Bośnia i Hercegowina: kształtowanie państwa i pozycja międzynarodowa (1992-2006)
W wyniku rozpoczętych 18 grudnia negocjacji, prowadzonych przez byłego amerykańskiego prezydenta Jimmy’ego Cartera, zwaśnione strony
podpisały 24 grudnia 1994 r. wstępne porozumienie o czteromiesięcznym zawieszeniu broni od 1 stycznia 1995 r. (ostatecznie podpisane
31 grudnia)116. Wykorzystując zaistniałą sytuację, francuski minister spraw zagranicznych Alain Juppé
przedstawił nową propozycję wyjścia z sytuacji, którą grupa kontaktowa zaakceptowała jako nowy plan pokojowy – zakładał
zniesienie sankcji wobec Jugosławii w zamian za uznanie przez nią Bośni i Hercegowiny (oraz Chorwacji), zgodnie z planem
przedstawionym wcześniej przez grupę kontaktową, a także nieprzedawnianie zbrodni wojennych. Propozycję tę odrzucił S. Milošević117.
Po odrzuceniu przez R. Karadžicia planu grupy kontaktowej w sierpniu 1994 r. Stany Zjednoczone zwiększyły pomoc wojskową dla Chorwacji, postrzegając jej armię jako zdolną pokonać Serbów. Po wygaśnięciu zawieszenia broni w maju 1995 r. starcia w Bośni przybrały na sile, szczególnie w rejonie Tuzli118. Sytuacja zaostrzyła się po tym jak Sojusz Północnoatlantycki przeprowadził naloty na składy amunicji w Pale (stolicy bośniackich Serbów), chcąc ich zmusić do zaprzestania ostrzału Tuzli. W odpowiedzi Serbowie wzięli prawie 400 zakładników spośród żołnierzy i obserwatorów ONZ, używając ich jako „żywe tarcze”. Kryzys wygasł 18 czerwca po ich uwolnieniu, jednak kraje zachodnie ciągle nie wiedziały jak zakończyć walki w Bośni bez angażowania się w otwartą wojnę119.
Kolejne zaostrzenie konfliktu nastąpiło 15 czerwca, kiedy siły bośniackie zaatakowały pozycje serbskie, starając się przerwać trwające od 3 lat oblężenie Sarajewa. Natomiast Serbowie zaatakowali i opanowali enklawy muzułmańskie we wschodniej Bośni – Srebrenicę i Žepę, dokonując w tej pierwszej rzezi ludności. Ich upadek był na w interesie krajów zachodnich, ponieważ ułatwiał wytyczenie granic podziału Bośni, dlatego Serbowie prawdopodobnie dostali ciche przyzwolenie na tę akcję od Paktu Północnoatlantyckiego i ONZ (nikt oczywiście nie przypuszczał jakiej zbrodni dokonają)120.
Od tego momentu położenie bośniackich Serbów stawało się coraz gorsze. W Londynie grupa kontaktowa przyjęła 21 lipca plan masowych ataków Sojuszu Północnoatlantyckiego na Serbów, jeżeli ci zaatakowaliby kolejną enklawę – Gorażde. Dzień później rząd bośniacki i władze w Chorwacji podpisały porozumienie pozwalające armii chorwackiej na prowadzenie działań na terenie Bośni i Hercegowiny; Trybunał Międzynarodowy w Hadze oficjalnie oskarżył 25 lipca R. Karadžicia i R. Mladicia o zbrodnie przeciw ludzkości, zaś następnego dnia amerykański Senat zniósł jednostronnie embargo na dostawy broni dla armii A. Izetbegovicia. Dodatkowo w błyskawicznej kampanii (4-8 sierpnia) Chorwacja opanowała Krajinę, likwidując Serbską Republikę Krajiny i dokonując czystek etnicznych. Jednocześnie armia chorwacka z Dalmacji wkroczyła do Bośni121.
Wykorzystując moment znacznego osłabienia Serbów, zastępca sekretarza stanu Stan
ów Zjednoczonych Richard Holbrooke, przedstawił 18
sierpnia 1995 r. nowy plan pokojowy, przewidujący podział Bośni na dwie części – serbską i muzułmańsko-chorwacką, wymianę
terytoriów (Serbowie oddaliby ziemie wokół Sarajewa, zaś Muzułmanie Gorażde i część tzw. korytarza posawińskiego) oraz zniesienie
sankcji gospodarczych wobec Jugosławii. Władze Stanów Zjednoczonych obiecały też bośniackim Serbom prawo do skonfederowania się z
Jugosławią. Gdyby Serbowie odrzucili plan, wojska ONZ miały być zastąpione przez oddziały Paktu Północnoatlantyckiego, przystępujące
do wojny po stronie bośniackiej. Pod wpływem chwilowej poprawy sytuacji na froncie R. Karadžić odrzucił porozumienie. Wybuch
serbskiego pocisku moździerzowego w centrum Sarajewa (28 sierpnia), powodujący śmierć 37 cywilów, był dla Paktu Północnoatlantyckiego
pretekstem do rozpoczęcia 30 sierpnia operacji zmasowanego ataku na pozycje Serbów na terenie całej Bośni, pod kryptonimem Deliberate
Force. W związku w tym już tego samego dnia R. Karadžic przekazał S. Miloševiciowi uprawnienia do negocjowania pokoju w imieniu Serbów
bośniackich122.
Pierwsza tura rozmów pokojowych z udziałem szefów MSZ Chorwacji, Bośni i Hercegowiny oraz Jugosławii odbyła się 8 września 1995 w Genewie pod przewodnictwem R. Holbrooke’a. Wielkim krokiem naprzód był uznanie przez Jugosławię niepodległości Bośni i Hercegowiny w granicach z 1992 r. oraz zaakceptowanie przez rząd w Sarajewie istnienia Republiki Serbskiej w Bośni. Ustalono też ostatecznie, że państwo będzie stanowić całość, podzieloną na dwie jednostki: Republikę Serbską oraz Federację Muzułmańsko–Chorwacką Bośni i Hercegowiny w stosunku 49:51 jego powierzchni. Podczas kolejnej rundy negocjacji – 26 września w Nowym Jorku – rozmawiano o wyborach i strukturze władz Bośni i Hercegowiny. Mimo prowadzonych rozmów w wielu rejonach kraju trwały walki, szczególnie w zachodniej Bośni. Ostatecznie 5 października 1995 r. wszystkie strony konfliktu zgodziły się na 60–dniowe zawieszenie broni, które weszło w życie 12 października o północy. Było to 36 i ostatnie zawieszenie broni podczas tej wojny, jednak pierwsze przestrzegane123.
116. Jeszcze 27 grudnia Muzułmanie odmawiali zaakceptowania porozumienia, gdyż w okolicach Bihacia ciągle trwały walki.
117. I. Rycerska, op. cit., s. 105-108; J. Kukułka, op. cit., s. 553-554.
118. Walki wybuchły jeszcze przed wygaśnięciem zawieszenia broni, 13 marca – w rejonie Tuzli, Travnika i Velesnicy wojska bośniackie rozpoczęły ofensywę przeciw Serbom, na co R. Karadžic odpowiedział 27 marca powszechną mobilizacją w Republice Serbskiej w Bośni i Hercegowinie.
119. Zob. szerzej M. Kuczyński, op. cit., s. 216-219.
120. Zob. szerzej ibid., s. 220-222; M. Waldenberg, Rozbicie Jugosławii..., s. 197-199.
121. Zob. szerzej M. Kuczyński, op. cit., s. 224-226.
122. Ibid., s. 226-229.
123. Ibid., s. 229-231; I. Rycerska, op. cit., s. 110-111.
Po odrzuceniu przez R. Karadžicia planu grupy kontaktowej w sierpniu 1994 r. Stany Zjednoczone zwiększyły pomoc wojskową dla Chorwacji, postrzegając jej armię jako zdolną pokonać Serbów. Po wygaśnięciu zawieszenia broni w maju 1995 r. starcia w Bośni przybrały na sile, szczególnie w rejonie Tuzli118. Sytuacja zaostrzyła się po tym jak Sojusz Północnoatlantycki przeprowadził naloty na składy amunicji w Pale (stolicy bośniackich Serbów), chcąc ich zmusić do zaprzestania ostrzału Tuzli. W odpowiedzi Serbowie wzięli prawie 400 zakładników spośród żołnierzy i obserwatorów ONZ, używając ich jako „żywe tarcze”. Kryzys wygasł 18 czerwca po ich uwolnieniu, jednak kraje zachodnie ciągle nie wiedziały jak zakończyć walki w Bośni bez angażowania się w otwartą wojnę119.
Kolejne zaostrzenie konfliktu nastąpiło 15 czerwca, kiedy siły bośniackie zaatakowały pozycje serbskie, starając się przerwać trwające od 3 lat oblężenie Sarajewa. Natomiast Serbowie zaatakowali i opanowali enklawy muzułmańskie we wschodniej Bośni – Srebrenicę i Žepę, dokonując w tej pierwszej rzezi ludności. Ich upadek był na w interesie krajów zachodnich, ponieważ ułatwiał wytyczenie granic podziału Bośni, dlatego Serbowie prawdopodobnie dostali ciche przyzwolenie na tę akcję od Paktu Północnoatlantyckiego i ONZ (nikt oczywiście nie przypuszczał jakiej zbrodni dokonają)120.
Od tego momentu położenie bośniackich Serbów stawało się coraz gorsze. W Londynie grupa kontaktowa przyjęła 21 lipca plan masowych ataków Sojuszu Północnoatlantyckiego na Serbów, jeżeli ci zaatakowaliby kolejną enklawę – Gorażde. Dzień później rząd bośniacki i władze w Chorwacji podpisały porozumienie pozwalające armii chorwackiej na prowadzenie działań na terenie Bośni i Hercegowiny; Trybunał Międzynarodowy w Hadze oficjalnie oskarżył 25 lipca R. Karadžicia i R. Mladicia o zbrodnie przeciw ludzkości, zaś następnego dnia amerykański Senat zniósł jednostronnie embargo na dostawy broni dla armii A. Izetbegovicia. Dodatkowo w błyskawicznej kampanii (4-8 sierpnia) Chorwacja opanowała Krajinę, likwidując Serbską Republikę Krajiny i dokonując czystek etnicznych. Jednocześnie armia chorwacka z Dalmacji wkroczyła do Bośni121.
Wykorzystując moment znacznego osłabienia Serbów, zastępca sekretarza stanu Stan
Pierwsza tura rozmów pokojowych z udziałem szefów MSZ Chorwacji, Bośni i Hercegowiny oraz Jugosławii odbyła się 8 września 1995 w Genewie pod przewodnictwem R. Holbrooke’a. Wielkim krokiem naprzód był uznanie przez Jugosławię niepodległości Bośni i Hercegowiny w granicach z 1992 r. oraz zaakceptowanie przez rząd w Sarajewie istnienia Republiki Serbskiej w Bośni. Ustalono też ostatecznie, że państwo będzie stanowić całość, podzieloną na dwie jednostki: Republikę Serbską oraz Federację Muzułmańsko–Chorwacką Bośni i Hercegowiny w stosunku 49:51 jego powierzchni. Podczas kolejnej rundy negocjacji – 26 września w Nowym Jorku – rozmawiano o wyborach i strukturze władz Bośni i Hercegowiny. Mimo prowadzonych rozmów w wielu rejonach kraju trwały walki, szczególnie w zachodniej Bośni. Ostatecznie 5 października 1995 r. wszystkie strony konfliktu zgodziły się na 60–dniowe zawieszenie broni, które weszło w życie 12 października o północy. Było to 36 i ostatnie zawieszenie broni podczas tej wojny, jednak pierwsze przestrzegane123.
116. Jeszcze 27 grudnia Muzułmanie odmawiali zaakceptowania porozumienia, gdyż w okolicach Bihacia ciągle trwały walki.
117. I. Rycerska, op. cit., s. 105-108; J. Kukułka, op. cit., s. 553-554.
118. Walki wybuchły jeszcze przed wygaśnięciem zawieszenia broni, 13 marca – w rejonie Tuzli, Travnika i Velesnicy wojska bośniackie rozpoczęły ofensywę przeciw Serbom, na co R. Karadžic odpowiedział 27 marca powszechną mobilizacją w Republice Serbskiej w Bośni i Hercegowinie.
119. Zob. szerzej M. Kuczyński, op. cit., s. 216-219.
120. Zob. szerzej ibid., s. 220-222; M. Waldenberg, Rozbicie Jugosławii..., s. 197-199.
121. Zob. szerzej M. Kuczyński, op. cit., s. 224-226.
122. Ibid., s. 226-229.
123. Ibid., s. 229-231; I. Rycerska, op. cit., s. 110-111.
<< poprzednia | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 36 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | następna >>
