Bośnia i Hercegowina: kształtowanie państwa i pozycja międzynarodowa (1992-2006)

Rozdział 4 Władza państwowa – charakter, struktura i funkcjonowanie

4.1. Państwo federalne – organizacja


Ustrój polityczny Bośni i Hercegowiny został nakreślony w czasie rozmów pokojowych w Dayton. Zawarte porozumienie nie było traktatem pokojowym w tradycyjnym rozumieniu (zawieszenie ognia, zapewnienie pokoju), ale poszło znacznie dalej – stworzyło ramy do zbudowania nowego państwa – sprawnie funkcjonującej, dwujednostkowej Bośni i Hercegowiny. Wynegocjowane generalne porozumienie ramowe o pokoju w Bośni i Hercegowinie164 składało się z tekstu głównego oraz 11 aneksów i 2 załączników. Aneks 4 tego porozumienia był jednocześnie Konstytucją Bośni i Hercegowiny165.

Aneks 1A („Porozumienie o militarnych aspektach ustaleń pokojowych”)166 odnosił się do kwestii militarnych układu pokojowego. Strony zobowiązywały się do jak najszybszego przywrócenia normalnego życia w państwie, zaniechania jakichkolwiek działań przeciwko innym stronom porozumienia oraz przeciwko integralności i niepodległości Bośni i Hercegowiny. Poddały się także kontroli Sił Wdrażających Pokój (Implementation Force – IFOR). Utworzono linię zawieszenia ognia, kontrolowaną przez te siły. W przeciągu 30 dni z terytorium państwa miały wycofać się wszystkie obce siły zbrojne. Aneks 1B zobowiązywał strony do zmniejszenia swoich armii do limitów zawartych w porozumieniu oraz przekazaniu naczelnego dowództwa nad nimi Prezydium Republiki Bośni i Hercegowiny, które miało zostać wybrane w wolnych wyborach. Powstać miała Połączona Komisja Wojskowa, której przekazywano by wszelkie dane o rozmieszczeniu wojsk i stanie uzbrojenia. W jej składzie znajdowali się Dowódcy IFOR, najwyżsi dowódcy każdej z części składowych państwa, 2 cywilów o nieposzlakowanej opinii, Wysoki Przedstawiciel (High Representative), przewodniczącym zaś miał być Dowódca IFOR. Załącznik B do tego aneksu określał kompetencje IFOR167.

Aneks 1B dotyczył zasad doprowadzenia do regionalnej stabilizacji w regionie („Porozumienie o stabilizacji regionalnej”)168. Celem było przywrócenie stabilności militarnej w regionie. Strony konfliktu oraz Chorwacja i Jugosławia zobowiązały się do ograniczenia zbrojeń, a także określenia limitów sił zbrojnych, adekwatnie do liczebności populacji, potrzeb obronnych, wielkości posiadanych sił zbrojnych oraz sił zbrojnych sąsiadów169. Aneks 2 odnosił się do wewnętrznej granicy międzyetnicznej i strefy zdemilitaryzowanej („Porozumienie o wewnętrznej granicy międzyetnicznej i zagadnieniach z nią związanych”)170. Zostawiał także problem przynależności spornego okręgu Brčko pod arbitraż Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, do rozwiązania w ciągu 6 miesięcy171. Ważny aneks 3 stanowiła o zasady przeprowadzenia wyborów („Porozumienie o wyborach”)172. Miały być wolne, demokratyczne i nieograniczone. Ich przeprowadzenie oraz kontrolę powierzono Organizacji Współpracy i Bezpieczeństwa w Europie (OBWE), której mandat miał wygasnąć po 3 elekcjach w 2000 roku173.

W aneksie 5 („Porozumienie o arbitrażu”)174 obie części Bośni i Hercegowiny zdecydowały, że w przypadku konfliktu między nimi, odwołają się do międzynarodowego arbitrażu, przez co unikać będą eskalacji nieporozumień. Tak rozwiązano kwestię dystryktu Brčko175. Aneks 6, składający się z 3 części, dotyczył praw człowieka („Porozumienie o p
rawach człowieka”)176. Federacja Bośni i Hercegowiny oraz Republika Serbska zobowiązały się do przestrzegania fundamentalnych wolności (zawartych również w art. 2. Konstytucji) – prawa do życia, zakaz tortur i nieludzkiego traktowania, zakaz badań na ludziach i niewolnictwa, prawo do wolności i bezpieczeństwa, prawo do wysłuchania i sprawiedliwego procesu, prawo do prywatności, wolność korespondencji, wolność wyznania i myśli, wolność demonstracji przekonań, wolność zgromadzeń i zrzeszania, prawo do założenia rodziny, prawo dążenia do dobrobytu, prawo do edukacji, wolność protestu i oporu. Prawa te przysługiwały wszystkim bez względu na narodowość, religię czy płeć177.

Aneks 7 regulował sytuację uchodźców i przesiedleńców („Porozumienie o uchodźcach i przesiedleńcach”)178, co stało się jednym z głównych problemów polityczno–społecznych Bośni i Hercegowiny, zaś kolejny tworzył Komisję do Spraw Ochrony Zabytków Narodowych179. Aneks 9 dotyczył tworzenia przedsiębiorstw użyteczności publicznej180, a aneks 10 omawiał wdrażanie w życie porozumień pokojowych, powołując także Urząd Wysokiego Przedstawicielstwa (Office of the High Representative – OHR), z Wysokim Przedstawicielem na czele181.

Aneks 11 odnosił się do powołania międzynarodowych sił policyjnych („Porozumienie o Międzynarodowych Siłach Policyjnych”)182, mających za zadanie dbać o porządek publiczny oraz monitorować przestrzegania standardów ochrony praw człowieka i podstawowych wolności. Głównym ich koordynatorem został Wysoki Przedstawiciel. Do powinności tych sił należało: monitorowanie wprowadzania w życie prawa (szczególnie karnego), kontrola personelu policyjnego i wojskowego, szkolenie personelu wojskowego, wspomaganie miejscowej policji, nadzorowanie realizacji porozumienia pokojowego, uczestnictwo w ściganiu zbrodniarzy wojennych183.


164. General Framework Agreement for Peace in Bosnia and Herzegovina – GRAP.
165. P. Timofiejuk, Ustrój polityczny Republiki Bośni i Hercegowiny w myśl porozumień z Dayton, [w: ] Bałkany, Etnokulturowe podłoże konfliktów, red. W. Konarski, A. Koseski, Pułtusk 2006, s. 152.
166. Agreement on the Military Aspects of the Peace Settlement.
167. Ibid., s. 152-155.
168. Agreement on regional stabilization.
169. Ibid., s. 156.
170. Agreement on Intern – Entity Boundary Line and Related Issues.
171. Ibid., s. 157.
172. Agreement on Elections.
173. Ibid., s. 158.
174. Agreement on Arbitration.
175. Ibid., s. 159.
176. Agreement on Human Rights.
177. Zob. szerzej ibid., s. 159-163.
178. Agreement on Refuges and Displaced Persons.
179. Agreement on Commission to Preserve National Monuments. Ibid., s. 163-166.
180. Agreement on Establishment of Bosnia and Herzegovina Public Corporation.
181. Agreement on Civilian Implementation. Ibid., s. 166-168. Zob. szerzej rozdział V.
182. Agreement on International Police Force.
183. P. Timofiejuk, op. cit., s. 169.
skomentuj
KOMENTARZE NA TEMAT GRY
więcej komentarzy dodaj komentarz