I wojna światowa
Przyczyny pierwszej wojny światowej leżą w XIX wieku. Powstały wtedy nowe państwa, obejmujące swoim obszarem wiele mniejszych krajów, znajdującym się kiedyś pod innym panowaniem. Większe narody, takie jak Niemcy czy Włosi, pragnęły znaleźć swoje miejsce pomiędzy mocarstwami o ustalonej pozycji takimi jak Rosja, Francja, czy Wielka Brytania, a także chwiejnym imperium austro-węgierskim w Europie Środkowej, czy upadającą potęgą turecką na Bliskim Wschodzie. Mniejsze kraje takie jak Belgia nie mogły podjąć takiej rywalizacji i skłaniały się do zajęcia pozycji neutralnej, nie popierającej żadnej ze stron.Do roku 1914 wielkie potęgi podzieliły się na dwa obozy. Z jednej strony były państwa centralne, wśród których przewodnią rolę pełniły Niemcy i Austro-Węgry. Sprzymierzeńcem ich były Włochy, jednak stosunki z nimi stawały się coraz chłodniejsze, oraz Bułgaria i Turcja, z którymi współpraca układała się coraz lepiej. Drugą stroną byłą ententa (alianci), do której należały Francja i Rosja oraz zaprzyjaźniona, ale nie w pełni zaangażowana Anglia.
Państwa wchodzące w skład obydwu obozów miały swoje słabsze i mocniejsze strony, które dały o sobie znać w nadchodzącym konflikcie. Niemcy stały się największą potęgą militarną Europy. Ich próby konkurowania z Wielką Brytanią o panowanie na morzu były przyczyną napięcia pomiędzy obydwoma państwami. Natomiast Austro-Węgry były ogromnym, ale rozchwianym mocarstwem składającym się z wielu niespokojnych i odizolowanych od siebie narodów.
Wielka Brytania była pierwszym krajem przemysłowym i ogromnym – obejmującym zamorskie terytoria – imperium. Militarnie opierała się ona raczej na doskonałych możliwościach obronnych swojej marynarki wojennej, niż na niew
Jednak wojna wybuchła gdzie indziej – na Bałkanach, w Europie Wschodniej. Obszar ten do niedawna był jeszcze częścią imperium tureckiego, po wycofaniu się którego o strefę wpływów na nim zaczęły konkurować Rosja i Austro-Węgry. W 1908 r. Austro-Węgry przejęły Bośnię i Hercegowinę. Wzbudziło to sprzeciw bośniackich Serbów i sąsiedniego państwa serbskiego. Rosja, tradycyjny sprzymierzeniec Serbii, zaprotestowała, ale była nieprzygotowana by podjąć jakąkolwiek akcję zbroją. Napięcie w regionie sięgało szczytu kiedy 28 czerwca1914 r., następca austriackiego tronu, arcyksiążę Ferdynand, i jego żona zostali zamordowani w Sarajewie przez serbskiego studenta, Gavrilo Principia.
Sytuacja wymknęła się spod kontroli. Oburzone Austro-Węgry oskarżyły Serbię o przeprowadzenie zamachu i najechały na nią 28 lipca. W obronie Serbom przyszła Rosja, mobilizując dwa dni później 1,2 miliona żołnierzy. Niemcy zaostrzyły konflikt stawiając Rosji 24-godzinne ultimatum wycofania się z Serbii, w przeciwnym wypadku grożąc wojną. Rosja ultimatum odrzuciła i Niemcy 1 sierpnia wypowiedzieli jej wojnę. Jako że Francja była sprzymierzeńcem Rosji, 3 sierpnia Niemcy także wypowiedziały jej wojnę.
Ażeby uniknąć walki na dwa fronty, Niemcy powzięły decyzję pokonania Francji, zanim Rosja gotowa będzie do wojny. Najszybszym sposobem było przejście przez Belgię, w celu ominięcia francuskich umocnień granicznych. Kie
dy neutralna Belgia nie udzieliła pozwolenia na przejście wojsk niemieckich przez swoje terytorium, Niemcy wtargnęły na jej obszar. Wielka Brytania była poręczycielką belgijskiej neutralności i dlatego w tym samym dniu wypowiedziała Niemcom wojnę. W ciągu pięciu tygodni w całej Europie rozpętała się burza. W listopadzie do wojny przystąpiła Turcja, stając po stronie państw centralnych.Półtoramilionowa armia niemiecka wydawała się nie do pokonania. Rozgromiła Francuzów na całej linii frontu, a 31 sierpnia przedarła się przez niewielki kontyngent wojsk brytyjskich (70 tys. żołnierzy) pod Mons. We wrześniu jednak została zatrzymana przez Francuzów w bitwie pod Marną. Obydwie strony wybudowały system okopów, przedzielonym pasem „ziemi niczyjej”. Linia okopów rozciągała się na ponad 700 km wzdłuż północnej Francji, od kanału La Manche do granic szwajcarskich.
W efekcie walka w okopach na froncie zachodnim trwała 4 lata i okazała się przerażająca ponad wszelkie wyobrażenie. Bitwy ciągnęły się miesiącami. Podczas dużych natarć dziesiątki tysięcy żołnierzy ginęło po to, by zdobyć zaledwie kilka metrów terenu. Prawie do końca wojny linia frontu nie przesunęła się w żadną stronę o więcej niż 65 km.
W 1915 r. generalna ofensywa aliantów (głównie Francuzów) przyniosła znakomite rezultaty, a kosztowała życie ogromną ilość żołnierzy. W 1916 r. Niemcy postanowili „utopić Francję w morzu krwi” atakując strategiczną twierdzę francuską – Verdun. Wiele tysięcy żołnierzy zginęło po obu stronach, jednak Verdun pozostało w rękach Francuzów. Atak brytyjskich oddziałów w bitwie pod Sommą okazał się kolejną krwawą łaźnią. Pierwszego dnia zabitych zostało 60 tys. żołnierzy, co mogło doprowadzić do załamania się ochotniczej armii brytyjskiej.
| 1 | 2 | następna >>
