Bośnia i Hercegowina: kształtowanie państwa i pozycja międzynarodowa (1992-2006)
W takich okolicznościach politycznych odbyły się 11 listopada 2000 r. wybory parlamentarne w Bośni i Hercegowinie oraz prezydenckie w
Republice Serbskiej. Wynik wyborów po raz pierwszy od czasu wojny stworzył warunki dla powstania rządów wieloetnicznych, na poziomie
państwowym i federalnym. Przyczyniła się do tego niewątpliwie zmiana ordynacji wyborczej (tylko w Federacji
Muzułmańsko–Chorwackiej), wprowadzona przez Urząd Wysokiego Przedstawiciela. Zniesiono obowiązujący wyborców podział kandydatów
według przynależności etnicznej (można było głosować na dowolną listę etniczną lub wieloetniczną)226. W
Federacji Bośni i Hercegowiny zwyciężyła Partia Socjaldemokratyczna (SDP) Zlatka Lagumdžiji – 27,3%, pokonując nieznacznie SDA
– 27%. Jednak znaczącą siłą stała się także umiarkowana SBiH Harisa Salijdžicia (15%). Większość Chorwatów tradycyjnie
zagłosowała na nacjonalistyczną HDZ (19%), posługującej się sloganem o zagrożeniu narodu chorwackiego w Bośni i Hercegowinie. Mimo, że
w Republice Serbskiej (gdzie władze nie zgodziły się na zmianę ordynacji, nie chcąc rezygnować z przywilejów uzyskanych w Dayton)
wygrała SDS (40%), a prezydentem został Mirko Sarović (SDS) – 50,1%, nacjonaliści zostali osłabieni. Nie zdołali też utworzyć
rządu w Republice, uzyskując gorszy wynik w wyborach do Zgromadzenia Narodowego. Udało się to koalicji mniejszych partii pod
przewodnictwem Partii na Rzecz Demokratycznego Postępu (PDP). Na poziomie państwowym pierwszy raz powstał, pochodzący z
demokratycznych wyborów, rząd bez udziału nacjonalistów, powołany 23 lutego 2001 r., na czele z premierem Božidarem Maticiem (SDP).
Jednak dominujące partie – SDP i SBiH227 – rzadko godziły się na kompromis. Rządzącą koalicję
najbardziej łączył nacisk sił międzynarodowych, domagających się od polityków tworzenia w Bośni sprawnego państwa i społeczeństwa
wielokulturowego. Zdołano jednak podpisać 27 marca 2002 r. tzw. umowę z Sarajewa, zmieniającą konstytucje Republiki Serbskiej i
Federacji Bośni i Hercegowiny, tak aby 3 konstytucyjne narody były równomiernie reprezentowane na poziomie jednostek federalnych228.
Stworzenie rządu przez partie opowiadające się za wieloetniczną Bośnią paradoksalnie wywołało kryzys w państwie. Od władzy odsunięta została HDZ, będąca główną siłą reprezentującą Chorwatów. Mimo podobnego, co w poprzednich wyborach wyniku, partia straciła wpływ na sytuację w Bośni i Hercegowinie, zarówno na poziomie federalnym, jak i państwowym. Przywódca HDZ, członek prezydium Bośni, A. Jelavić, grożąc secesją, powołał na terytorium kontrolowanym przez jego ugrupowanie tzw. Chorwacki Samorząd Narodowy oraz przejął władzę nad Chorwacką Radą Obrony (HVO), będącą częścią wojsk Federac
ji. Działania te spowodowały interwencję Wysokiego Przedstawiciela, Wolfganga
Petrischa, który zdymisjonował A. Jelavicia z funkcji członka Prezydium Bośni i Hercegowiny i powołał na jego miejsce socjaldemokratę,
Jozo Križanovicia231.
Sytuacja ta pokazała, że Federacja Bośni i Hercegowiny istniała tylko formalnie, w której dobrze czuli się, dzieląc politycznymi zyskami, nacjonaliści z HDZ i SDA. Potwierdziło się, że bośniaccy Chorwaci nie chcieli Bośni i Hercegowiny tak samo, jak bośniaccy Serbowie. Jednak w swoim oporze pozostali osamotnieni, nie mogli bowiem liczyć na nowe władze w Zagrzebiu. Sytuację ciągle ratowali też przedstawiciele społeczności międzynarodowej.
Wybory z 5 października 2002 r. skończyły się ponownie zwycięstwem partii nacjonalistycznych. Było to efektem nieudanych reform gospodarczych przeprowadzanych przez poprzedni rząd, a także agresywnej kampanii wyborczej, przekonującej, że stabilnych wartości można szukać jedynie we własnym narodzie. Skłócona Koalicja dla Zmian rozpadła się, a poszczególne ugrupowania przystępowały do wyborów osobno. Wybory były wyjątkowe dlatego, gdyż nie zostały przeprowadzone przez OBWE, ale przez bośniacką Komisję Wyborczą232. Kadencja nowego parlamentu miała też po raz pierwszy trwać 4 lata. Zostały przeprowadzone również po zmianach, jakie znalazły wyraz w deklaracji z Sarajewa w marcu 2002 r.
226. Zob. szerzej Strona internetowa International Crisis Group, http://www.crisisgroup.org, „Breaking the mould, Electoral Reform in Bosnia and Herzegovina”, „Balkans Report”, No 56, inf. z 4 III 1999.
227. Stworzyły wraz z 8 mniejszymi ugrupowaniami Koalicję dla Zmian. O funkcjonowaniu koalicji zob. szerzej Strona internetowa International Crisis Group, http://www.crisisgroup.org, „Bosnia’s Alliance for (Smallish) Change”, „Balkans Report”, No 132, inf. z 2 VIII 2002.
228. V. Stojarová, op. cit., s. 74-75; Strona internetowa Bosnian Institute, http://www.bosnia.org.uk, „Bosnia-Herzegovina – General Elections 2000 – Certified Results”, „Bosnia Report”, June – November 2000, New Series No: 19/20, inf. z 12 IX 2008; Strona internetowa International Crisis Group, http://www.crisisgroup.org, „Bosnia’s November Elections: Dayton Stumbles”, „Europe Report”, No 104, inf. z 18 XII 2000.
229. Partia Emeryta Bośni i Hercegowiny.
230. Partia Niezależnych Socjaldemokratów Republiki Serbskiej/Socjalistyczna Partia Demokratyczna
231. G. Berić, Porucznik Jelavić rusza na wojnę, „Gazeta Wyborcza”, 11 IV 2001, nr 86, s. 12; D. Warszawski, Ostatni rokosz, „Gazeta Wyborcza”, 5 III 2001, nr 54, s. 15.
232. O Komisji Wyborczej Bośni i Hercegowiny zob. szerzej Strona internetowa Central Election Commission of Bosnia and Herzegovina, http://www.izbori.ba., inf. z 20 IX 2008.
 |
Stworzenie rządu przez partie opowiadające się za wieloetniczną Bośnią paradoksalnie wywołało kryzys w państwie. Od władzy odsunięta została HDZ, będąca główną siłą reprezentującą Chorwatów. Mimo podobnego, co w poprzednich wyborach wyniku, partia straciła wpływ na sytuację w Bośni i Hercegowinie, zarówno na poziomie federalnym, jak i państwowym. Przywódca HDZ, członek prezydium Bośni, A. Jelavić, grożąc secesją, powołał na terytorium kontrolowanym przez jego ugrupowanie tzw. Chorwacki Samorząd Narodowy oraz przejął władzę nad Chorwacką Radą Obrony (HVO), będącą częścią wojsk Federac
Sytuacja ta pokazała, że Federacja Bośni i Hercegowiny istniała tylko formalnie, w której dobrze czuli się, dzieląc politycznymi zyskami, nacjonaliści z HDZ i SDA. Potwierdziło się, że bośniaccy Chorwaci nie chcieli Bośni i Hercegowiny tak samo, jak bośniaccy Serbowie. Jednak w swoim oporze pozostali osamotnieni, nie mogli bowiem liczyć na nowe władze w Zagrzebiu. Sytuację ciągle ratowali też przedstawiciele społeczności międzynarodowej.
Wybory z 5 października 2002 r. skończyły się ponownie zwycięstwem partii nacjonalistycznych. Było to efektem nieudanych reform gospodarczych przeprowadzanych przez poprzedni rząd, a także agresywnej kampanii wyborczej, przekonującej, że stabilnych wartości można szukać jedynie we własnym narodzie. Skłócona Koalicja dla Zmian rozpadła się, a poszczególne ugrupowania przystępowały do wyborów osobno. Wybory były wyjątkowe dlatego, gdyż nie zostały przeprowadzone przez OBWE, ale przez bośniacką Komisję Wyborczą232. Kadencja nowego parlamentu miała też po raz pierwszy trwać 4 lata. Zostały przeprowadzone również po zmianach, jakie znalazły wyraz w deklaracji z Sarajewa w marcu 2002 r.
226. Zob. szerzej Strona internetowa International Crisis Group, http://www.crisisgroup.org, „Breaking the mould, Electoral Reform in Bosnia and Herzegovina”, „Balkans Report”, No 56, inf. z 4 III 1999.
227. Stworzyły wraz z 8 mniejszymi ugrupowaniami Koalicję dla Zmian. O funkcjonowaniu koalicji zob. szerzej Strona internetowa International Crisis Group, http://www.crisisgroup.org, „Bosnia’s Alliance for (Smallish) Change”, „Balkans Report”, No 132, inf. z 2 VIII 2002.
228. V. Stojarová, op. cit., s. 74-75; Strona internetowa Bosnian Institute, http://www.bosnia.org.uk, „Bosnia-Herzegovina – General Elections 2000 – Certified Results”, „Bosnia Report”, June – November 2000, New Series No: 19/20, inf. z 12 IX 2008; Strona internetowa International Crisis Group, http://www.crisisgroup.org, „Bosnia’s November Elections: Dayton Stumbles”, „Europe Report”, No 104, inf. z 18 XII 2000.
229. Partia Emeryta Bośni i Hercegowiny.
230. Partia Niezależnych Socjaldemokratów Republiki Serbskiej/Socjalistyczna Partia Demokratyczna
231. G. Berić, Porucznik Jelavić rusza na wojnę, „Gazeta Wyborcza”, 11 IV 2001, nr 86, s. 12; D. Warszawski, Ostatni rokosz, „Gazeta Wyborcza”, 5 III 2001, nr 54, s. 15.
232. O Komisji Wyborczej Bośni i Hercegowiny zob. szerzej Strona internetowa Central Election Commission of Bosnia and Herzegovina, http://www.izbori.ba., inf. z 20 IX 2008.
<< poprzednia | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 36 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | następna >>
