Archiwa i archiwalia na wybranych uniwersytetach i ogólna ich charakterystyka
Zamknięte zaś oprócz wspomnianych byłych uczelni to przykładowo spuścizny byłych profesorów. W zespole na rok 2001 doliczono się 3000 metrów bieżących akt. Dla porównania UJ na ten czas miał 5000. Uniwersytet Warszawski 4000. Uniwersytet Wrocławski 3000. KUL 500, a UMCS 2000 metrów bieżących akt.
UMK w Toruniu zaczyna gromadzić swoje zasoby od 1945 roku. Istnienie zaś archiwum zatwierdzono uchwałą Senatu Akademickiego. Pierwszym koordynatorem prac od tegoż roku do 1951 był Bronisław Włodarski. Następnie Leonid Żytkowicz. Józef Mossakowski. Do czasu napisania artykułu funkcję dziś pełni Henryka Duczkowska-Moraczewska. Tak samo jest to nierozerwalnie związane z historią uczelni. Gromadzi materiały studenckich kół naukowych i stowarzyszeń, gospodarstw pomocniczych. Zasilane jest też przez osoby prywatne. UMK posiada kilkadziesiąt jednostek organizacyjnych, które nadal się rozwijają, co wpływa na szybki wzrost liczby materiałów kwalifikujących się do zarchiwizowania. Własne dokumenty użytkowe stanowią około 90 procent zasobu archiwum14. Często też pomieszczenia Archiwum UMK są wykorzystywane do zajęć dydaktycznych, a zasób je ilustruje i pomaga zrozumieć zawiłości tematu. Organizowane są spotkania i sympozja o charakterze często ściśle naukowym. Pozwalają one śledzić na bieżąco trendy i kierunki nowoczesnej archiwistyki. Archiwum i jego pracownicy przynależą również do profesjonalnych organizacji. Uczestnictwo w nich nobilituje uczelnie i promuje ją na zewnątrz. Przykładem może być Stowarzyszenie Archiwistów Polskich.
Archiwum przejęło obowiązki nadzorowania działalności kancelaryjnej uczelni. Dyktuje to troska o jakość i formę dokumentacji wpływającej do jednostki archiwizującej. Organizuje jej obieg, chroni przed zniszczeniem. Autor twierdzi, że niekiedy to wymaga głębokich interwencji i systematycznego i ciągłego szkolenia pracowników obsługiwanych działów.
Na uwagę w zawartości archiwum tekst zwraca uwagę na przewody doktorskie, habilitacyjne i profesorskie. Pierwsze takie akta pojawiają się w 1951 roku. Inne rzadsze, ale cenne akta dotyczą organizacji społeczno-politycznych oraz naukowych takich jak: PTH, PTCH, Koła Uniwersyteckiego PTTK, ZMW, ZSP, NZS, ZNP, NSZZ Solidarność, Komitetu Uczelnianego PZPR i wielu innych. Spuścizny po pracownikach pojawiają się od drugiej połowy lat 60. Tu można wymienić pamiątki m.in. Tadeusza Czeżowskiego, Karola Górskiego, Leona Jeśmanowicza. Są one udostępnione do badań naukowych zgodnie z wolą ofiarodawców. Zachowuje się też dla potomnych wycinki z gazet tycząc
e już pierwszych lat po „wyzwoleniu”. Uwiecznienie w formie cyfrowej lub audio i video praktykuje się mimo oporów niektórych segmentów wewnętrznego aparatu Uniwersytetu. Skanuje się cenne rękopisy i stare druki. Ostatnimi czasu zaczęto mocno stawiać na digitalizację, wprowadzenie nowego systemu komputerowego, a nawet upublicznianie zasobów w Internecie. Te działania według analizowanego tekstu nie są w pełni akceptowane i rozumiane przez władzę Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu15.
W związku, że na tych kilku przykładach omówiłem warianty funkcjonowania archiwów uniwersyteckich w Polsce, w dalszej pracy będę tylko wskazywał na istotne według mnie różnice i unikalne zasoby lub koncepcję innych nader szacownych i godnych uznania ośrodków akademickich. Aby nie powtarzać istniejących i prezentowanych wyżej informacji.
Najstarsze i chyba najzacniejsze z polskich archiwów tego typu mieści się w strukturach Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zniszczenia powojenne były znaczne i objęły budynki Collegium Novum oraz dokumenty erekcyjne z 1364 i 1400 roku. Szkody dotknęły akt fundacyjnych i stypendialnych z rożnych epok. Niemałe wyrwy poczyniono w dokumentach pierwszej połowy XIX wieku. W czasie okupacji hitlerowskiej przechowywano je na ulicy Grodzkiej w Krakowie, a częściowo w opactwie tynieckim. Zagorzałym obrońcą i spiritus movens działań ratujących był były pracownik AP w Poznaniu Kazimierz Kaczmarczyk16. W 1946 roku odzyskano większość zbiorów. Do zbiorów dokooptowano po jakimś czasie dokumenty z okresu niemieckiej okupacji, spuścizny profesorskie, akta organizacji studenckich. Swoistym hołdem wobec heroicznej postawy Kaczmarczyka było wydanie jego pracy o dyplomach pergaminowych stworzonej w czasie wojny, jednakże uczyniono to dopiero w 1953. Między 1963 a 1994 rokiem trwały w archiwum prace nad repetytorium biograficznym pracowników UJ z okresu XV-XX wieku. Opracowano akta Senatu z lat 1849-1939. Lata 50 to wyemancypowanie się Akademii Medycznej, Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego, Wyższej Szkoły Rolniczej. Utworzyły one wtenczas swoje zaczątki archiwów. W 1993 roku nastąpił jednak powrót Wydziałów Medycznych do Alma Mater wraz z narosłymi przez okres samodzielności aktami.
14. Kierzkowska B., Archiwum UMK jako wizytówka Uczelni?, Rocznik Archiwalno-Historyczny, R. XII/XIII/XIV 2007, s. 23.
15. Tamże, s. 25
16. Przewodnik po Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2001, s. 4.
UMK w Toruniu zaczyna gromadzić swoje zasoby od 1945 roku. Istnienie zaś archiwum zatwierdzono uchwałą Senatu Akademickiego. Pierwszym koordynatorem prac od tegoż roku do 1951 był Bronisław Włodarski. Następnie Leonid Żytkowicz. Józef Mossakowski. Do czasu napisania artykułu funkcję dziś pełni Henryka Duczkowska-Moraczewska. Tak samo jest to nierozerwalnie związane z historią uczelni. Gromadzi materiały studenckich kół naukowych i stowarzyszeń, gospodarstw pomocniczych. Zasilane jest też przez osoby prywatne. UMK posiada kilkadziesiąt jednostek organizacyjnych, które nadal się rozwijają, co wpływa na szybki wzrost liczby materiałów kwalifikujących się do zarchiwizowania. Własne dokumenty użytkowe stanowią około 90 procent zasobu archiwum14. Często też pomieszczenia Archiwum UMK są wykorzystywane do zajęć dydaktycznych, a zasób je ilustruje i pomaga zrozumieć zawiłości tematu. Organizowane są spotkania i sympozja o charakterze często ściśle naukowym. Pozwalają one śledzić na bieżąco trendy i kierunki nowoczesnej archiwistyki. Archiwum i jego pracownicy przynależą również do profesjonalnych organizacji. Uczestnictwo w nich nobilituje uczelnie i promuje ją na zewnątrz. Przykładem może być Stowarzyszenie Archiwistów Polskich.
Archiwum przejęło obowiązki nadzorowania działalności kancelaryjnej uczelni. Dyktuje to troska o jakość i formę dokumentacji wpływającej do jednostki archiwizującej. Organizuje jej obieg, chroni przed zniszczeniem. Autor twierdzi, że niekiedy to wymaga głębokich interwencji i systematycznego i ciągłego szkolenia pracowników obsługiwanych działów.
Na uwagę w zawartości archiwum tekst zwraca uwagę na przewody doktorskie, habilitacyjne i profesorskie. Pierwsze takie akta pojawiają się w 1951 roku. Inne rzadsze, ale cenne akta dotyczą organizacji społeczno-politycznych oraz naukowych takich jak: PTH, PTCH, Koła Uniwersyteckiego PTTK, ZMW, ZSP, NZS, ZNP, NSZZ Solidarność, Komitetu Uczelnianego PZPR i wielu innych. Spuścizny po pracownikach pojawiają się od drugiej połowy lat 60. Tu można wymienić pamiątki m.in. Tadeusza Czeżowskiego, Karola Górskiego, Leona Jeśmanowicza. Są one udostępnione do badań naukowych zgodnie z wolą ofiarodawców. Zachowuje się też dla potomnych wycinki z gazet tycząc
W związku, że na tych kilku przykładach omówiłem warianty funkcjonowania archiwów uniwersyteckich w Polsce, w dalszej pracy będę tylko wskazywał na istotne według mnie różnice i unikalne zasoby lub koncepcję innych nader szacownych i godnych uznania ośrodków akademickich. Aby nie powtarzać istniejących i prezentowanych wyżej informacji.
Najstarsze i chyba najzacniejsze z polskich archiwów tego typu mieści się w strukturach Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zniszczenia powojenne były znaczne i objęły budynki Collegium Novum oraz dokumenty erekcyjne z 1364 i 1400 roku. Szkody dotknęły akt fundacyjnych i stypendialnych z rożnych epok. Niemałe wyrwy poczyniono w dokumentach pierwszej połowy XIX wieku. W czasie okupacji hitlerowskiej przechowywano je na ulicy Grodzkiej w Krakowie, a częściowo w opactwie tynieckim. Zagorzałym obrońcą i spiritus movens działań ratujących był były pracownik AP w Poznaniu Kazimierz Kaczmarczyk16. W 1946 roku odzyskano większość zbiorów. Do zbiorów dokooptowano po jakimś czasie dokumenty z okresu niemieckiej okupacji, spuścizny profesorskie, akta organizacji studenckich. Swoistym hołdem wobec heroicznej postawy Kaczmarczyka było wydanie jego pracy o dyplomach pergaminowych stworzonej w czasie wojny, jednakże uczyniono to dopiero w 1953. Między 1963 a 1994 rokiem trwały w archiwum prace nad repetytorium biograficznym pracowników UJ z okresu XV-XX wieku. Opracowano akta Senatu z lat 1849-1939. Lata 50 to wyemancypowanie się Akademii Medycznej, Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego, Wyższej Szkoły Rolniczej. Utworzyły one wtenczas swoje zaczątki archiwów. W 1993 roku nastąpił jednak powrót Wydziałów Medycznych do Alma Mater wraz z narosłymi przez okres samodzielności aktami.
14. Kierzkowska B., Archiwum UMK jako wizytówka Uczelni?, Rocznik Archiwalno-Historyczny, R. XII/XIII/XIV 2007, s. 23.
15. Tamże, s. 25
16. Przewodnik po Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2001, s. 4.
