Zimnowojenna Szachownica - Mozambik
W 1964r. organizacja FRELIMO ogłosiła powstanie zbrojne przeciwko
portugalskim kolonizatorom. Dzięki sukcesom w pn. i centr. prowincjach
kraju, FRELIMO objęło do 1974r. kontrolę nad 1/3 terytorium; władze
portugal. podjęły akcję krwawych represji, spowodowało to masową emigrację
ludności do Zambii i Tanzanii. OJA i ONZ uznały politykę władz portugal. za
zbrodnię wobec ludności(w 1966r. OJA uznała FRELIMO za jedyną legalną
organizację ludności afrykańskiej Mozambiku, co świadczyło o pełnym poparciu
dążeń narodowowyzwoleńczych).
Po zamordowaniu E.Ch.Mondlane(II 1969r.), przywódcą organizacji został
U.Simang, ostatecznie jednakże został nim S.Machel(Samora Moises
Machel(1933-86)-czołowy polityk mozambijski i działacz Frelimo, od 1966r.
dowódca powstańczych sił zbrojnych, od 1970r. przewodn. Komitetu
Centralnego, od VI 1975r. prezydent i szef rządu niepodległej republiki,
Międzynarodowa Leninowska Nagroda Pokoju 1975-76, zginął w katastrofie
lotniczej, zwolennik socjalistycznego modelu państwa).
W wyniku nowej polityki Portugalii(po obaleniu dyktatury w kwietniu
1974r.-Rewolucja "Czerwonych Goździków"), rozpoczęły się rokowania między
portugalskim rządem tymczasowym, a FRELIMO(organizacją uznaną za jedynego
legalnego przedstawiciela narodu Mozambiku).
7(niektóre źródła podają 8)IX 1974r. zostało zawarte porozumienie,
przewidujące proklamowanie niepodległości Mozambiku w lipcu 1975r. W okresie
przejściowym władzę sprawował tzw. rząd przejściowy(premierem został
przedstawiciel Frelimo-J.Chissano(Joaquin Alberto Chissano(ur.1939r.),
czołowy polityk Mozambiku; w 1962r. jeden z założycieli Frontu Wyzwolenia
Mozambiku-Frelimo, w latach 1964-74 dowódca i koordynator wojny
partyzanckiej; w latach 1974-75 premier rządu tymczasowego; w latach 1975-86
min. spraw zagr., niepodległego Mozambiku, od 1986r. prezydent, przewodn.
Zgromadzenia Ludowego, naczelny dowódca sił zbrojnych).
25 VI 1975r., nastąpiło proklamowanie Republiki Mozambiku. Natychmiast ogłoszono konstytucję, która sankcjonowała Mozambik republiką ludową o charakterze marksistowsko-leninowskim. Ustanowiono system jednopartyjny, wzorowany na państwach komunistycznych. Pierwszym prezydentem republiki oraz szefem rządu został przywódca FRELIMO-Samora Machel. Pierwszym posunięciem nowej władzy było proklamowanie przejęcia kontroli przez państwo nad bogactwami naturalnymi oraz polityka współpracy i solidarności z krajami socjalistycznymi. Tym samym Mozambik stał się klientem ZSRR(był m.in. obserwatorem na sesjach RWPG). To oczywiście nie mogło się podobać mocarstwom Zachodu; wszak Mozambik był ważnym punktem strategicznym w Afryce. Tymczasem młode państwo przystąpiło w 1976r. do ONZ. Główna siła polityczna Mozambiku-FRELIMO, przekształcony jeszcze w 1970r. w partię marksistowsko-leninowską, zaczął wcielać program socjalistycznych przemian(m.in. kolektywizacja rolnictwa) w sojuszu polityczno-gospodarczym z krajami bloku radzieckiego(w 1977r. zawarto układ o przyjaźni i współpracy z ZSRR). Masowa ucieczka Portugalczyków pogłębiła jednakże trudności gospodarcze, a wzrost wpływów państw komunistycznych zaczął niepokoić mocarstwa Zachodu(a przede wszystkim RPA, które obawiało się utraty wpływów polityczno-gospodarczych w płd. Afryce). Zresztą sam Mozambik, od początku niepodległości, popierał zbrojnie rodezyjski ruch wyzwoleńczy, a następnie ściśle współpracował z Zimbabwe i innymi państwami Afryki(zwł. Tanzanią), przeciwstawiając się polityce RPA. Od 1977r. sytuacja wewnętrzna Mozambiku ulegała systematycznemu pogarszani
u,
przekształcając się w 1978r. w wojnę domową. Powstała nielegalna Partia
Demokratyczna Mozambiku, stawiająca sobie za cel obalenie rządów Machela.
Podjęła ona zbrojną działalność partyzancką, a w 1979r. przekształciła się w
antykomunistyczny Narodowy Ruch Oporu Mozambiku(RENAMO)(przywódca-Afonso
Dhlakama), który korzystając ze wsparcia logistycznego RPA, rozwinął w
latach 1979-85 akcję zbrojną i sabotażową. Sytuację wewnętrzną Mozambiku
dodatkowo utrudniały regres gospodarczy od początku lat 80-tych, spowodowany
m.in. dotkliwą suszą(spadek produkcji rolnej), a także ataki zbrojne armii
RPA(1981, 1983, 1986). Chcąc, nie chcąc, ekonomicznie Mozambik pozostaje,
mimo wysiłków rządu, zależny od RPA w latach 80-tych. Mimo zawarcia w 1984r.
paktu o nieagresji z RPA, wojna domowa była kontynuowana.
19 X 1986r. prezydent S.Machel zginął w katastrofie lotniczej nad terytorium
RPA. Jego następcą został znany już nam J.A.Chissano. To oznaczało zmiany.
Wzrastające ubóstwo(klęska głodu spowodowała pomoc zarówno ze strony rządów
jak i społeczeństw) i destabilizacja kraju, inspirowana przez RPA,
doprowadziły do odnowienia więzi z Zachodem i zerwania z polityką marksizmu
w 1989r. przez FRELIMO. Zresztą, to były już inne czasy...
Nową konstytucję ogłoszono w XI 1990r. Zrezygnowano z marksistowskiego
programu przebudowy kraju i wprowadzono system wielopartyjny. W XII 1991r.
rząd i RENAMO osiągnęły częściowe porozumienie w sprawie zakończenia wojny
domowej. W VIII 1992r. podpisano Deklarację Pokoju, a w X 1992r. zawarto
ostateczne porozumienie kładące kres wojnie domowej.
Mozambik-była zamorska prowincja Portugalii, uzyskał niepodległość w 1975r.
Trwająca wiele lat wojna domowa zakończyła się w październiku 1992r., po
podpisaniu porozumienia między rządem FRELIMO prezydenta Joaquima Chissano i
kierowanym przez Afonso Dhlakama ruchem partyzanckim RENAMO. W celu
podtrzymania pokoju ONZ wysłała 6000 osób ze swych sił i jak dotychczas ten
kruchy stan się utrzymuje. Dla obydwu stron negocjacje są trudne. Postęp w
zakresie rozbrojenia(od 1993r. pod nadzorem ONZ)obu walczących stron jest
nieznaczny. W celu przyspieszenia wyborów RENAMO zrezygnował z ubiegania się
o trzy urzędy gubernatorskie, natomiast FRELIMO zgadza się na włączenie
byłych powstańców do administracji prowincjonalnej. Jednakże wybory
planowane na 1993r., zostały odłożone do 1994r. Według wiarygodnych źródeł
oenzetowskich, ze względu na taktykę FRELIMO, które usiłowało zająć pozycje
gwarantujące mu zwycięstwo, termin ten stał się niepewny. Niezależnie od
tego, obaj przywódcy zdecydowanie opowiedzieli się za demokracją, a nie za
wznowieniem konfliktu. Niespodziewanie wybory parlamentarne odbyły się w X
1994r., przynosząc zwycięstwo FRELIMO. A w wolnych wyborach prezydenckich w
listopadzie 1994r. wygrał dotychczasowy prezydent-Joaquim Chissano. Czy był
to przypadek, czy też starannie zaplanowane polityczne przedsięwzięcie,
mające przynieść oczekiwane rezultaty? Czas i historia pokaże...
Autor: Perkun
25 VI 1975r., nastąpiło proklamowanie Republiki Mozambiku. Natychmiast ogłoszono konstytucję, która sankcjonowała Mozambik republiką ludową o charakterze marksistowsko-leninowskim. Ustanowiono system jednopartyjny, wzorowany na państwach komunistycznych. Pierwszym prezydentem republiki oraz szefem rządu został przywódca FRELIMO-Samora Machel. Pierwszym posunięciem nowej władzy było proklamowanie przejęcia kontroli przez państwo nad bogactwami naturalnymi oraz polityka współpracy i solidarności z krajami socjalistycznymi. Tym samym Mozambik stał się klientem ZSRR(był m.in. obserwatorem na sesjach RWPG). To oczywiście nie mogło się podobać mocarstwom Zachodu; wszak Mozambik był ważnym punktem strategicznym w Afryce. Tymczasem młode państwo przystąpiło w 1976r. do ONZ. Główna siła polityczna Mozambiku-FRELIMO, przekształcony jeszcze w 1970r. w partię marksistowsko-leninowską, zaczął wcielać program socjalistycznych przemian(m.in. kolektywizacja rolnictwa) w sojuszu polityczno-gospodarczym z krajami bloku radzieckiego(w 1977r. zawarto układ o przyjaźni i współpracy z ZSRR). Masowa ucieczka Portugalczyków pogłębiła jednakże trudności gospodarcze, a wzrost wpływów państw komunistycznych zaczął niepokoić mocarstwa Zachodu(a przede wszystkim RPA, które obawiało się utraty wpływów polityczno-gospodarczych w płd. Afryce). Zresztą sam Mozambik, od początku niepodległości, popierał zbrojnie rodezyjski ruch wyzwoleńczy, a następnie ściśle współpracował z Zimbabwe i innymi państwami Afryki(zwł. Tanzanią), przeciwstawiając się polityce RPA. Od 1977r. sytuacja wewnętrzna Mozambiku ulegała systematycznemu pogarszani
Źródła:
J.M.Roberts "Ilustrowana historia świata"
Jerzy Prokopczuk "Historia Afryki"
Mary Vincent, R.A.Stradling "Hiszpania i Portugalia"
"Państwa świata-Historia, polityka, geografia, dane statystyczne, mapy i
flagi"
"Encyklopedia Guinnessa"
"Kronika XX Wieku"
"Encyklopedia Powszechna PWN"
"Nowy Leksykon PWN"
"Encyklopedia Popularna PWN"
Perkun
piorojewski@poczta.onet.pl
Autor: Perkun
<< poprzednia | 1 | 2
