Problemy nieefektywności w transporcie miejskim

1. Teoria transportu miejskiego

Rola transportu jest kluczowa dla procesu rozbudowy miasta i jego funkcjonowania. Wynalazki z tej dziedziny wielokroć decydowały o kształcie obecnych wielkich metropolii, np. linie trolejbusowe i podziemne tunele w dziewiętnastowiecznym Nowym Jorku czy silniki spalinowe w Los Angeles.

Sam rodzaj transportu miejskiego może mieć duży wpływ na miasto, np. gęstość zaludnienia wynosi 5848 osób na km2 w Tokio opartym na transporcie masowym3, natomiast 3041 osób na km2 w Los Angeles opartym na transporcie samochodowym4.

1.1. Efekty zewnętrzne w dziedzinie transportu, koszty prywatne a społeczne

Transport miejski wiąże się z wieloma różnymi efektami zewnętrznymi, których wielkość często jest trudna do wyceny.

Najważniejszy to efekt zatłoczenia występujący na skutek przeciążenia danej arterii komunikacyjnej, w wyniku czego czas podróży wszystkich z niej korzystających ulega wydłużeniu wraz z każdym dodatkowym użytkownikiem. Dodatkowy czas podróży jest kosztem sam w sobie, ponadto jednak często wiążą się z nim inne koszty, np. kierowcy samochodów ponoszą przez to wyższe koszty użytkowe takie jak wydatki na paliwo i koszty napraw. Efekt zatłoczenia zależny jest od miejsca i czasu. Miejsca, gdyż zatłoczenie zależy od dróg, po których odbywa się ruch. Dla przykładu w USA średni koszt zatłoczenia przypadający na samochód poruszający się po drogach miejskich to 7,7 centa na milę, a w przypadku dróg wiejskich to zaledwie 0,78 centa5. Czasu, bo w większości miast występują korki podczas porannych i wieczornych godzin szczytu. Wiążące się z tym koszty mogą być zobrazowane analizą Vickereya dla Waszyngtonu w latach 60. XX wieku. Ocenił on, że każdy dodatkowy samochód dołączony do głównego strumienia (tzn. jadący w godzinach największego ścisku) wymaga inwestycji 23 000 USD ze strony społeczności6. Oznacza to, że osoba ponosząca wydatek rzędu 3000 USD na zakup samochodu wywołuje dodatkowo prawie ośmiokrotnie wyższy koszt zewnętrzny. Jest to dobra ilustracja istniejącej w tej dz
iedzinie nieefektywności, która jednak jest pomijana przy podejmowaniu decyzji dotyczących transportu z uwagi na to, że podejmujący te decyzje nie doceniają znaczenia owej efektywności, natomiast koncentrują się na kwestiach fiskalnych i politycznych. Zysk widniejący wyłącznie na papierze przeważa zatem nad rzeczywistym interesem społecznym.

Przykładem takiego podejścia jest szeroko rozpowszechniona niechęć do często postulowanej przez ekonomistów polityki opłat drogowych i zatłoczeniowych (road pricing i congestion tolls), czyli opłat mających prowadzić do internalizacji wywoływanych przez podróżujących efektów zewnętrznych. Sprzeciw ten ma podłoże głównie polityczne tudzież ideologiczne, bowiem żądanie takowych opłat można uznać za „niesprawiedliwe”, szczególnie w przypadku, gdy są wyższe dla osób podróżujących w tłoku w porównaniu z osobami podróżującymi w większym komforcie podczas godzin niewielkiego ruchu. Kwestia „sprawiedliwości” nie może być jednak brana pod uwagę, jeśli naszym celem jest optymalizowanie efektywności. Wymaga ono pobierania wyższych opłat w godzinach szczytu, ponieważ wtedy wyższe są negatywne efekty zewnętrzne wywoływane przez podróżujących. Rozsądne wydaje się, by przy podejmowaniu decyzji w kwestii transportu kierować się tylko jednym kryterium, efektywności właśnie, podczas gdy kwestie związane ze „sprawiedliwością” rozstrzygać przez odpowiednie do tego narzędzia, tzn. system redystrybucji.

Kolejne, nie aż tak wielkie, lecz wciąż poważne koszty zewnętrzne są związane z zanieczyszczeniem powietrza i wypadkami. Szacuje się je na odpowiednio: 1,33 i 1,19 centa na milę jazdy samochodu7.

3. http://www.metro.tokyo.jp/ENGLISH/PROFILE/overview03.htm

4. http://quickfacts.census.gov/qfd/states/06/0644000.html

5. http://www.fhwa.dot.gov/policy/hcas/addendum.htm

6. W. Vickerey, Public Economics, Cambridge University Press, UK: Cambridge 1994, s. 311.

7. http://www.fhwa.dot.gov/policy/hcas/addendum.htm
skomentuj
KOMENTARZE NA TEMAT GRY
więcej komentarzy dodaj komentarz