Zimnowojenna Szachownica - Angola
Zimnowojenna szachownica - Angola
Angola jest państwem położonym w południowo-wschodniej części Afryki(niemalże czterokrotnie większym od Polski i o liczbie ludności niemalże czterokrotnie mniejszej...). Gdy w 1975r. uzyskała upragnioną niepodległość, nikt nie sądził, iż na długie lata stanie się terenem krwawej rywalizacji wielkich mocarstw i ich sojuszników. O czołowym miejscu Angoli na zimnowojennej szachownicy zadecydowało nie tylko położenie strategiczne. Z pewnością decydujący głos miały bogactwa naturalne tego kraju-ropa naftowa i diamenty-liczone w światowych wydobyciach, będące przedmiotem pożądań wielu państw...
Początki państwa sięgają XIVw.(państwo Ngola). Do czasu przybycia Portugalczyków pod koniec XVw., większość obszaru obejmowały potężne królestwa Kongo(północna Angola, stol.Gola-an-Dongo) i Ndongo(środkowa Angola). Średniowieczna Angola charakteryzowała się ustrojem wczesnofeudalnym z silnymi przeżytkami układu rodowo-plemiennego i niewolniczego. W 1482r. u wybrzeży Angoli pojawili się Portugalczycy ograniczający się na razie do penetracji wybrzeża. W 1575r. wybuchła wojna między Angolą a Kongiem, która stała się przyczyną interwencji Portugalczyków przerodzonej w formalny podbój kraju, z różnym nasileniem, trwający do XVIIIw. W międzyczasie Portugalczycy założyli miasto Sao Paulo de Luanda, które stało się afrykańskim centrum handlu niewolnikami. W latach 1580-97 toczyło się powstanie przeciwko Portugalczykom. Po jego stłumieniu kolonizatorzy zaczęli przenikać w głąb kraju. Na czele następnego, trwającego 30 lat, powstania Angolijczyków stanęła królowa Anna Zinga Mbandi Ngola; po jej śmierci(1655r.) państwo się rozpadło. W latach 1640-48 wybrzeże Angoli opanowali przejściowo Holendrzy, jednak nie zagrzali długo miejsca i Angola ponownie została opanowana przez Portugalię. W XVIIw. Angola stała się światowym ośrodkiem handlu niewolnikami i główną bazą wywozu niewolników do Brazylii. W drugiej połowie XVIIIw., po stłumieniu kolejnych powstań, Portugalczycy opanowali wnętrze kraju. Angola formalnie stała sie kolonią portugalską w 1885r.(w latach 1885-94 szereg konwencji między Portugalią, Belgią, Niemcami i W.Brytanią ustaliło ostatecznie granice Angoli). Faktycznie jednak całą Angolę wojska portugalskie zajęły dopiero na początku lat 20-tych XXw.! W 1951r. Angola uzyskała status zamorskiej prowincji Portugalii p.n. Portugalska Afryka Zachodnia, zarządzana przez generalnego gubernatora. W XXw. przymusowa praca, duże podatki oraz dyskryminacja rasowa białych kolonistów przyczyniły sie do powstania dążeń narodowowyzwoleńczych. Bezposrednią jednak przyczyną powstań ludowych był swoisty wyzysk Angolijczyków. Początkowo powstania miały charakter żywiołowy. Jednak już w latach 50-tych powstały pierwsze(nielegalne) organizacje patriotyczne. W 1956r. w Luandzie powstała partia Ludowy Ruch Wyzwolenia Angoli(MPLA), której program zawierał m.in. żądania prawa narodów Angoli do samookreślenia, powszechnej amnestii, opuszczenia kraju przez wojska portugalskie i likwidację baz wojskowych na obszarze Angoli(MPLA niebawem stała się organizacją narodowowyzwoleńczą, opierającą sie na plemieniu Mbundu. Siedziba kierownictwa znajdowała się w Kongo. W latach 60-tych stała się główną organizatorką partyzanckich walk antykolonialnych). Działał również Związek Ludności Angoli(organizacja plemienia Bakongo dążąca do autonomicznego państwa), a także mniejsze organizacje patriotyczne. Działalność polityczna, głównie MPLA, przyczyniła się do wzrostu świadomości narodowej Angolijczyków.
Represje Portugalii wobec wszelkich protestów politycznych(Uchwała Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 20 kwietnia 1961r. wzywająca Portugalię do przeprowadzenia reform w Angoli pozostała bez echa), doprowadziły w 1961r. do wybuchu zbrojnego powstania narodowego w Luandzie, co zapoczątkowało formalną walkę narodowowyzwoleńczą z kolonizatorami na terenie całej Angoli, z czołową rolą lewicowej organizacji MPLA. W czasie długoletnich walk partyzanci wyzwalali niektóre rejony kraju, gdzie tworzyli lokalną administrację i przeprowadzali szereg reform społeczno-ekonomicznych(m.in. reformę rolną). W 1970r. pod ich kontrolą pozostawały centr. i wsch. części kraju. Występując przeciw ruchowi narodowowyzwoleńczemu kolonizatorzy wprowadzili w Angoli masowy terror, ponad 300 tys. Angolijczyków(1968r.) zbiegło do sąsiednich państw. Walka narodowowyzwoleńcza Angolijczyków zyskała sympatię i uznanie na arenie międzynarodowej. W 1964r. OJA(Organizacja Jedności Afrykańs
Zimnowojenna szachownica - Angola
