Freski minojskie

Inne sceny pojawiające się na kreteńskich malowidłach to: szeregi mężczyzn niosących naczynia, procesje, święta religijne, sceny obyczajowe, dworskie itp.

Pierwsza grupa przedstawień ma charakter naturalistyczny. Badania prowadzone przez botaników pozwoliły dokładnie określić poszczególne fragmenty flory ukazane na freskach. Kompozycje figuralne, choć często oddają drobiazgowo i w szczegółach takie aspekty dnia codziennego jak np. rodzaj odzieży, czy uczesanie, mają raczej charakter scen stylizowanych.

Bardzo ciekawe są znaleziska malarskie z wyspy Santoryn. Zachowały się one w niemal nienaruszonym stanie, co powoduję, że dla badaczy mają one ogromną wartość.

Są one też przykładem na migrację sztuki minojskiej na Wyspy Cykladzkie, oraz potwierdzeniem występowania wyżej opisanych motywów. Sztandarowymi przykładami fresków z Santorynu są te odkryte w miejscowości Akrotiri. Najciekawsze i najbardziej skomplikowane sceny z udziałem ludzi w Akrotiri mają charakter kultowy, jak scena z boginią (Potnia Theron czyli Panią Zwierząt?) oraz kobietami zbierającymi krokusy i w tzw. Xeste 3, pojawiają się jednak również przedstawienia bardziej prywatne (boksujące dzieci, Rybacy z Domu Zachodniego), a także quasi-narracyjne – fryz malowideł miniaturowych w Domu Zachodnim, przedstawiających wędrówkę floty między kilkoma miastami.

Do sławnych fresków odnalezionych na Krecie, a ukazujących życie człowieka, należy niewątpliwie zaliczyć te, które ozdabiały wejście do południowego wejścia do wnętrza pałacu. Widnieje w nim wspaniały pochód mężczyzn i kobiet, niestety, tak fragmentaryczny, że zachowały się w nim tylko fragmenty stóp i dolnych części szat. Wyjątkowa jest dobrze zachowana postać młodzieńca, który niesie duże naczynie zwane rytonem, które zostało namalowane niebieską farba. Przedstawienie to doskonale wpisuje się w kanon malarstwa minojskiego. Ciało postaci jest wysmukłe, skóra brązowa, tors nagi, a biodra przesłania wielobarwna przepaska. Malowidło zostało wykonane na niebieskim i żółtym tle.

Innym słynnym malowidłem z Knossos jest tzw. Książę wśród lilii. Fresk zachował się fragmentarycznie, lecz został w całość zrekonstruowany i w tej formie reprodukowany jest w większości publikacji. Malowidło, którego oryginał znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Heraklionie wciąż budzi wiele kontrowersji. Fresk ukazuje młodego mężczyznę spacerującego po ogrodzie. Nosi on krótki fartuch (nieprawidłowo dodany przez archeologa Arthura Evansa), naszyjnik z lilii oraz z koronę z pawich piór. Uważa się, że przedstawia on Króla Priesta z Knossos. Prawdopodobnie ma on gryfa lub sfinksa na smyczy, którą trzyma w ręku. Współcześnie coraz częściej odchodzi się od tezy, iż malowidło przedstawia postać męską. Jego skóra jest pomalowana na biało, co zwykle było zarezerwowane dla postaci kobiecych. Fresk składa się z trzech starożytnych fragmentów malowanego tynku (korona, tułów, lewa noga), pozostałe części nic więcej, jak tylko nowoczesny, hipotetyczny obraz. Kiedy Arthur Evans odkrył fragmenty tynku w 1901 roku, napisał, że należą do różnych osobistości oraz, że "tors może sugerować boksera".

Kolejnym fundamentalnym dziełem dla ściennego malarstwa minojskiego jest słynna „Paryżanka” z Knossos. Była ona jednym z pierwszych przedstawień twarzy kobiecej odkrytych na Krecie. Paryska moda damska tzw. jupe- culotte była niewątpliwie inspirowana przez strój kreteńskich „dam dworu” przedstawionych w wielu scenach.

Fresk ten świetnie ukazuje cechy malarstwa starożytnych mieszkańców Krety. Postać ma silnie zarysowaną twarz, zadarty nos, przesadnie duże oko, bujne krucze włosy z lokiem opadającym na czoło, oraz suknię odsłaniającą biust.

Sztuka minojska, a szczególnie malowidła dostarczają nam dużej wiedzy o zwyczajach, tradycjach kulturze jej twórców. Jednym z ciekawszych przedstawień jest przedstawienie skoku przez byka- sportu typowo minojskiego. Współcześni badacze nie są jednak zgodni codo tego, czy dzieło to faktycznie przedstawia formę rywali
zacji sportowe czy raczej rodzaj obrzędu kultowego i składania ofiary. Poddano pod wątpliwość możliwość przeżycia takiego skoku, co każe w nowy sposób spojrzeć na ten obraz.

Wśród scen ukazujących świat przyrody najbardziej oryginalne są sceny ukazujące życie ptaków i zwierząt czworonożnych wśród drzew i krzewów. Sztuka minojska w tym aspekcie była jakże różna w stosunku do egipskiej. Malarz egipski tworzył pejzaż w sposób niemal inwentarzowy, notował szczegóły, zwracał uwagę na detal. Przeciwnie Minojczyk, który w swojej wizji i swojej stylizacji natury potrafił wrażliwym okiem dostrzec prawdziwe życie okolic pałacu. Dla artystów z Krety najpiękniejszą porą roku była wiosna, a zadaniem artysty było odtworzenie jej piękna i poetyckiego nastroju. W tej stylizacji ukazywano niebieskie małpy (kolor zapożyczony z Egiptu) wyrywające krokusy z wazonów. Mały fragment malowidła z około 1700-1600 roku p.n.e przedstawia małpę zrywająca krokusy. Zwierzę ma założone na grzbiecie czerwone rzemienie, które mogły służyć do poskromnienia zapędów stworzenia.

W kontekście malowideł minojskich wypada wspomnieć o „Domu Fresków” z Knossos. Budowla z XVI w p.n.e zawdzięcza nazwę swojemu odkrywcy, Arthurowi Evansowi. W jednym z pomieszczeń tego budynku znajdował się szeroki fryz, który zajmował trzy ściany i przedstawiał pejzaż pałacowego ogrodu. Artysta uwiecznił na nim stylizowane skały pokryte bluszczem, o niebieskich i zielonych liściach, lilie, egzotyczny papirus, a wszystko to tworzy efekt radosnego poranka. W tej gęstwinie roślin znalazło się miejsce dla niebieskich ptaków, fruwających, lub siedzących na skałach, a także małpek szukających pożywienia. Choć malowidło zachowało się tylko w nielicznych fragmentach, a rekonstrukcja może M. Camerona może budzić wątpliwości, to jednak zdaje się, że oddaje ona dobrze charakter malarstwa pejzażowego.

Z ciekawszych przedstawień fauny i flory warto wspomnieć o malowidle przedstawiającym kuropatwy w zaroślach, które znajduje się w domu zwanym „Hotelem” w Knossos. W innej tonacji są freski z Aja Triada, ukazujące brązowego kota, który powoli i dyskretnie zbliża się do ukrytego w gęstwinie ptaka. Malarze często przedstawiali w swych dziełach toń morska. Z Megaronu królowej z Knossos pochodzą fragmenty malowideł, których głównym motywem są niebieskie delfiny.

Techniką freskową wykonywano nie tylko malowidła naścienne, ale także obrazy na kamiennych płytach. Przykładem takiego dzieła może być sarkofag z Aja Triada, który datuje się na początek XIV w. p.n.e. Treść dekoracji, w tym przypadku jest unikatowa i niespotykana. Dwa długie boki sarkofagu przedstawiają obrzędy pogrzebowe, zmarłego przed grobem, oraz procesje z darami grobowymi. Pochód kieruje się do świętego miejsca, z którego płynie żałobna muzyka. Nie mogło obejść się bez ofiar z owoców i zwierząt. Podczas takiej ceremonii zabijano byka, którego krew zlewano do naczynia z otworem. Postacie przedstawione na malowidle- zarówno kobiety, jak i mężczyźnie- odziani są w charakterystyczne, długie są grzane szaty.

Ścienne malarstwo minojskie jest niemym zapisem życia ludzi, którzy kiedyś zamieszkiwali Kretę i tworzyli wspaniałą, niepowtarzalną kulturę. Choć wciąż nasza wiedza o technikach tworzenia i znaczeniu malowideł nie jest doskonała to jednak daje ona nam w większym lub mniejszym stopniu odbicie życia na wyspie Minosa. To co nadal, pomimo upływu lat robi ogromne wrażenie na odbiorcach to bogactwo form i środków wyrazu. Freski minojskie były bardzo różnorodne i dotykały różnorakich aspektów życia. Mimo problemów związanych z ich degradacją, są one bardzo cennym źródłem wiedzy archeologicznej.


Bibliografia:

1. P. P. Betancourt, Introduction to Aegean art, Philadelphia 2007
2. A.Evans, The Palace of Minos at Knossos Book 1
3. K. Michałowski, Jak Grecy tworzyli sztukę, Warszawa 1970
4. B. Rutkowski, Sztuka Egejska, Warszawa 1987
5. Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Warszawa 2006

Autor: regis
skomentuj
KOMENTARZE NA TEMAT GRY
więcej komentarzy dodaj komentarz