Bośnia i Hercegowina: kształtowanie państwa i pozycja międzynarodowa (1992-2006)

Rozdział 5 Pozycja państwa na arenie międzynarodowej

5.1. Międzynarodowy protektorat


Bośnia i Hercegowina została nazwana przez W. Stanisławskiego „wspólnym rynkiem prowadzącym ceremonialną politykę zagraniczną”. Często jest też określana jako międzynarodowy protektorat. Istnienie państwa w obecnych granicach i kształcie ustrojowym jest bowiem wynikiem determinacji wspólnoty międzynarodowej. Nie ulega wątpliwości, że wycofanie się społeczności międzynarodowej z państwa, wywołałoby rozkład jego struktur i prawdopodobnie wybuch kolejnej wojny. Jak konieczne było zaangażowanie największych organizacji międzynarodowych (Pakt Północnoatlantycki, ONZ, OBWE) w doprowadzeniu do pokoju w Bośni i Hercegowinie, tak niezbędna była ich obecność polityczna i wojskowa po 1995 r. Podczas wojny odpowiedzialność na sytuację w kraju ONZ przekazywała Sojuszowi Północnoatlantyckiemu, zaś po niej coraz więcej zadań i misji stopniowo powierzano Unii Europejskiej. Zaangażowanie organizacji międzynarodowych w powojennej Bośni i Hercegowinie jest nawet większe niż podczas konfliktu. Wspólnota międzynarodowa postawiła przed sobą dwa podstawowe zadania do zrealizowania w Bośni – czuwać nad przestrzeganiem pokoju i prawa przez strony zakończonej wojny oraz stać na straży przestrzegania cywilnych celów porozumienia pokojowego i włączyć państwo do procesu integracji euroatlantyckiej, zamieniając je w stabilną demokrację.

Podstawowym elementem porozumienia z Dayton było doprowadzenie do zaprzestania walk na terenie Bośni i Hercegowiny, rozbrojenie stron oraz zapewnienie integralności terytorialnej państwa (tzw. militarny aspekt porozumienia w Dayton). Rada Bezpieczeństwa ONZ upoważniła 15 grudnia 1995 r. państwa członkowskie Paktu Północnoatlantyckiego do powołania Sił Wdrażających Pokój (Implementation Force – IFOR). Zastąpiły one 20 grudnia 1995 r. Siły Ochronne ONZ (UNPROFOR), rozpoczynając, pod politycznym kierownictwem i kontrolą Rady Północnoatlantyckiej, operację „Wspólny wysiłek”. Pierwszym jej dowódcą został brytyjski generał Sir Michael Walker. Rada Ambasadorów Paktu Północnoatlantyckiego zleciła organom wojskowym Sojuszu przygotowanie planu operacji i wdrożenie go do praktyki. Opracowany plan przewidywał gotowość Paktu Północnoatlantyckiego do realizacji wojskowych elementów planu pokojowego dla Bośni i Hercegowiny i zakończenie misji w ciągu 12 miesięcy. Ustalił również następujące cele operacji:

1. zapewnienie przestrzegania warunków porozumienia pokojowego przez wszystkie strony konfliktu, także poprzez użycie siły;
2. ewakuację sił pokojowych ONZ;
3. prowadzenie działań wojskowych przez Pakt przy użyciu sił implementacyjnych IFOR w ilości 60 tys.;

Dyslokacja głównych sił IFOR trwała do połowy lutego 1996 r. W misji uczestniczyło 16 państw Sojuszu Północnoatlantyckiego oraz kraje Europy Środkowowschodniej (Republika Czeska, Estonia, Węgry, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia i Słowacja), a także Finlandia, Szwecja, Austria, Egipt, Pakistan i Rosja. Operacja obejmowała trzy fazy, a do jej podstawowych zadań należało:

1. rozpoczęcie procesu wycofywania wszystkich obcych wojsk stron konfliktu w Bośni i Hercegowinie;
2. wyznaczenie i przygotowanie stref rozdzielenia wojsk – stron konfliktu na całym obszarze Bośni i Hercegowiny;
3. oznaczenie pól minowych w strefach rozdzielenia i na pozostałym terytorium Bośni i Hercegowiny;
4. rozpoczęcie dialogu
w sprawie budowy środków zaufania;
5. przekazanie listy jeńców wojennych do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża;
6. wycofanie ciężkiego uzbrojenia i pododdziałów sił zbrojnych stron konfliktu do wyznaczonych jednostek podziału Bośni i Hercegowiny;
7. demobilizacja pododdziałów sił zbrojnych konfliktu pozostających poza obszarem jurysdykcji swojego rządu.

W marcu 1996 r. Rada Północnoatlantycka postanowiła, że skoro IFOR wykonały swoje podstawowe zadania wojskowe to powinny wesprzeć cywilne elementy wdrażania pokoju przez ONZ i UE oraz uczestniczyć w ściganiu zbrodniarzy wojennych.

Mimo dużego wysiłku, po niemal rocznej działalności IFOR w Bośni, Rada Bezpieczeństwa ONZ w wyniku analizy sytuacji w Bośni i Hercegowinie, oceniła, że osiągnięte efekty były niewystarczające do ustanowienia trwałego pokoju i wystosowała prośbę do Rady Północnoatlantyckiej o zorganizowanie kolejnej operacji Paktu Północnoatlantyckiego, mającej zapobiec zburzeniu kruchych podstaw pokoju. W październiku 1996 r. państwa grupy kontaktowej zdecydowały o pozostawieniu IFOR w Bośni przynajmniej na cały 1997 rok255.

W styczniu 1998 r. zmieniono nazwę tych wojsk na Siły Stabilizacyjne – SFOR (Stabilization Force). Mandatem politycznym operacji SFOR była Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1088 z 12 grudnia 1996 roku. Siły Stabilizacyjne działały w ramach operacji „Wspólna Straż” (Operation Joint Guard), trwającej od 21 grudnia 1996 do 19 czerwca 1998 oraz operacji „Wspólna Kuźnia” (Operation Joint Forge) odbywającej się 20 czerwca 1998 do 2 grudnia 2004256. SFOR, tak samo jak IFOR, odpowiadały przede wszystkim za realizację militarnych elementów porozumienia pokojowego. Terytorium Bośni i Hercegowiny podzielono na trzy rejony operacyjne, będące pod kontrolą trzech międzynarodowych dywizji: brytyjskiej, amerykańskiej i francuskiej. Zasadniczym celem operacji było ustanowienie warunków pokojowego istnienia i rozwoju dla trzech narodów Bośni i Hercegowiny. Jednymi z podstawowych zadań mandatowych było patrolowanie strefy rozdzielenia wojsk i likwidowanie nielegalnych punktów kontroli, utrudniających swobodne poruszanie ludności. Kontrolowana była także przestrzeń powietrzna państwa. Stan osobowy jednostek Sił Stabilizacyjnych na początku misji wynosił 24 tys. żołnierzy i stopniowo był zmniejszany, aż do 7 tys. w roku 2004257.


255. J. Kaczmarek, J. Skrzyp, NATO, Wrocław 2003, s. 131-133; M. Kuczyński, op. cit., s. 233, 239, 242.
256. Początkowo misja została zaplanowana na okres 18 miesięcy. Jednak sytuacja była na tyle niestabilna, że 20 lutego 1998 r. Rada Północnoatlantycka wydała na wniosek Rady Bezpieczeństwa ONZ oświadczenie potwierdzające gotowość Paktu Północnoatlantyckiego do dalszego działania. Zapoczątkowało to operację „Wspólna Kuźnia” prowadzoną przez tzw. SFOR II. Zob. szerzej Sstrona internetowa International Crisis Group, http://www.crisisgroup.org, „No early exit: NATO’s continuing challenge in Bosnia”, „Balkan Report”, No 110, inf. z 22 V 2001.
257. J. Kaczmarek, J. Skrzyp, op. cit., s. 132-133; zob. szerzej Strona internetowa „Przegląd NATO”, http://www.nato.int/docu/review/2004, „Historyczna zmiana na Bałkanach” Zima 2004, inf. z 25 IX 2008.
skomentuj
KOMENTARZE NA TEMAT GRY
więcej komentarzy dodaj komentarz