Problemy nieefektywności w transporcie miejskim

Zauważmy, że efekty zewnętrzne dotyczą też w pewnym stopniu transportu masowego. Przy niewielkiej liczbie pasażerów pojawienie się kolejnych jest korzystne dla innych, gdyż opłacalne staje się zwiększenie częstości usługi. Jednak przy wysokiej liczbie efekt zewnętrzny staje się negatywny, gdyż dodatkowi pasażerowie zmniejszają komfort jazdy obecnych. Ekstremalnym przykładem jest kolej tokijska – Yamazaki i Asada (1999) twierdzą, że optymalna wysokość opłat może być nawet trzykrotnie wyższa od rzeczywistej8.

Wspomniano już, jak znaczące koszty zewnętrzne mogą zostać wywołane przez podróżujących, zwłaszcza w trakcie godzin szczytu. Pojawia się stąd rozróżnienie między kosztami prywatnymi a społecznymi. Koszty prywatne nie uwzględniają efektów zewnętrznych, natomiast wchodzą w ich skład podatki (np. akcyza na benzynę). Przeciwnie ma się sprawa z kosztami społecznymi – podatki jako zwykły transfer bogactwa nie wchodzą w ich skład. Rozróżnienie to można zilustrować na prostym przykładzie podróży samochodem i kosztów z nią związanych (tab. 1.1).

Tabela 1.1. Specyfikacja kosztów związanych z podróżą - Źródło: Opracowanie własne

<
br> Zauważmy, że w powyższym przykładzie opłaty spełniają rolę podatku Pigou i sprawiają, że efekt zewnętrzny jest przez podróżującego w części internalizowany – różnica między ponoszonym przez niego kosztem prywatnym a społecznym wynosi 30 centów, natomiast bez opłat wynosiłaby 50 centów. Warunkiem optymalności jest, by koszt prywatny dobra był równy społecznemu, gdyż wtedy jego wykorzystanie będzie na najlepszym poziomie: każdemu konsumentowi wyceniającemu je powyżej owego kosztu będzie się wówczas opłacało je zakupić, zaś ceniącym je poniżej kosztu społecznego – nie.

Zwróćmy uwagę na specyfikę kosztów zewnętrznych zatłoczenia. Są to koszty wywołane przez użytkowników i ponoszone przez innych użytkowników. Odróżniają się tym od kosztów zanieczyszczeń, które są ponoszone przez wszystkich. Prześledźmy pokrótce mechanikę efektu zatłoczenia na przykładzie transportu samochodowego. Wraz ze wzrostem liczby pojazdów na drodze średnia prędkość spada. To zaś powoduje wzrost kosztów użytkowania (paliwa, czasu i napraw) dla wszystkich kierowców na danej drodze. Dodatkowy pojazd zwiększa zatem koszt pozostałych – zauważmy przy tym, że przyrost kosztu jest większy przy dużej liczbie samochodów już obecnych na drodze.

8. F. Yamazaki, Y. Asada, Measurement of the Congestion Externality in Rail Commuting in the Tokyo Metropolitan Area, 1999, s. 26, publikacja dostępna na stronie: http://pweb.sophia.ac.jp/fyamaza/Railway%20congestion.pdf
skomentuj
KOMENTARZE NA TEMAT GRY
więcej komentarzy dodaj komentarz