możemy określić jako toaletowe, które używano do przechowywania perfumów, czy lekarstw. Takie znaleziska w północno-zachodniej części domu, świadczą o przeznaczeniu tego pomieszczenia jako typowo prywatnego.58 Jeśli nawet przyjąć, że naczynie to podobnie jak w obecnych czasach miało przeznaczenie poidła dla ptaków, powinno one być znajdowane w przestrzeniach otwartych (np. hortus). Jednakże w większości są one odkrywane w pomieszczeniach zamkniętych, takich jak powyżej opisane.
Unugentarium – butelki, o różnych kształtach, stanowiące najczęstsze znalezisko w pompejańskich domach. W Casa del Menandro znalezione zostały w małym pokoiku, którego przeznaczenie możemy określić jako spiżarnia, pomieszczenie typowo gospodarcze, należące zdecydowanie do sfery prywatnej domu. Butelki te zostały znalezione obok szklanych naczyń do przechowywania kosmetyków oraz naczyń, które prawdopodobnie mogły służyć do mycia rąk. Na podstawie wielkości naczyńtych pojemników oraz ich wąskich szyjek wyciągnięto wniosek, zże przechowywano w nich niewielkie ilości płynów, najprawdopodobniej kosmetyków czy leków. Świadczy to o typowo personalnym użytkowaniu tego pomieszczenia.59
Amfory – w domach pompejańskich znajdowane są w różnych kontekstach, zarówno w perystylach, przedsionkach, w kuchni, a także pomieszczeniach gospodarczych. W jednym domostwie można odnaleźć wiele różnych typów amfor w zależności od ich przeznaczenia, niektóre posiadają nawet inskrypcje, mówiące o ich przeznaczeniu, a czasami nawet właścicielu, czy o osobie, dla której dana amfora była przeznaczona. Tak więc w Casa
del Menandro znajdujemy przykładowo amforę, której inskrypcja mówi, że służyła ona właścicielowi, który przechowywał w niej wino. Duża ilość amfor znajdowana w domach świadczy o dużym na nie zapotrzebowaniu;, znajdowanie ich w największej ilości w pomieszczeniach gospodarczych podkreśla ich główne zastosowanie jako naczyń zasobowych, z pewnością służyły także do dystrybuowania produktów poza dom.60
Poza artefaktami typowo użytkowymi znajdywane są też przedmioty związane z kultem czy rytuałem, tak jak np. duża ilość znajdowanych muszli (znajdowanych najczęściej w grupie po kilka, złożonych w jednym miejscu)., nNiektóre były przekłuwane, miały służyć rytuałowi, i odnalezione zostały w kontekście z naczyniami, służącymi prawdopodobnie do rytualnych ablucji. Świadczyć to może o kultowym przeznaczeniu pomieszczenia.
Materiały i techniki
Domy mogły być kilkupiętrowe ale nie miały piwnicy. Początkowo wznoszono ściany z gliny zmieszanej ze żwirem, później jednak w całości konstruowano je z cegieł. Beton, który stał się popularny w ostatnim wieku republiki, stosowany był raczej w budowlach publicznych. Jeśli przyjąć hipotezę o istnieniu dwóch zasadniczych części domu, jego podział na część prywatną i publiczną, to argumentem za owym podziałem jest istnienie
rzędu pokoi w tylnej części domu, które pozbawione były okien. Miało to symbolizować odcięcie się od świata zewnętrznego, zamknięcie w przestrzeni domowej.53 Atrium z kolei miało świadczyć o statusie społecznym właściciela domu, było to pomieszczenia otwarte, dobrze oświetlone, bardzo dekoracyjne. Wielkość atrium zależała również od tego, czy właściciel domu był politykiem (wówczas potrzebował dużego pomieszczenia recepcyjnego), kupcem (w tym wypadku atrium łączyło się ze sklepami w przedniej fasadzie) czy też zwykłym mieszczaninem (posiadającym zazwyczaj małe atrium). Małe pokoje rozmieszczone wokół hortusu zajmowane były przez kobiety, dzieci i niewolników. Mężczyźni rzadko tam przebywali. Częściej spotykali się ze swoimi przyjaciółmi lub gośćmi w ogrodzie, w portykach. Portyki skonstruowane były w taki sposób, że zapewniały cień w ciągu lata oraz pozwalały na ogrzewanie wnętrza przez wpadające do środka promienie słoneczne w trakcie zimy.55 W domach bardzo bogatych Rzymian podział na część publiczną i prywatną była jedynie pozornay, przykładowo za perystylem, który otwarty był dla wszystkich odwiedzających dom znajdował się drugi, mniejszy, o bardziej prywatnym charakterze.56 Zazwyczaj przejście między częścią prywatną a publiczną było dla odwiedzających bardzo wyraźne, były to drzwi w tablinum prowadzące do tylnej części domu, przeznaczonej tylko dla jego mieszkańców.57
Odtwarzanie funkcji pomieszczeń i zajęć domowych na podstawie artefaktów
Znajdowane w domach rzymskich materialne pozostałości mogą nam bardzo wiele powiedzieć o czynnościach wykonywanych w poszczególnych częściach domu. Ich kontekst pomaga nam w zrozumieniu życia rodzinnego, czasami jednak rzuca cień wątpliwości na naszą dotychczasową wiedzę. Należy pamiętać jednak, że tego typu obserwacje właściwe są jedynie domom z Pompejów, nie należy ich odnosić do obszaru całego Imperium Rzymskiego.
Abbeveratoio – naczynie w typie poidła, w Casa del Menandro, naczynie to znalezione z
Unugentarium – butelki, o różnych kształtach, stanowiące najczęstsze znalezisko w pompejańskich domach. W Casa del Menandro znalezione zostały w małym pokoiku, którego przeznaczenie możemy określić jako spiżarnia, pomieszczenie typowo gospodarcze, należące zdecydowanie do sfery prywatnej domu. Butelki te zostały znalezione obok szklanych naczyń do przechowywania kosmetyków oraz naczyń, które prawdopodobnie mogły służyć do mycia rąk. Na podstawie wielkości naczyńtych pojemników oraz ich wąskich szyjek wyciągnięto wniosek, zże przechowywano w nich niewielkie ilości płynów, najprawdopodobniej kosmetyków czy leków. Świadczy to o typowo personalnym użytkowaniu tego pomieszczenia.59
Amfory – w domach pompejańskich znajdowane są w różnych kontekstach, zarówno w perystylach, przedsionkach, w kuchni, a także pomieszczeniach gospodarczych. W jednym domostwie można odnaleźć wiele różnych typów amfor w zależności od ich przeznaczenia, niektóre posiadają nawet inskrypcje, mówiące o ich przeznaczeniu, a czasami nawet właścicielu, czy o osobie, dla której dana amfora była przeznaczona. Tak więc w Casa
del Menandro znajdujemy przykładowo amforę, której inskrypcja mówi, że służyła ona właścicielowi, który przechowywał w niej wino. Duża ilość amfor znajdowana w domach świadczy o dużym na nie zapotrzebowaniu;, znajdowanie ich w największej ilości w pomieszczeniach gospodarczych podkreśla ich główne zastosowanie jako naczyń zasobowych, z pewnością służyły także do dystrybuowania produktów poza dom.60
Poza artefaktami typowo użytkowymi znajdywane są też przedmioty związane z kultem czy rytuałem, tak jak np. duża ilość znajdowanych muszli (znajdowanych najczęściej w grupie po kilka, złożonych w jednym miejscu)., nNiektóre były przekłuwane, miały służyć rytuałowi, i odnalezione zostały w kontekście z naczyniami, służącymi prawdopodobnie do rytualnych ablucji. Świadczyć to może o kultowym przeznaczeniu pomieszczenia.
