Ekspansja państwa moskiewskiego
Jednym z aspektów rozwoju i egzystencji państwa jest jego terytorium. Jest to jeden z podstawowych warunków istnienia tegoż organizmu. Kraj musi mieć odpowiednią ilość powierzchni do zasiania zbóż i innych roślin, zbudowania miast oraz twierdz aby zapewnić przychód z handlu lub zabezpieczyć społeczeństwo przed „nieproszonymi gośćmi”. Dzięki silnym instytucjom, religii i kulturze, która często wykracza poza granice, społeczeństwo konsoliduje się bądź jest konsolidowane. Nadto nakłada się rys etniczny. Stwarza to szansę naturalnego ciążenia ku danym ośrodkom kulturalno-politycznym. Gdy zajdą też odpowiednie warunki oraz kiedy sprzyja temu ideologia stworzona przez władcę lub religię rodzą się odśrodkowe ruchy ekspansjonistyczne mające na celu bądź to „zebrać” ziemie należące teoretycznie do grupy o tożsamej lub podobnej kulturze, albo też krzewić swoje przekonania i idee poza tymi rejonami.
Rosja przeżywała te dwa stany w różnych okresach. Ja w niniejszej pracy skupię się raczej na tym pierwszym, czyli jak to często jest określane w fachowej literaturze konsolidacją i zbieraniem ziem ruskich przez państwo moskiewskie.
Geneza powstania państwa sięga X wieku, jednak nie będę się tym czasem zajmował, gdyż nie jest to moim zadaniem. Trzeba wiedzieć li tylko, że państwo to zostało założone przez najprawdopodobniej wikinga Ruryka, od którego dynastia panująca przybrała swoje imię. Ruś była państwem bogatym i potężnym z prężnymi ośrodkami miejskimi takimi jak choćby Kijów stolica państwa. Era, ujmijmy to „skonsolidowanego” państwa pod silnym przywództwem kończy się z odejściem Jarosława Mądrego z tego świata. To on podzielił państwo, a jego potomstwo zaczęło konkurować i walczyć ze sobą. Zatargi i wojny nie były jedynymi ogniwami rozpierzchnięcia się ziem i ich usamodzielnienia. Sprzyjały temu wielkie odległości pomiędzy ziemiami, gospodarka raczej naturalna i zdecentralizowana. Drugi problem to słaba produkcja często na potrzeby własne. Może na wyrost ale w pewien sposób autarkiczność i samowystarczalność, oraz słaba urbanizacja, która często ograniczała się do centrów administracyjno-politycznych nie prowadząc prócz paru miast szerszej dystrybucji i wymiany dóbr czy to kulturalnych, czy żywnościowych.
W tych to okolicznościach księstwa dzieliły się przeważnie na coraz drobniejsze. Oczywiście zdarzały się próby powrotu do jedności, na przykład księstwo halicko-włodzimierskie. Były one jednak stosunkowo krótkie i tenden
cja rozpadu nadal dominowała.
Tutaj trzeba przedstawić kilka głównych ośrodków, które w późniejszym okresie będą górowały, lub też staną się przedmiotami najzacieklejszych sporów. Uznałem, że nie można wyjaśnić zawiłości polityki, ba, zachowania ot choćby Iwana Groźnego nie zagłębiając się w XII i XIII wiek. To te wieki i partykularne interesy ziem oraz „bicz” Boży w postaci Mongołów były piaskiem w tryby stworzenia wyśnionego zjednoczonego organizmu państwowego.
Pierwszym z nich jest ziemia włodzimiersko-suzdalska. Obejmowała ona tereny północy i wschodu. Była to jak się późnej okaże kolebka, a potem trzon przyszłej Rosji. Ważne grody to: Włodzimierz, Rostów, Suzdal. Zahaczają o to ziemię jeszcze inne ośrodki takie jak Nowogród bądź Twer. Pierwszym władcą był Jerzy Długoręki, syn Włodzimierza Monomacha. Ziemią wstrząsały dotkliwe konflikty pomiędzy księciem a wyższą klasą zwaną bojarstwem pomiędzy 1157 a 1174 rokiem. Były one przynajmniej w tym okresie symptomatyczne dla wszystkich ziem dawnej Rusi. Kolejni książęta zaś prowadzą osobną politykę. Poskramiają rebelię przykładowo Pskowa. Co interesujące, te bunty zostały wygrane dość jednoznacznie na korzyść księcia. To było również pierwiosnkiem tendencji swoiście analogicznej dla przynajmniej części tych ziem. Pobicie i poskromienie bojarów i inne okoliczności spowodowały również, że w późniejszym okresie przeniesiona została stolica z Suzdalu do Włodzimierza nad Klaźmią. Po jakimś czasie również udaje się im narzucić Nowogrodowi i Pskowowi swą władzę określaną jako suwerena.
Następnie wspomnieć trzeba o Nowogrodzie, który dysponował ogromnymi zasobami ziemi i jako miasto w znacznej części kupieckie jak również bojarskie (którzy też nie rzadko zajmowali się handlem) rozwijało się na trochę innych zasadach niż pozostałe miasta czy grody. Ważne dla miasta były szlaki handlowe jak również ekspedycje podejmowane w celu zdobycia różnych zasobów. Wpływy jego sięgały daleko na północ i środek dzisiejszej Rosji. Główne miasta to Psków, Ładoga, Torżok i Stara Russa. Być może było to jedyne miasto w tej części Europy, które miało obieralne władze i nie miało stałego księcia. Książe był tylko proszony o pomoc w razie rychłej konieczności, po terminie często by wypraszany z miasta. Ten system również nie chronił przed buntami społecznymi które wybuchały raz po raz, szczególnie klas niższych. Te niesnaski praktycznie trwały od XII do XV wieku, kiedy to emporium traci niezależność.
Rosja przeżywała te dwa stany w różnych okresach. Ja w niniejszej pracy skupię się raczej na tym pierwszym, czyli jak to często jest określane w fachowej literaturze konsolidacją i zbieraniem ziem ruskich przez państwo moskiewskie.
Geneza powstania państwa sięga X wieku, jednak nie będę się tym czasem zajmował, gdyż nie jest to moim zadaniem. Trzeba wiedzieć li tylko, że państwo to zostało założone przez najprawdopodobniej wikinga Ruryka, od którego dynastia panująca przybrała swoje imię. Ruś była państwem bogatym i potężnym z prężnymi ośrodkami miejskimi takimi jak choćby Kijów stolica państwa. Era, ujmijmy to „skonsolidowanego” państwa pod silnym przywództwem kończy się z odejściem Jarosława Mądrego z tego świata. To on podzielił państwo, a jego potomstwo zaczęło konkurować i walczyć ze sobą. Zatargi i wojny nie były jedynymi ogniwami rozpierzchnięcia się ziem i ich usamodzielnienia. Sprzyjały temu wielkie odległości pomiędzy ziemiami, gospodarka raczej naturalna i zdecentralizowana. Drugi problem to słaba produkcja często na potrzeby własne. Może na wyrost ale w pewien sposób autarkiczność i samowystarczalność, oraz słaba urbanizacja, która często ograniczała się do centrów administracyjno-politycznych nie prowadząc prócz paru miast szerszej dystrybucji i wymiany dóbr czy to kulturalnych, czy żywnościowych.
W tych to okolicznościach księstwa dzieliły się przeważnie na coraz drobniejsze. Oczywiście zdarzały się próby powrotu do jedności, na przykład księstwo halicko-włodzimierskie. Były one jednak stosunkowo krótkie i tenden
Tutaj trzeba przedstawić kilka głównych ośrodków, które w późniejszym okresie będą górowały, lub też staną się przedmiotami najzacieklejszych sporów. Uznałem, że nie można wyjaśnić zawiłości polityki, ba, zachowania ot choćby Iwana Groźnego nie zagłębiając się w XII i XIII wiek. To te wieki i partykularne interesy ziem oraz „bicz” Boży w postaci Mongołów były piaskiem w tryby stworzenia wyśnionego zjednoczonego organizmu państwowego.
Pierwszym z nich jest ziemia włodzimiersko-suzdalska. Obejmowała ona tereny północy i wschodu. Była to jak się późnej okaże kolebka, a potem trzon przyszłej Rosji. Ważne grody to: Włodzimierz, Rostów, Suzdal. Zahaczają o to ziemię jeszcze inne ośrodki takie jak Nowogród bądź Twer. Pierwszym władcą był Jerzy Długoręki, syn Włodzimierza Monomacha. Ziemią wstrząsały dotkliwe konflikty pomiędzy księciem a wyższą klasą zwaną bojarstwem pomiędzy 1157 a 1174 rokiem. Były one przynajmniej w tym okresie symptomatyczne dla wszystkich ziem dawnej Rusi. Kolejni książęta zaś prowadzą osobną politykę. Poskramiają rebelię przykładowo Pskowa. Co interesujące, te bunty zostały wygrane dość jednoznacznie na korzyść księcia. To było również pierwiosnkiem tendencji swoiście analogicznej dla przynajmniej części tych ziem. Pobicie i poskromienie bojarów i inne okoliczności spowodowały również, że w późniejszym okresie przeniesiona została stolica z Suzdalu do Włodzimierza nad Klaźmią. Po jakimś czasie również udaje się im narzucić Nowogrodowi i Pskowowi swą władzę określaną jako suwerena.
Następnie wspomnieć trzeba o Nowogrodzie, który dysponował ogromnymi zasobami ziemi i jako miasto w znacznej części kupieckie jak również bojarskie (którzy też nie rzadko zajmowali się handlem) rozwijało się na trochę innych zasadach niż pozostałe miasta czy grody. Ważne dla miasta były szlaki handlowe jak również ekspedycje podejmowane w celu zdobycia różnych zasobów. Wpływy jego sięgały daleko na północ i środek dzisiejszej Rosji. Główne miasta to Psków, Ładoga, Torżok i Stara Russa. Być może było to jedyne miasto w tej części Europy, które miało obieralne władze i nie miało stałego księcia. Książe był tylko proszony o pomoc w razie rychłej konieczności, po terminie często by wypraszany z miasta. Ten system również nie chronił przed buntami społecznymi które wybuchały raz po raz, szczególnie klas niższych. Te niesnaski praktycznie trwały od XII do XV wieku, kiedy to emporium traci niezależność.
