Co to jest patriotyzm

„Patriotyzm oznacza umiłowanie tego, co ojczyste: historii, tradycji, języka, czy samego krajobrazu ojczystego. Jest to miłość, która obejmuje również dzieła rodaków i owoce ich geniuszu.” JPII
co-to-jest-patriotyzm-2431-1.jpg 1Od najdawniejszych czasów ludzie tworzyli lokalne grupy współżycia społecznego. Przez wiele wieków państwo utożsamiano z osobą władcy, który stanowił o niemal każdym aspekcie życia swoich poddanych. Despotyzm, feudalizm, absolutyzm dawały władzę jednostce bądź bardzo wąskiej grupie osób, które łączył bardziej wspólny interes, aniżeli dobro państwa. Trudno mówić więc o jakimkolwiek patriotyzmie w państwach o takim ustroju. Dopiero państwa o charakterze demokracji bądź republiki dawały możliwość kształtowania się (lepszego, bądź mniej doskonałego) patriotyzmu.

Poczucie odpowiedzialności za państwo i jego obywateli cechowało już ludność starożytnych Aten, czy Republiki Rzymskiej. Jednakże trudno mówić o tak pięknych postawach jak patriotyzm, w obliczu jawnego niewolnictwa, czy zupełnego relatywizmu moralnego. Świat nie był wówczas jeszcze gotów na wielkie idee. Późniejszy uniwersalizm średniowieczny przyczynił się wręcz do zastopowania rozwoju świadomości narodowo-społecznych. Dopiero śmiała myśl renesansu pozwoliła na rozkwit podstawowych zasad patriotycznych. W Polsce dużą rolę w jej kształtowaniu odegrał Jan Kochanowski, który w swych pieśniach podkreślał odrębność Polski, konieczność dbania o państwo, działanie dla dobra wspólnoty, a nie w imię partykularnych interesów. Wraz z Mikołajem Rejem kształtował świadomość narodową Polaków i popularyzował język ojczysty. Niestety głosy te docierały jedynie do wąskiej grupy osób wykształconych i nie mogły wpłynąć na całość ludności zamieszkujących kraj.

Pierwsza w historii możliwość ukształtowania się nowoczesnego, globalnego społeczeństwa bezklasowego o charakterze obywatelskim, nadarzyła się pod koniec XVIII wieku we Francji. Hasła wolności, równości i braterstwa porwały tłumy, jednocząc ludność kraju. Pomijam tu kwestie samej zasadności Rewolucji i jej metod; wskazuję jednak na punkt przełomowy – wyzwolenie się zbiorowości ludzkiej spod panowania monarchii absolutnej i próby samoorganizacji. Jak wiadomo, rewolucjonistom sprawy wymknęły się z rąk, lecz impuls został wywołany. Od tej pory można zanotować wzrastającą samoświadomość ludności europejskiej. Ludność zaczęła postrzegać kraj nie tylko jako pewną strukturę pobierającą podatki i zapewniającą ochronę, lecz również sama starała się w swym kraju odnaleźć. Czasem, jak w przypadku Polski, potrzeba było bolesnego wstrząsu, by obudzić poczucie wspólnoty oraz odpowiedzialności za swój kraj. Wspólna historia, tradycja, czy język stały się czynnikami spajającymi Polaków, czego znakomity obraz można zauważyć w twórczości polskich romantyków, zwłaszcza Adama Mickiewicza.

Wiek XIX i XX można uznać za okres formowania się prawdziwego patriotyzmu i globalnego społeczeństwa obywatelskiego. Niestety niejednokrotnie błędne pojmowanie patriotyzmu stawało się przyczyną niewyobrażalnych tragedii. Pierwsze symptomy nieprawidłowości dały o sobie zna
ć już w czasie Rewolucji Francuskiej – masowe mordy, wewnętrzna tolerancja i brak zewnętrznej. Ujawniły się nacjonalizm i szowinizm. Niestety zjawiska te powracały i pewnie będą powracać w historii. Jako przykład należy tu przedstawić ideologię nazistowską (rzekoma wyższość rasy aryjskiej na innymi) która wraz z ideologią komunistyczną uczyniła z wieku XX czas największego ludobójstwa w historii.

Czym więc jest patriotyzm? Na pewno nie jest to ani nacjonalizm ani szowinizm – historia dała nam już lekcję skutków tych ideologii, ale różnice widać już w tezach. Otóż patriotyzm zakłada działanie jednostki dla dobra wspólnego; nacjonalizm i szowinizm nie pasują do tego założenia, a wręcz przeciwnie – stosują różne metody w celu wywyższenia pewnej grupy osób kosztem innych – działalność jednostki jest skierowana ku dobru wąskiej grupy osób, a o przynależności do zbiorowości uprzywilejowanej decyduje etniczne braterstwo krwi i lojalność wobec rządzących. Niejednokrotnie jednak patriotyzm bywa mylony z tymi negatywnymi postawami. Nacjonaliści i szowiniści uznają się często za „prawdziwych patriotów” dbających o interes narodu, pozostając w głębokiej sprzeczności z jego zasadami. Podobnie środowiska liberalno-kosmopolityczne używają wobec rzeczywistych patriotów określeń „nacjonalista i „szowinista”. Aby być dobrym patriotą, należy zrozumieć wartości, jakie tej postawie przyświecają.

Patriotyzm to postawa związana ze wspólnotą – określa zachowania, jakie powinny kierować członkiem danej grupy wobec zarówno jej członków, jak i wobec członków innych grup. Jest to więc podstawa koegzystencji grup społecznych. Jego zanik może skutkować spłyceniem i ujednoliceniem społeczeństwa, ignorancją wobec pięknych tradycji oraz wartości. Innymi słowy brak patriotyzmu oznacza odebranie społeczeństwu jego tożsamości i samoświadomości, a więc powrót do przeszłości. Z kolei nadinterpretacja założeń patriotyzmu może skutkować wypaczeniem jego sensu, albo wręcz do kreacji postaw stojących w opozycji do patriotyzmu.

Prawdziwy patriotyzm cechuje się tolerancją, w ramach której mieści się uznanie praw innych społeczeństw oraz kultur i przyznanie im równorzędnego statusu globalnego. Nie zajmuje się on krytyką czy poniżaniem innych, lecz kieruje się ku wartościom związanym z bogactwem wewnętrznym narodu. Patriotyzm pozwala dostrzec bogactwo i potęgę ojczyzny, których nie da się w żaden sposób porównać z dziedzictwem innych narodów. Patriotyzm ma charakter osobisty każdego człowieka oraz prywatny dla danego narodu.

W tym punkcie sprecyzowanie składowych patriotyzmu staje się już formalnością, gdyż postawę tę czuje się sercem. Historia narodu z którą dany człowiek jest emocjonalnie związany, tradycja, język którym się posługuje od urodzenia, czy krajobraz który od małego podziwia. Są to wartości najbliższe każdemu człowiekowi, a pco-to-jest-patriotyzm-2431-2.jpg 2oprzez to czyny rodaków, czyli osób których dotyczą te same wartości, stają się patriocie równie bliskie.

Żyjąc w Polsce w XXI wieku i analizując problem patriotyzmu, nie sposób nie wspomnieć o jego kształtowaniu się w społecznościach lokalnych, regionach, czy w całej Europie. Można śmiało powiedzieć, że wreszcie możliwy jest nieskrępowany rozwój narodowy na Starym Kontynencie. Objawia się to zarówno w społecznościach lokalnych, gdzie rozwija się patriotyzm regionalny, jak i na poziomie ogólnym. Wyrazem chęci jednoczenia się narodów jest Unia Europejska, która wspiera tak patriotyzm lokalny (tzw. Euroregiony) jak europejski. Traktatem z Maastricht wprowadzono pojęcie obywatelstwa UE, co daje sygnał, że buduje się tożsamość europejska. Jest to dotąd niespotykany poziom świadomości patriotycznej, tworzący się ponad podziałami polityczno-historycznymi, akcentujący wspólny dorobek kultury europejskiej i jej obecną integrację. Naturalnym wydaje się więc problem pogodzenia patriotyzmu lokalnego, krajowego i europejskiego. Czy jest to możliwe? Uważam, że tak. Nie tylko, że nie kolidują one ze sobą, to jeszcze się nadzwyczaj dobrze uzupełniają. Czyż mała ojczyzna nie jest częścią dużej? Czy kochając Europę nie kochamy tym samym Polski, jako jej integralnej części? I bynajmniej nie należy przeciwstawiać patriotyzmu europejskiego, krajowego i lokalnego, ponieważ odnoszą się do zupełnie innych płaszczyzn społecznych i stopni organizacyjnych.

Niestety ujawniają się zagrożenia dla patriotyzmu we współczesnym świecie. Masowa globalizacja, szybki transport, nieskrępowana komunikacja sprzyja postawom kosmopolitycznym, czy wręcz wrogości wobec starych wzorców i tradycji. Na razie są to w miarę odosobnione przypadki, lecz podejrzewam, iż w przyszłości tendencje unifikacyjne będą się nasilać. Aby przeciwdziałać skrajnym postawom, potrzeba światłych patriotów wielkiego serca, tak jak byli oni podporą różnych krajów w burzliwej przeszłości. W każdej rzeczywistości jest miejsce na ojczyznę i patriotyzm, potrzeba tylko ludzi, którzy byliby w stanie te piękne idee dostrzegać i podtrzymywać.

Reasumując, warto podkreślić rolę patriotyzmu we współczesnym funkcjonowaniu społeczeństw. To dzięki niemu narody utrzymują swą tożsamość, a jednocześnie są skłonne współpracować i szanować się nawzajem; dostrzegać to co je łączy, a nie dzieli. Na przestrzeni dziejów, ludzkość była świadkiem ciągłego procesu kształtowania się patriotyzmu. Nowoczesnemu, głębokiemu patriotyzmowi przypisywałbym dzieła integracji globalnej w ramach ONZ, europejskiej w ramach UE i mniejszych, lokalnych inicjatyw. Poczucie odpowiedzialności za miejsce w którym żyjemy, wymusza na nas odpowiednie działania. Nauczeni boleśnie o błędnych założeniach kosmopolityzmu, nacjonalizmu i szowinizmu wreszcie jesteśmy w stanie budować nowoczesne, prawdziwie patriotyczne społeczeństwo.



Uwaga: powyższe poglądy są wyłącznie poglądami Autora!

Autor: Mande
skomentuj
KOMENTARZE NA TEMAT GRY
więcej komentarzy dodaj komentarz